8 Μαΐου 1945: Η συνθηκολόγηση που άργησε δύο χρόνια - Μια «καθόλου απλή νίκη»

Στις 8 Μαΐου 1945, στις 3 μ.μ. ώρα Ελλάδας, ο κόσμος μάθαινε από το ραδιόφωνο, το μέσον της εποχής και από στόμα σε στόμα, ότι η Γερμανία είχε επί τέλους παραδοθεί άνευ όρων και είχε έρθει το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου για την Ευρώπη.

Χρειάστηκαν 2194 ημέρες πολέμου, κατά τη διάρκεια του οποίου συγκρούστηκαν σε άπειρα μέτωπα 110 εκατομμύρια στρατιώτες, σε έκταση 22 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων...

Χρειάστηκαν πάνω από 50 εκατομμύρια νεκροί και μια ήπειρος σε ερείπια...

Χρειάστηκε η εμπλοκή σχεδόν κάθε ανθρώπου στον πλανήτη, μια αδιανόητη γενοκτονία επί του «πολιτισμένου» ευρωπαϊκού εδάφους, η ανακατάταξη συνόρων, λαών, ιδεολογιών και -φυσικά- οικονομικών συστημάτων, μέχρι η Ευρώπη να βγει νικηφόρα από το σημαντικότερο γεγονός της καταγεγραμμένης ιστορίας της: Το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ήταν, όμως, μια «καθόλου απλή νίκη», όπως εύστοχα λέει ο ιστορικός Νόρμαν Ντέιβις στο βιβλίο του «Η Ευρώπη σε Πόλεμο 1939-1945»...

Μια -σχεδόν- προσωπική εμμονή

Η Γερμανία, έχοντας χάσει ουσιαστικά τον πόλεμο από την ημέρα -τον Ιανουάριο του 1943- που η 6η Στρατιά του στρατηγού Πάουλους εγκλωβίστηκε στο Στάλιγκραντ, αρνήθηκε να αποδεχθεί το γεγονός, μια άρνηση που κόστισε περισσότερους νεκρούς απ' όσους είχε παράξει έως τότε ο πόλεμος.

Μια μέρα πριν την παράδοση της 6ης στρατιάς, ο Χίτλερ είχε προάγει τον Πάουλους σε αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Ο Χίτλερ ήταν βέβαιος ότι ο Πάουλους θα προτιμούσε να αυτοκτονήσει, παρά να παραδοθεί. Είχε -ευτυχώς- άδικο.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του από τους Σοβιετικούς, ο Πάουλους μετατράπηκε σε σφοδρό πολέμιο του ναζισμού και προσχώρησε στη διεθνή επιτροπή για μια ελεύθερη Γερμανία, η οποια συστάθηκε έπειτα από πρωτοβουλία των Ρώσων. Απελευθερώθηκετο 1953 και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του στην Ανατολική Γερμανία, προσεγγίζοντας την κομμουνιστική ιδεολογία. @AP Photo

Από εκείνη την ημέρα ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τη Γερμανία και τον πόλεμο, μια διαρκής υποχώρηση βαμμένη με αίμα, την οποία περιγράφει σε δύο από τα βιβλία του, το «Στάλινγκραντ» και το «Βερολίνο» ο ιστορικός Άντονι Μπίβορ.

Η εμμονή του Χίτλερ να μην παραδοθεί, μια εμμονή που αντανακλούσε με ανατριχιαστικό τρόπο το ιδεοψυχαναγκαστικό κομμάτι του χαρακτήρα του, συμπαρέσυρε πολλούς από τους Γερμανούς, οι οποίοι μέχρι την τελευταία στιγμή πίστευαν στο παρανοϊκό όραμα του ηγέτη τους: Η Γερμανία δεν θα μπορούσε ποτέ να χάσει τον πόλεμο. Πρώτα θα καταστρεφόταν ο κόσμος.

Και κάπως έτσι έγινε.

Ανάμεσα σε δύο πολέμους

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής υποχώρησης ο Χίτλερ ανέπτυξε ένα ακόμη εμμονικό σχέδιο, το οποίο είχε ως σκοπό να ανατρέψει την πορεία του πολέμου:

Κάθε πόλη που βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του μετώπου, μετονομαζόταν σε «φρούριο», το σημείο δηλαδή που τα στρατεύματα δεν θα έπρεπε να εγκαταλείψουν για κανένα λόγο.

Με τα σοβιετικά στρατεύματα -ενισχυμένα πλέον με τις ατελείωτες εφεδρείες από τις κεντροασιατικές στέπες- να προελαύνουν από ανατολάς και τους συμμάχους από δυσμάς μετά την απόβαση στη Νορμανδία, τα «φρούρια» του Χίτλερ έπεφταν το ένα μετά το άλλο και στη θέση τους ξεπηδούσαν νέα, κάθε ένα από αυτά με κόστος χιλιάδες άσκοπους νεκρούς.

Η υποχώρηση κόστισε σε Γερμανούς, συμμάχους και αμάχους περισσότερους νεκρούς απ' ότι τα τρία πρώτα χρόνια του πολέμου @AP Photo

Η Γερμανία ήταν εγκλωβισμένη ανάμεσα σε δύο πολέμους: Στα δυτικά έναν τακτικό και «πολιτισμένο», με τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς.

Στα ανατολικά, έναν πόλεμο αδιανόητης αγριότητας, χωρίς κανόνες και έλεος, μια διαρκή σφαγή που δημιούργησε η ίδια ως απότοκο των δικών της σφαγιαστικών πρακτικών στην προέλασή της.

Η κάτοικοι της Ανατολικής Πρωσσίας, σημερινής βόριας Πολωνίας, ήταν αυτοί που έζησαν στο πετσί τους την αγριότητα της σοβιετικής προέλασης.

Και πάλι η εμμονή του Χίτλερ να καθυστερήσει την εκκένωσή τους, ήταν αυτή που τους θυματοποίησε με τον πιο άγριο τρόπο.

Κανένας ζωντανός...

Την ίδια ώρα, στην κεντρική Ευρώπη ολοκληρωνόταν αριστουργηματικά μια ακόμη σφαγή: Αυτή των εκτοπισμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτου.

Είτε με μαζικές εκτελέσεις, είτε με ατελείωτες πορείες θανάτου μέσα στο χιόνι, είτε με οποιονδήποτε τρόπο, οι Γερμανοί ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν «κανέναν ζωντανό» μάρτυρα των όσων συνέβησαν στα στρατόπεδα.

Και σχεδόν το κατάφεραν.

Ο μοιραίος και αμετανόητος στρατάρχης

Τον Απρίλιο του 1945 η Γερμανία είχε περιοριστεί σε μερικά τετραγωνικά μέτρα, πίσω από 4 μέτρα συμπαγές σκυρόδεμα, αυτά του καταφυγίου του Χίτλερ κάτω από την Καγκελαρία.

Ο πάντα πιστός στον ηγέτη του, στατάρχης Βίλχεμ Κάιτελ επιμένει να μείνει με τον Χίτλερ, εκείνος όμως τον διατάσσει να φύγει, για να εξακολουθήσει να ασκεί τη διοίκηση της γερμανικής άμυνας. Ο Κάιτελ, καταφεύγει στο Χόλσταϊν, προσπαθεί να συντονίσει τις όποιες δυνάμεις έχουν απομείνει για την υπεράσπιση της Γερμανίας, χωρίς επιτυχία. Με την κατάρρευση της γερμανικής άμυνας, ο Κάιτελ διορίζεται, από τον αντικαταστάτη του Χίτλερ Ναύαρχο Καρλ Ντένιτς, επικεφαλής της Γερμανικής Αντιπροσωπείας για την παράδοση της χώρας μαζί με τον Αντιναύαρχο φον Φρίντεμπουργκ, εκπρόσωπο του Πολεμικού Ναυτικού και τον Πτέραρχο Στουμπφ, εκπρόσωπο της Luftwaffe. Υπογράφει την επίσημη άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας στο Κάρλσχορστ του Βερολίνου, όπου είχε εγκατασταθεί το Αρχηγείο των Σοβιετικών δυνάμεων.

Η «Πράξη Συνθηκολόγησης» του Β' Παγκοσμίου Πολέμου υπεγράφη τα μεσάνυχτα της 8ης Μαΐου.

Μια ημέρα νωρίτερα είχε υπογραφεί μια άλλη συνθηκολόγηση, στη Ρεμς, αλλά δεν ήταν παρόντες οι Σοβιετικοί. Ήδη, η συνθηκολόγηση των Γερμανών, ήταν μέρος της «κούρσας επικράτησης» ανάμεσα σε δυτικούς και ανατολικούς.

Οι Σοβιετικοί απαίτησαν μια νέα συνθηκολόγηση, με την παρουσία τους, όπως και έγινε.

«Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι, ενεργώντας εξ ονόματος της Γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης, συμφωνούμε με την άνευ όρων παράδοση όλων των ενόπλων δυνάμεων μας κατά ξηρά, θάλασσα και αέρα, καθώς και όλων των δυνάμεων που βρίσκονται τώρα υπό την γερμανική διοίκηση, προς την Ανώτατη Διοίκηση του Κόκκινου Στρατού και ταυτόχρονα προς την Ανώτατη Διοίκηση των συμμαχικών εκστρατευτικών δυνάμεων».

Αυτό ήταν το πρώτο άρθρο της παράδοσης άνευ όρων των ναζί στους συμμάχους, η οποία υπεγράφη ενώπιον των αντιπροσώπων των ενόπλων δυνάμεων των χωρών της αντιχιτλερικής συμμαχίας: Από μέρους της ΕΣΣΔ ο στρατάρχης Ζούκοφ, της Βρετανίας ο στρατάρχης Α. Τέντερ, των ΗΠΑ ο στρατηγός Σπάατς και της Γαλλίας ο στρατηγός Ντε Λατρ ντε Τασινί.

«Ο υπερφίαλος εκείνος Κάιτελ, τώρα φαινόταν τσακισμένος...»

Ο Σοβιετικός Στρατάρχης Γκεόργκι Ζούκοφ γράφει στα απομνημονεύματά του:

«Πρώτος χωρίς να βιάζεται και προσπαθώντας να διατηρήσει φαινομενική ηρεμία, πέρασε το κατώφλι ο στρατάρχης Κάιτελ, δεξί χέρι του Χίτλερ. Σήκωσε το χέρι με τη στραταρχική του ράβδο, χαιρετίζοντας τους αντιπροσώπους της Ανωτάτης Διοίκησης των σοβιετικών και συμμαχικών στρατευμάτων.

Μετά τον Κάιτελ μπήκε ο στρατηγός Στούμπφ. Ανάστημα λίγο κάτω του μέτριου, με μάτια γεμάτα κακία και αδυναμία. Ταυτόχρονα μπήκε ο ναύαρχος Φον Φρίντεμπουργκ που έμοιαζε πρόωρα γερασμένος.

Στους Γερμανούς προτάθηκε να καθίσουν σε ξεχωριστό τραπέζι, το οποίο τοποθετήθηκε ειδικά γι’ αυτούς κοντά στην είσοδο…

Απευθύνθηκα στη γερμανική αντιπροσωπεία:

– Έχετε στα χέρια σας την πράξη της άνευ όρων παράδοσης, την μελετήσατε και είσθε εξουσιοδοτημένοι να υπογράψετε την πράξη αυτή;

– Μάλιστα, τη μελετήσαμε και είμαστε έτοιμοι να την υπογράψουμε απάντησε με υπόκωφη φωνή ο στρατάρχης Κάιτελ δίνοντάς μας το κείμενο που είχε υπογράψει ο ναύαρχος Νταίνιτς. Το κείμενο αυτό έλεγε ότι ο Κάιτελ, ο Φον Φρίντεμπουργκ και ο Στούμπφ είναι εξουσιοδοτημένοι να υπογράψουν την πράξη της άνευ όρων παράδοσης.

Ήταν κάθε άλλο παρά ο υπερφίαλος εκείνος Κάιτελ, ο οποίος δεχόταν την παράδοση της νικημένης Γαλλίας. Τώρα φαινόταν τσακισμένος, αν και προσπαθούσε να κρατήσει κάποια πόζα.

Αφού σηκώθηκα, είπα τα εξής:

– Προτείνω στη γερμανική αντιπροσωπεία να πλησιάσει εδώ, στο τραπέζι. Εδώ θα υπογράψετε την πράξη της άνευ όρων παράδοσης της Γερμανίας.

Ο Κάιτελ σηκώθηκε γρήγορα από τη θέση του, ρίχνοντας σε μας μια εχθρική ματιά, ύστερα κατέβασε τα μάτια και, παίρνοντας αργά από το τραπέζι τη στραταρχική ράβδο του, προχώρησε με αβέβαιο βήμα προς το τραπέζι μας. Το μονόκλ του έπεσε και κρεμάστηκε στο κορδόνι. Το πρόσωπο του γέμισε με κόκκινες κηλίδες.

Μαζί του πλησίασαν στο τραπέζι ο στρατηγός Στούμπφ, ο ναύαρχος Φον Φρίντεμπουργκ και οι Γερμανοί αξιωματικοί που τους συνόδευαν. Αφού διόρθωσε το μονόκλ ο Κάιτελ κάθισε στην άκρη του τραπεζιού και με τρεμάμενο ελαφρά χέρι και χωρίς να βιάζεται υπέγραψε πέντε αντίτυπα της πράξης για την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας. Μετά έθεσαν τις υπογραφές τους οι Στούμπφ και Φρίντεμπουργκ.

Μετά την υπογραφή της πράξης, ο Κάιτελ σηκώθηκε από το τραπέζι, φόρεσε το δεξί γάντι του και προσπάθησε πάλι να επιδείξει το στρατιωτικό του παράστημα, αλλά δεν τα κατάφερε και γύρισε ήσυχα πίσω στο τραπέζι του.

Στις 9 Μαΐου 1945 ώρα 0.43′, η υπογραφή της πράξης για την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας είχε τελειώσει».

24 λεπτά αγωνίας για τον άνθρωπο που έλεγε πάντα «ναι»

Αμέσως μετά την υπογραφή, ο Κάιτελ καθαιρείται, συλλαμβάνεται από τις δυνάμεις του Ντουάιτ Αϊζενχάουερ και τίθεται υπό κράτηση. Στις 15 Αυγούστου μεταφέρεται στη Νυρεμβέργη, προκειμένου να δικαστεί στην ομώνυμη δίκη. Ο Κάιτελ κρίνεται ένοχος και για τις τέσσερις κατηγορίες που του απαγγέλλονται και καταδικάζεται σε θάνατο με απαγχονισμό. Κάνει αίτηση για να εκτελεστεί, ως στρατιωτικός, από εκτελεστικό απόσπασμα, ωστόσο το Δικαστήριο απορρίπτει την αίτησή του θεωρώντας τον εγκληματία πολέμου.

Ήταν εγκληματίας πολέμου.

Ο Κάιτελ ήταν πάντα ο άνθρωπος που έλεγε μόνο «ναι». Ο Αρχιναύαρχος Ρήντερ, αρχηγός του πολεμικού ναυτικού το 1942, τον περιέγραψε σαν έναν άνθρωπο χωρίς χαρακτήρα, χωρίς καμία πραγματική επιρροή.

Ο Χίτλερ, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη στους αξιωματικούς του, συσκέπτεται για τα προβλήματα της Γερμανίας με τους εμπίστους του, οι οποίοι δεν του φέρνουν καμία αντίρρηση. Τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής είναι ολέθρια, κυρίως για την ίδια τη Γερμανία: Ο Χίτλερ, έχοντας χάσει πλέον πλήρως την επαφή με την πραγματικότητα, παίρνει όλο και πιο παράλογες αποφάσεις.

Ο Κάιτελ εκδίδει διαταγές τόσο για εκτελέσεις απεργών εργατών όσο και για τη γενοκτονία των Εβραίων. Δίνει, επίσης, διαταγές για την εξόντωση όλων των συλλαμβανόμενων ανταρτών και συστήνει στους Γερμανούς πολίτες να προβαίνουν σε λυντσάρισμα των πιλότων των καταρριπτόμενων συμμαχικών αεροσκαφών.

Η ποινή εκτελείται στις 16 Οκτωβρίου 1946. Ένα πρόβλημα με το σκοινί της αγχόνης παρατείνει την επιθανάτια αγωνία του επί 24 λεπτά.

Τα τελευταία του λόγια ήταν:

«Ζητώ από τον Παντοδύναμο να δείξει έλεος στο Γερμανικό λαό. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια στρατιώτες πέθαναν για την πατρίδα τους πριν από εμένα. Ακολουθώ τώρα τους γιους μου. Όλα για τη Γερμανία»