Η Τουρκία απέναντι στην πανδημία: Πολιτικά και οικονομικά παιχνίδια πάνω από την υγεία

Τον περασμένο Ιούλιο εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν έξω από την Αγία Σοφία για να γιορτάσουν την απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μετατρέψει το εμβληματικό ναό σε τζαμί.

Εκτός χώρας, η απόφαση θεωρήθηκε ευρέως ως μεταστροφή στις σχέσεις της Τουρκίας με τη δύση.

Αντίστοιχα, τα πλήθη στην πλατεία Σουλτάναχμετ σηματοδοτούσαν μία ακόμη πολιτιστική αλλαγή –μια αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης του κορωνοϊού από την τουρκική κυβέρνηση, μετά από μήνες κλειστών συνόρων και απαγορεύσεων κυκλοφορίας τα Σαββατοκύριακα και τα βράδια.

Οι Τούρκοι απολαμβάνουν και πάλι τη γεύση της κανονικότητας μετά από τρεις εβδομάδες «πλήρους» lockdown, του πρώτου που επιβλήθηκε ποτέ στη χώρα.

Σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Υγείας, ο αριθμός των κρουσμάτων από τον Απρίλιο, όταν καταγράφηκε το ρεκόρ των πάνω από 60.000 κρουσμάτων μέσα σε μια μέρα, έχει πέσει κατά 72%.

Το ποσοστό επιτυχίας έχει χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα ότι η χώρα είναι έτοιμη για την κρίσιμη τουριστική σεζόν.

Ωστόσο, η Τουρκία παραμένει στην πέμπτη θέση της λίστας με τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων παγκοσμίως ενώ οι γιατροί δηλώνουν ότι η επίσημα αναφερόμενη πτώση των νέων κρουσμάτων είναι στατιστικά αδύνατη, επισημαίνοντας την τεράστια μείωση στον αριθμό των τεστ.

«Μαγειρεμένα» στατιστικά

Ο επίσημος απολογισμός νεκρών από Covid-19 στην Τουρκία είναι 46.071.

Ωστόσο, σύμφωνα με ανάλυση που ήρθε σε γνώση της Guardian από τον Τούρκο επιστήμονα Guclu Yaman, ο οποίος συνεργάζεται με την Τουρκική Ιατρική Ένωση για την πανδημία, σε σχέση με τον μέσο όρο θανάτων τα τρία προηγούμενα χρόνια οι επιπλέον θάνατοι ανά την χώρα ξεπέρασαν τους 142.000 γεγονός που αφήνει ένα ποσοστό αδικαιολόγητων θανάτων μόλις κάτω από το 62%.

Η Τουρκία είχε αρχικά επαινεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την γρήγορη ανταπόκρισή της απέναντι στην πανδημία έκτοτε μία σειρά από παραλείψεις, μεταστροφές, λάθη και ημίμετρα φαίνεται πως έθεσαν τα πολιτικά και τα οικονομικά θέματα σε βάρος της δημόσιας υγείας.

«Στην αρχή της πανδημίας έγινε μια αυθεντική προσπάθεια να μειωθεί ο κίνδυνος, αλλά έκτοτε μπήκε στη μέση η πολιτική», λέει ο δρ. Caghan Kizil, ένα ακόμη μέλος της Τουρκικής Ιατρικής Ένωσης.

«Η τουρκική κυβέρνηση είδε τις επιστημονικές συστάσεις και αποφάσεις να τις χρησιμοποιήσει προκειμένου να εξυπηρετήσει τη δική της ατζέντα. Η διαχείριση της κρίσης αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με το να πείσει τον κόσμο ότι η πανδημία έχει τελειώσει, παρά με το να την αντιμετωπίσει».

Τον Φεβρουάριο του 2020, η Τουρκία βλέποντας την έξαρση της πανδημίας στο γειτονικό Ιράν αποφάσισε να κλείσει τα σύνορά της. Αμέσως τέθηκαν σε εφαρμογή ομάδες ανίχνευσης επαφών ενώ τέθηκαν σε ισχύ αυστηροί περιορισμοί και απαγόρευση κυκλοφορίας τα Σαββατοκύριακο προκειμένου να σταματήσει η κινητικότητα των πολιτών αλλά και να διασωθεί η ήδη ασθμαίνουσα οικονομία.

Ωστόσο γρήγορα άρχισαν τα προβλήματα: μειωμένες καταγραφές κρουσμάτων, αποκλείσεις στις οδηγίες που λάμβαναν οι γιατροί για την καταγραφή των θανάτων και επιμονή στη χρήση μη αποτελεσματικών φαρμάκων ανύψωσαν κόκκινες σημαίες για την υγειονομική κοινότητα.

Μετά από τρεις μήνες περιορισμών στις μετακινήσεις, με στόχο να μην τραυματιστεί θανάσιμα η οικονομία, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να μπει στη φάση της «κανονικότητας» από 1^η Ιουνίου.

Κατά το καλοκαίρι, οι μαζικές συγκεντρώσεις άρχισαν σταδιακά να επανέρχονται, ανάμεσα σε αυτές τα πλήθη για την Αγία Σοφία.

«Προδότες» γιατροί

Οι ψυχρότερες θερμοκρασίες του φθινοπώρου συνέβαλαν επίσης στην αύξηση των κρουσμάτων, ωστόσο τον Οκτώβριο οι φόβοι των γιατρών επιβεβαιώθηκαν όταν η κυβέρνηση παραδέχθηκε ότι είχε πιέσει προς τα κάτω τα επίσημα νούμερα, ανακοινώνοντας μόνο τα «συμπτωματικά» κρούσματα.

Η οργή των υγειονομικών και της αντιπολίτευσης που ακολούθησε αυτήν την παραδοχή, προκάλεσε την κριτική του εταίρου του προέδρου Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος κατηγόρησε τους γιατρούς για «προδοσία» προσθέτοντας ότι η Τουρκική Ιατρική Ένωση πρέπει να κλείσει.

Τον χειμώνα η κυβέρνηση επέβαλε νέους ταξιδιωτικούς περιορισμούς, ωστόσο άρθηκαν πολύ νωρίς με αποτέλεσμα να ακολουθήσει τον Μάρτιο ένα αναπόφευκτο τρίτο κύμα.

Καθώς οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης άρχισαν να χαλαρώνουν τους περιορισμούς τους, την άνοιξη, τα ημίμετρα και οι ημιαλήθειες ανάγκασαν την Τουρκία να εφαρμόσει τελικά ένα καθολικό lockdown κατά τη διάρκεια του ραμαζανιού.

Αλλά ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί λένε ότι πιθανότατα δεν λειτούργησε είναι ο ίδιος λόγος που η Τουρκία δεν ήθελε να εφαρμόσει ένα «πλήρες» lockdown από την αρχή: η κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση να δώσει οικονομική βοήθεια στις μικρές επιχειρήσεις, οπότε πολλοί άνθρωποι συνέχισαν να εργάζονται.

«Δεν υπάρχει οικονομική βοήθεια ή σχεδόν καμία. Ακόμα και το ειδικό δάνειο που πήρα για να πληρώσω το ενοίκιο έχει υψηλό επιτόκιο», λέει ο Halil Arslan, ο οποίος εργάζεται σε ανθοπωλείο της Κωνσταντινούπολης.

«Το κατάστημα υπάρχει εδώ και 15 χρόνια, αλλά η δουλειά έχει μειωθεί κατά 80%. Απλώς επιβιώνουμε».

Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στην εξουσία, η υποστήριξη στο κυβερνών κόμμα έχει αρχίσει σταθερά να εξανεμίζεται μετά το κραχ στη λίρα το 2018.

Δύο μέτρα και δύο σταθμά

«Ήμασταν ήδη αντιμέτωποι με την αύξηση της φτώχειας πριν από την πανδημία. Μετά το lockdown έχει προστεθεί ένας τεράστιος αριθμός ‘φτωχών εργαζομένων’ στα συνολικά στοιχεία. Κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να παρέχουμε βοήθεια σε ένα στα τέσσερα νοικοκυριά στην πόλη», λέει η Esra Huri Bulduk, η οποία διευθύνει τον προγραμματισμό κοινωνικών υπηρεσιών στο μεγαλείο της Κωνσταντινούπολης.

Αλλά και τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά» εξόργισαν τους πολίτες της Τουρκίας, καθώς την ώρα που ξένοι τουρίστες ενθαρρύνονταν να επισκεφθούν και να απολαύσουν τις ομορφιές της χώρας, οι Τούρκοι δεν είχαν το δικαίωμα να φύγουν από το σπίτι χωρίς να αντιμετωπίσουν αυστηρά πρόστιμα.

Ακόμη και η πρώτη επιτυχία του προγράμματος εμβολιασμού της Τουρκίας επισκιάστηκαν από μεγάλα εμπόδια, όπως καθυστερήσεις στις αποστολές και αμφίσημες δηλώσεις της υπουργού υγείας Fahrettin Koca σχετικά με τη χρήση ορισμένων εμβολίων.

«Λέγοντας ότι ορισμένα εμβόλια δεν είναι ασφαλή στη χρήση και μετά αλλάζοντας γνώμη και λέγοντας στους ανθρώπους να κάνουν εμβόλια Sputnik V ή mRNA, πληγώνεις την εμπιστοσύνη και αυξάνεις την διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια», λένε οι επικριτές.

«Η επιστήμη είναι συνδεδεμένη με την αβεβαιότητα: αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι εκπληκτική. Αλλά η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να έχει ήδη όλες τις απαντήσεις, ακόμα κι αν δεν ταιριάζουν… Δεν νικάμε τον ιό. Παίζουμε πολιτικά παιχνίδια».