Γκράφιτι-μήνυμα σε 50 κτίρια στην «πόλη των σκουπιδιών»

Σωστά.

Διότι από κοντά, το πορτοκαλί, το γαλάζιο, το λευκό και το μαύρο δεν δίνουν παρά, σκόρπια, εδώ κι εκεί, χρώμα στις τούβλινες προσόψεις των κακάσχημων κτιρίων. Από μακριά και ψηλά, όμως, και μάλιστα από ένα συγκεκριμένο σημείο, αποκαλύπτεται μια υπέροχα περίπλοκη τοιχογραφία σε σχήμα σχεδόν τέλειου κύκλου να στέλνει μήνυμα κατά του αποκλεισμού.

eL Seed o «καλλιγκραφιτάς»

Το έργο τέχνης φέρει την υπογραφή του Γάλλου, με καταγωγή από την Τυνησία, eL Seed, ο οποίος δημιουργεί 'παντρεύοντας' την αραβική καλλιγραφία με το γκράφιτι· εξού και συστήνεται ως καλλιτέχνης «καλλιγκράφιτι». Η τοιχογραφία του εκτείνεται σε περισσότερα από 50 κτίρια και γράφει τη φράση που αποδίδεται στον Άγιο Αθανάσιο Αλεξανδρείας «για να δεις το φως του ήλιου πρέπει πρώτα να σκουπίσεις τα μάτια σου».

Πάνω: H «πόλη των σκουπιδιών» πριν και μετά το γκράφιτι. Κάτω: Το γκράφιτι σε χαρτί και ο Κυριάκος, παιδί οικογένειας Zabaleen, με το προσχέδιο στα χέρια - Πηγή: eL Seed

Επί ένα χρόνο δούλευε επί τόπου την ιδέα του ο eL Seed. Σημείωνε κτίρια και τους έδινε αριθμούς. Όσο πιο πολύ, όμως, φιλευόταν με τους κατοίκους τόσο οι αριθμοί γίνονταν ονόματα, τα σπίτια αποκτούσαν ψυχή κι εκείνος μάζευε αναμνήσεις: Το σπίτι του θείου Bakheet, το σπίτι του θείου Ibrahim, εκείνο του Eid. Στις αρχές του Φλεβάρη έπιασαν με την ομάδα του πινέλα και μπογιές. Το γκράφιτι ολοκληρώθηκε μέσα σ’ ένα μήνα. Παρά το μέγεθος και την έκτασή του, οι Αρχές άργησαν να το πάρουν μυρωδιά. Αυτό γλύτωσε από σίγουρες περιπέτειες τον eL Seed, καθώς το γκράφιτι και οι καλλιτέχνες του δεν είναι ανεκτοί στην Αίγυπτο από τον καιρό της εξέγερσης στην Ταχρίρ οπότε ταυτίστηκαν μαζί της και άρχισαν να στοχοποιούνται ως πιθανοί φορείς 'αναπτρεπτικής δράσης'.

Όλους αυτούς τους δώδεκα μήνες, ο eL Seed είχε πολύτιμους συμπαραστάτες τους Zabaleen ή άλλως τους «ανθρώπους των σκουπιδιών»· τη δική τους ιστορία, άλλωστε, και τα βάσανα θέλησε με το έργο του να φέρει στο φως και να τα κάνει ευρύτερα γνωστά.

Οι «άνθρωποι των σκουπιδιών» του Καϊρου

Οι Zabaleen είναι Κόπτες. Είναι οι ρακοσυλλέκτες του Καϊρου. Μετοίκησαν από άλλες περιοχές της Αιγύπτου στη δεκαετία του ’40 και δουλεύουν, έκτοτε, στην καθαριότητα της πρωτεύουσας έχοντας αναπτύξει ένα απλό αλλά πολύ λειτουργικό και αποδοτικό σύστημα ανακύκλωσης. Μεταφέρουν τα σκουπίδια στη γειτονιά τους, στην «πόλη των σκουπιδιών», όπως είναι γνωστή, και εκεί τα διαχωρίζουν: Πλαστικά, χαρτί και μέταλλα -τα ανακυκλώνουν σε δικές τους εγκαταστάσεις· με τα οργανικά απόβλητα ταϊζουν τους χοίρους που εκτρέφουν στις αυλές τους· πωλούν τις κοπριές των ζώων για κομποστοποίηση. Υπολογίζεται ότι μαζεύουν καθημερινά 9.000 τόννους σκουπιδιών.

H καθημερινότητα των Zabaleen - κάτω δεξιά, ο eL Seed συζητά για την τοιχογραφία του - Πηγή: eL Seed

Παρά την προσφορά τους, όμως, ούτε το επάγγελμά τους αναγνωρίζεται επισήμως ούτε το αρνητικό στερεότυπο του «ανθρώπου των σκουπιδιών» τους αφήνει να ξεμυτίσουν από το περιθώριο της κοινωνίας. Πάμφτωχοι, ζουν στις παρυφές της και ενίοτε αντιμετωπίζουν την αυθαιρεσία των Αρχών. Όπως το 2003 όταν ο Μουμπάρακ επιχείρησε να αναθέσει σε πολυεθνικές εταιρείες τη διάθεση των αποβλήτων ή το 2009 όταν τους επέβαλε προληπτικά λόγω H1N1 -παρότι η Π.Ο.Υ. έλεγε ξανά και ξανά ότι δεν χρειάζεται- να θανατώσουν τους χοίρους τους.

Αμφότερες οι αποφάσεις αυτές αποδείχτηκαν λανθασμένες.

Στη μεν πρώτη περίπτωση, οι πολίτες που δεν είχαν συνηθίσει να ξεφορτώνονται τα σκουπίδια τους με τον πειθαρχημένο τρόπο που απαιτούσαν οι εταιρείες, άρχισαν να καλούν οι ίδιοι τους Zabaleen και να τους πληρώνουν για τις υπηρεσίες τους. Καθώς, όμως, έπρεπε ταυτοχρόνως να πληρώνουν και τις εταιρείες από το εξωτερικό, δεν άργησαν να ξεσπάσουν διαμαρτυρίες. Στη δεύτερη, η απόφαση των Αρχών δεν τους στέρησε μόνο μεγάλο μέρος τού, έτσι κι αλλιώς πενιχρού, εισοδήματός τους αλλά έθεσε σε κίνδυνο και τη δημόσια υγεία, καθώς δίχως τους χοίρους να τρώνε τα οργανικά απόβλητα αυτά έμειναν να σαπίζουν στους δρόμους. Τελευταία γίνονται κινήσεις για να τους ανατεθεί επισήμως η επεξεργασία και διάθεση των σκουπιδιών, όμως οι διαδικασίες παραείναι αργές και χρονοβόρες.

Σ’ αυτήν την παραγκωνισμένη κοινότητα, λοιπόν, θέλησε να δώσει 'φωνή' με την τοιχογραφία του ο eL Seed, κάνοντας τον κόσμο να τους δει αλλιώς, όπως αλλιώς είναι από κοντά και διαφορετική από μακρυά η όψη και του δικού του έργου. «Αντίληψη» όπως λέγαμε στην αρχή...

Να τι γράφει ο ίδιος στο σάιτ του:

Είναι γενναιόδωροι, τίμιοι, δυνατοί άνθρωποι. Τους αποκαλούν «οι άνθρωποι των σκουπιδιών» αλλά οι ίδιοι δεν αισθάνονται τέτοιοι. Δεν ζουν στα σκουπίδια αλλά από τα σκουπίδια· και δεν πρόκειται για δικά τους σκουπίδια αλλά για τα σκουπίδια μιας ολόκληρης πόλης. Είναι αυτοί που καθαρίζουν την πόλη του Καϊρου. Η εμπειρία μου μαζί τους ήταν η πιο συγκλονιστική της ζωής μου.

Στιγμιότυπα από τη δημιουργία του γκράφιτι - Πηγή: eL Seed

To μοναδικό σημείο απ’ όπου το μαγικό γκράφιτι του eL Seed είναι ορατό στο σύνολό του είναι από το ύψωμα Mokattam στις παρυφές της «πόλης των σκουπιδιών», μια ανάσα από το διάσημο, σκαλισμένο μέσα στο βράχο, μοναστήρι του Αγίου Συμεών του Βυρσοδέψη -τη μεγαλύτερη εκκλησία στη Μέση Ανατολή, χωρητικότητας 20.000 ανθρώπων.