Η πρακτική άσκηση, ένα κρίσιμο βήμα προς τον κόσμο της εργασίας

Ξεκινά να εφαρμόσει στην πράξη τις θεωρητικές γνώσεις που αποκτά στην αίθουσα και στο εργαστήριο, ανακαλύπτει πώς λειτουργεί ο μικρόκοσμος μιας επιχείρησης, τι σημαίνει εργασιακό περιβάλλον, καλλιεργεί δεξιότητες χρήσιμες για τη μετέπειτα κοινωνική και επαγγελματική ζωή του, αρχίζει να συνειδητοποιεί τι του αρέσει, αλλά και τι δεν του αρέσει να κάνει.

Προχωρά στις επαγγελματικές επιλογές του, χτίζοντας την εργασιακή του εμπειρία, δηλαδή, αυτό που τελικά αποτελεί ένα από τα πιο βασικά ζητούμενα για τις επιχειρήσεις που θέλουν να δημιουργήσουν μια νέα ή να καλύψουν μια κενή θέση εργασίας, που να εξυπηρετεί τις ανάγκες τους.

Για τις επιχειρήσεις, ή τουλάχιστον για εκείνες που σκέφτονται υπεύθυνα και βλέπουν στο μέλλον, που θέλουν να επενδύσουν στη νέα γενιά, που θα αποτελέσει άλλωστε και το αυριανό στελεχιακό δυναμικό τους, τους συνεργάτες, τους πελάτες τους και τελικά αυτούς που θα υποστηρίξουν, άμεσα ή έμμεσα, τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξή τους, η προσφορά ποιοτικών θέσεων πρακτικής άσκησης αποτελεί κομμάτι του στρατηγικού σχεδιασμού τους και στόχο στον οποίο με προθυμία και δέσμευση ανταποκρίνονται.

Παρόλα αυτά, η χρησιμότητα της πρακτικής άσκησης στα ελληνικά Πανεπιστήμια δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί όσο θα έπρεπε. Δεν είναι τυχαίο ότι στις περισσότερες πανεπιστημιακές Σχολές και Τμήματα η πρακτική άσκηση διαρκεί λίγο, γύρω στους 2 μήνες. Οπότε μόλις ο φοιτητής ξεκινά να προσαρμόζεται στο περιβάλλον της επιχείρησης, ολοκληρώνει την πρακτική του άσκηση και αποχωρεί, και πάνω που η επιχείρηση αρχίζει να εντάσσει το φοιτητή στις διαδικασίες της, τον χάνει και πρέπει να ξεκινήσει πάλι από την αρχή, με τον επόμενο.

Το αποτέλεσμα; Με ελάχιστες εξαιρέσεις, πενιχρό και για τους δύο: ένα απλό «πέρασμα», μια γεύση, χωρίς ιδιαίτερο αποτύπωμα.

Χαρακτηριστικό αυτής της αντιμετώπισης από το εκπαιδευτικό σύστημα είναι η κατάργηση της εξάμηνης υποχρεωτικής πρακτικής άσκησης στα πρώην ΤΕΙ, τα οποία, με το νέο θεσμικό πλαίσιο (2018-2019) μετατράπηκαν σε πανεπιστημιακές Σχολές και Τμήματα, ενσωματώθηκαν, δηλαδή, στα Πανεπιστήμια.

Με αυτή την αλλαγή, η πρακτική άσκηση μειώθηκε, σε όφελος του εμπλουτισμού των προγραμμάτων σπουδών με επιπλέον θεωρητικές, επιστημονικές γνώσεις και έγινε, στις περισσότερες περιπτώσεις, προαιρετική. Για παράδειγμα, στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ιδρύθηκε τον Μάρτιο 2018, μέσα από τη συγχώνευση του ΤΕΙ Αθήνας και του ΑΕΙ Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα), στο σύνολο των νέων Τμημάτων του, μόνο σε ένα (στο Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού) η πρακτική άσκηση είναι διάρκειας 5 μηνών και υποχρεωτική, ενώ, στα 8 Τμήματα Μηχανικών που διαθέτει, διαρκεί 2 – 4 μήνες και είναι προαιρετική.

Άρα, μπορεί ένας φοιτητής να αποφοιτήσει, μετά από 4 – 5 χρόνια σπουδών, χωρίς να έχει καμία προηγούμενη επαφή με οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον. Επομένως, το σαφές συγκριτικό πλεονέκτημα που είχαν οι απόφοιτοι των ΤΕΙ, όταν με την ολοκλήρωση των σπουδών τους είχαν κατοχυρωμένη εξάμηνη εργασιακή εμπειρία, χάθηκε.

Δυστυχώς, οι συνέπειες αυτής της αλλαγής σύντομα θα γίνουν ιδιαίτερα ορατές και στο ανθρώπινο δυναμικό των επιχειρήσεων, όταν θα αρχίσουν να αποφοιτούν όσοι ακολουθούν το νέο, χωρίς εξάμηνη υποχρεωτική πρακτική άσκηση, πρόγραμμα σπουδών και όταν θα έχουν αποφοιτήσει και οι τελευταίοι σπουδαστές, με το παλιό σύστημα.

Μαζί με την υποχρεωτικότητα και την εξάμηνη διάρκεια της πρακτικής άσκησης των ΤΕΙ, χάνεται και το σταθερό θεσμικό πλαίσιο που τη συνόδευε, εδώ και πολλά χρόνια, και που επέτρεπε στα Ιδρύματα, τους σπουδαστές και τις επιχειρήσεις να οργανώνουν και να φέρνουν σε πέρας όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες.

Ένα θεσμικό πλαίσιο που, με τα καλά και με τα αδύνατά του σημεία, παρείχε μια ορισμένη σταθερότητα ως προς τα θέματα οργάνωσης, αμοιβής και ασφάλισης των φοιτητών, χρηματοδότησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Σήμερα, όλες οι Σχολές και τα Τμήματα, ενταγμένα πλέον στα Πανεπιστήμια, οργανώνουν την πρακτική άσκηση των φοιτητών τους σύμφωνα με τον εκάστοτε ισχύοντα Κανονισμό τους και με βασικό οδηγό τις υποχρεώσεις που έχουν αναλάβει έναντι της, αποκλειστικής στην πλειονότητα των περιπτώσεων, πηγής χρηματοδότησης της πρακτικής άσκησης, που είναι το ΕΣΠΑ.

Ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους που διασφαλίζουν από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ, προγραμματίζουν τον αριθμό των φοιτητών που μπορούν να πραγματοποιήσουν πρακτική άσκηση, τη διαδικασία, τα έντυπα που χρειάζονται να συμπληρωθούν και άλλες λεπτομέρειες, που τελικά κρίνουν και το αποτέλεσμα.

Τα αρμόδια στελέχη των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων αναλώνονται σε πλήθος διαχειριστικές λεπτομέρειες, οι φοιτητές βλέπουν την πρακτική άσκηση διεκπεραιωτικά και οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται και συχνά αρνούνται να μπουν στη διαδικασία υποδοχής φοιτητών. Ελάχιστα είναι τα Πανεπιστήμια που, με δική τους πρωτοβουλία, δίνουν τη δυνατότητα υλοποίησης της πρακτικής άσκησης ανεξάρτητα από το ΕΣΠΑ, με απευθείας εμπλοκή και χρηματοδότηση των επιχειρήσεων.

Αναγνωρίζοντας τη σημασία και τα οφέλη της πρακτικής άσκησης, στη νέα εποχή, και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο θεσμός, ο ΣΕΒ ανέλαβε την πρωτοβουλία να στηρίξει στην πράξη την αναβάθμισή της, ξεκινώντας με τη δημιουργία ενός πλαισίου διαλόγου και συνεργασίας Πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. Στο Special Report «Πρακτική άσκηση φοιτητών: γέφυρα με την αγορά εργασίας για τους νέους, ικανά μελλοντικά στελέχη για τις επιχειρήσεις» (27 Απριλίου 2021), ο ΣΕΒ συνοψίζει το σημερινό τοπίο της πρακτικής άσκησης στα ελληνικά Πανεπιστήμια, τις απόψεις και προτάσεις των επιχειρήσεων μελών του για το θέμα και αναδεικνύει τα ζητήματα, στα οποία η συνεργασία ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας είναι αναγκαία και χρήσιμη, προκειμένου η πρακτική άσκηση να πάρει τη θέση που της αξίζει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

H Tέσσα Μίχου είναι Policy Expert στον Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας του ΣΕΒ