Αφγανιστάν: Ο ρόλος που διεκδικεί η Τουρκία - Η θέση των ΗΠΑ και οι πρώτες ενδείξεις από την Άγκυρα

Ο ρόλος της Άγκυρας στο Αφγανιστάν είναι στην παρούσα φάση διττός: Η Τουρκία αφ’ ενός έχει προσφερθεί να αναλάβει την ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ μετά την απόσυρση των ΗΠΑ και των άλλων συμμαχικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν και αφ’ εταίρου η στάση της Τουρκίας στο προσφυγικό κύμα που αναμένεται να προκληθεί είναι κομβικής σημασίας.

Η θέση της Τουρκίας στο Αφγανιστάν παρουσιάζει και μια επιλέον ιδιομορφία: Από τη μία συνεργάζεται με τις ΗΠΑ, από την άλλη όμως διατηρεί ανάλογες συνεργασίες σε στρατιωτικό επίπεδο και με τη Ρωσία (βλ. Συρία, Καύκασος), της οποίας το ενδιαφέρον για τις εξελίεις στο Αφγανιστάν, μαζί με εκείνο της Κίνας, αναμένεται να αυξηθεί.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά της συνάντησή του με τον Τζο Μπάιντεν στις Βρυξέλλες, κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ τον περασμένο Ιούνιο, είχε προχωρήσει σε έναν διπλωματικό ελιγμό με στόχο να ανατρέψει το αρνητικό κλίμα στις σχέσεις τις Τουρκίας με τις ΗΠΑ και τη διπλωματική του απομόνωση.

Η πρότασή του για το αεροδρόμιο της Καμπούλ, πέτυχε τότε το σκοπό της, καθώς η Τουρκία παραμέρισε εν μέρει τις αμερικανικές αντιδράσεις για την αγορά του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400 και τη συμπεριφορά της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Συρία και τη Λιβύη.

Η πρόταση Ερντογάν έγινε δεκτή με ικανοποίηση από την αμερικανική πλευρά και οι δύο πλευρές βρίσκονταν σε διαπραγματεύσεις μέχρι πρόσφατα. Οι απαιτήσεις τις Τουρκίας από τις ΗΠΑ, προκειμένου να αναλάβει την αποστολή, επικεντρώνονταν σε τρία σημεία: α) οικονομική στήριξη, β) υλικοτεχνική υποστήριξη και γ) αεροπορική κάλυψη όταν και αν χρειαστεί.

Οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στο Αφγανιστάν θέτουν νέα δεδομένα, ωστόσο οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι η Τουρκία επιθυμεί να διατηρήσει δυνάμεις της επί του πεδίου στο Αφγανιστάν και οι συνεργασία της με τις ΗΠΑ να μην έχει διακοπεί.

Για του λόγου το αληθές, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού Πενταγώνου, Τζον Κέρμπι, ανακοινώνοντας τη διακοπή όλων των πτήσεων από και προς το αεροδρόμιο της Καμπούλ, ανέφερε ότι «οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ συνεργάζονται με την Τουρκία και τις άλλες διεθνείς δυνάμεις για να απομακρύνουν από το αεροδρόμιο το πλήθος».

Σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο Anadolu, ο Τζον Κίρμπι επιβεβαίωσε τη συνεργασία των Ηνωμένων Πολιτειών με την Τουρκία για την αντιμετώπιση του χάους που δημιουργήθηκε με την εισβολή χιλιάδων Αφγανών στο διεθνές αεροδρόμιο «Χαμίντ Καρζάι», κατά την επιχείρηση απομάκρυνσης του αμερικανικού στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού από τη χώρα.

«Θέλει να μείνει η Τουρκία»

Σύμφωνα με πληροφορίες της τουρκικής υπηρεσίας τη Deutsche Welle, η Τουρκία εξακολουθεί να επιθυμεί να αναλάβει τη λειτουργία του αεροδρομίου της Καμπούλ. Ωστόσο, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη σε σχέση με το παρελθόν.

Ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος που επικαλείται το γερμανικό μέσο φέρεται να δήλωσε: «Η Τουρκία θέλει να είναι μία από τις χώρες που μπορούν να διαδραματίσουν θετικό ρόλο στη διασφάλιση της ενότητας και της ειρήνης στο Αφγανιστάν. Ωστόσο, για να αναλάβει τη λειτουργία τους αεροδρομίου θα πρέπει να προσκληθεί επίσημα από την αφγανική κυβέρνηση. Το ερώτημα τώρα είναι τι είδους κυβέρνηση θα σχηματιστεί στην Καμπούλ και αν θα θέλει η νέα κυβέρνηση κάτι τέτοιο».

Οι εξελίξεις πάντως έχουν τη δική τους δυναμική και η Τουρκία προσπαθεί να κρατήσει ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν μέσω του Πακιστάν και του Κατάρ.

Στην Άγκυρα εκτιμούν ότι η προστασία και η διατήρησή του εν λειτουργία του αεροδρομίου της Καμπούλ από την Τουρκία μπορεί να είναι μια κατάσταση που οι Ταλιμπάν δεν θα αρνηθούν κατ’ αρχήν, προσβλέποντας και με αυτόν τον τρόπο να αποκτήσουν διεθνή νομιμότητα και αποδοχή.

Η απάντηση των Ταλιμπάν στον Ερντογάν

Από την πλευρά των Ταλιμπάν πάντως, υπήρξε ένα πρώτο θετικό μήνυμα, παρ’ όλο που είναι νωρίς ακόμα για να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Μιλώντας στην τουρκική έκδοση του Independent, ο Μουλάς Μουχάμαντ Γιακούπ, υψηλόβαθμο στέλεχος των Ταλιμπάν και γιος του πρώην ηγέτη τους Μουχάμαντ Ομάρ, δήλωσε ότι βλέπουν την Τουρκία ως σύμμαχο και όχι ως εχθρό.

«Ζητάμε από τον Ερντογάν να μας σέβεται. Η Τουρκία είναι μια χώρα που φιλοξενεί πολλούς Αφγανούς και θέλουμε να δημιουργήσουμε στενές σχέσεις. Βλέπουμε την Τουρκία όχι ως εχθρό, αλλά ως σύμμαχο» ανέφερε.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν, Σουχέιλ Σαχίν, ο ποίος δήλωσε ότι «η Τουρκία για εμάς είναι αδελφική χώρα. Είναι ωραίο που μία αδελφική χώρα βρίσκεται στο πλευρό μας. Θέλουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία. Θέλουμε να είμαστε κοντά στην Τουρκία για να έχουμε οικονομική βοήθεια ή άλλη συνεργασία».
Ερντογάν: Μας ενώνει η ίδια πίστη

Τα μηνύματα των δύο στελεχών των Ταλιμπάν έρχονται και ως απάντηση στις γέφυρες που προσπαθούσε να ρίξει το προηγούμενο διάστημα ο Ερντογάν προς τους ακραίους Αφγανούς ισλαμιστές, σε μία προσπάθεια του να κάμψει τις όποιες αντιρρήσεις τους για την παρουσία όλων των ξένων δυνάμεων στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένων και των τουρκικών.

Ο Ερντογάν είχε δηλώσει τότε ότι η θέση της Τουρκίας στο Αφγανιστάν είναι διαφορετική καθώς βρίσκεται εκεί ως φίλη χώρα και όχι με ιμπεριαλιστικές διαθέσεις, όπως οι υπόλοιπες χώρες. Προχώρησε μάλιστα ένα βήμα παραπέρα και δήλωσε ότι η Τουρκία και οι Ταλιμπάν δεν έχουν διαφορές σε θέματα θρησκευτικής πίστης, θέση που προκάλεσε αντιδράσεις εντός της Τουρκίας, καθώς αρκετοί ήταν εκείνοι που έσπευσαν να υπενθυμίσουν στον πρόεδρο Ερντογάν ότι το πιο μετριοπαθές τουρκικό Ισλάμ δεν έχει τίποτα κοινό με τους φανατικούς Ταλιμπάν.

Μπαχτσελί: Να μείνει η Τουρκία στο Αφγανιστάν

Τελευταίο όχι όμως έσχατο, ενδεικτική των αντιλήψεων που υπάρχουν στην Αγκυρα και των πιέσεων που ασκούνται σε σχέση με τη στάση της Τουρκίας στο Αφγανιστάν ήταν και η τοποθέτηση του κυβερνητικού εταίρου του Ερντογάν, Νεβλέτ Μπαχτσελί.
Ο ηγέτης των εθνικιστών Γκρίζων Λύκων ζήτησε να μην αποχωρήσουν οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις από το Αφγανιστάν, υποστηρίζοντας ότι η παρουσία τους εκεί είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της Ανατολίας.

O ίδιος εξέφρασε επίσης την άποψη ότι η Τουρκία θα πρέπει να έρθει σε συνεννόηση με τους Ταλιμπάν.

Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί ασκεί σημαντική επιρροή στην διαμόρφωση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, με δεδομένη τν εκλογική αποδυνάμωση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ).

Εκτακτη σύσκεψη στο υπουργείο Άμυνας

Στην Άγκυρα, πραγματοποιήθηκε χθες, Δευτέρα, έκτακτη σύσκεψη υπό τον υπουργό Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, με τη συμμετοχή των αρχηγών του Γενικού Επιτελείου και της Αεροπορίας, Στη σύσκεψη συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης και ο διοικητής των τουρκικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, ο οποίος ενημέρωσε για τις τελευταίες εξελίξεις.