Guardian: Άρθρο-«καταπέλτης» για Ελλάδα, Ιταλία και Κροατία για παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων

Σε μία από τις μεγαλύτερες μαζικές απελάσεις που έχουν γίνει εδώ και δεκαετίες, οι ευρωπαϊκές χώρες, με την υποστήριξη της Frontex, έχει προβεί συστηματικά σε επαναπροωθήσεις προσφύγων, μεταξύ των οποίων και παιδιά που είχαν διαφύγει από εμπόλεμες χώρες.

Όπως επισημαίνει ο συντάκτης του Guardian, οι επαναπροωθήσεις αυτές γίνονταν με τη χρήση παράνομων μεθόδων που κυμαίνονταν από τις επιθέσεις έως και την άσκηση βίας κατά την κράτηση ή τη μεταφορά των ανθρώπων αυτών

Η ανάλυση της βρετανικής εφημερίδας βασίζεται σε αναφορές που δημοσιεύτηκαν από υπηρεσίες του ΟΗΕ, σε συνδυασμό με μια βάση δεδομένων με περιστατικά που καταγράφηκαν από ΜΚΟ. Σύμφωνα με φιλανθρωπικές οργανώσεις, με το ξέσπασμα της Covid 19, η κανονικότητα αλλά και η βιαιότητα των επαναπροωθήσεων αυξήθηκε.

«Πρόσφατες αναφορές καταγράφουν αύξηση των θανάτων σε μετανάστες που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη και, την ίδια ώρα, μια αύξηση των συνεργασιών μεταξύ χωρών της ΕΕ με τρίτες χώρες, όπως η Λιβύη, που οδήγησαν στην αποτυχία αρκετών επιχειρήσεων διάσωσης», δήλωσε ο Φούλβιο Βασάλο Παλεολόγκο, ένας από τους κορυφαίους ειδήμονες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το μεταναστευτικό στην Ιταλία, καθηγητής Δικαίου Ασυλίας στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο.

«Στο πλαίσιο αυτό, οι θάνατοι στη θάλασσα από την έναρξη της πανδημίας συνδέονται είτε άμεσα είτε έμμεσα με την προσέγγιση της ΕΕ, η οποία στοχεύει στο κλείσιμο όλων των διαύλων προς την Ευρώπη και την κλιμακούμενη εξωτερικοποίηση του ελέγχου επί των μεταναστευτικών ροών σε χώρες όπως η Λιβύη», τόνισε ο Ιταλός ακαδημαϊκός.

Τα συμπεράσματα έρχονται σε μια στιγμή, κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Αρχή Ελέγχου κατά της Διαφθοράς (Olaf) έχει ξεκινήσει έρευνα στη Frontex, έπειτα από καταγγελίες για κακοποίηση, ανάρμοστη συμπεριφορά και παράνομες επιχειρήσεις, οι οποίες είχαν ως στόχο να αποτρέπουν αιτούντες άσυλο από το να φτάνουν στις ευρωπαϊκές ακτές.

Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM), το 2020 περίπου 100.000 μετανάστες έφτασαν στην Ευρώπη από ξηρά και θάλασσα, ενώ το 2019 ήταν περίπου 130.000 και το 2017 είχαν φτάσει τους 190.000.

Από τον Ιανουάριο του 2020, πάρα τη μείωση των αριθμών, χώρες όπως η Ιταλία, Μάλτα, Ελλάδα και Κροατία επιτάχυναν τη σκληρή πολιτική ατζέντα τους. Από την έναρξη του μερικού ή ολικού κλεισίματος των συνόρων, με σκοπό την αποτροπή της διασποράς του κορωνοϊού, οι χώρες αυτές έχουν πληρώσει άλλες που δεν ανήκουν στην ΕΕ και έχουν ναυλώσει ιδιωτικά σκάφη, με σκοπό την αναχαίτιση πλοιαρίων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και την επαναπροώθηση των μεταναστών σε κέντρα κράτησης. Έχουν γίνει επανειλημμένως αναφορές για ανθρώπους που τους χτύπησαν, τους έκλεψαν και τους άφησαν γυμνούς στα σύνορα είτε και μέσα στη θάλασσα.

Πρωτοφανής βιαιότητα στην Κροατία

Το 2020 η Κροατία, η ακτοφυλακή της οποίας περιπολεί το μεγαλύτερο σε μήκος εξωτερικό θαλάσσιο σύνορο της ΕΕ, εντατικοποίησαν τη συστηματική βία και τις επαναπροωθήσεις μεταναστων προς τη Βοσνία.

Το Συμβούλιο Προσφύγων της Δανίας (DRC) κατέγραψε σχεδόν 18.000 επαναπροωθήσεις μεταναστών από την Κροατία από την αρχή της πανδημίας. Κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς, ο Guardian συνέλεξε μαρτυρίες μεταναστών, οι οποίοι είχαν καταγγείλει περιστατικά μαστιγώματος, ληστείας, σεξουαλικής κακοποίησης και ξεγυμνώματος από μέλη της κροατικής αστυνομίας. Μάλιστα, ορισμένοι εκ των μεταναστών κατήγγειλαν ότι αστυνομικοί τους ψέκασαν με κόκκινο σπρέι στα κεφάλια σχηματίζοντας σταυρούς, λέγοντάς τους πως αυτή ήταν «μια θεραπεία ενάντια στον κορωνοϊό».

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Δικτύου Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα (BVMN), ενός συνασπισμού 13 ΜΚΟ που καταγράφουν παράνομες επαναπροωθήσεις στα δυτικά Βαλκάνια, κακοποίηση και χρήση βίας ήταν παρούσες σε σχεδόν το 90% των μαρτυριών που συνελέγησαν το 2020 από την Κροατία, μια αύξηση σε ποσοστό 10% σε σύγκριση με το 2019.

Τον Απρίλιο ο Guardian αποκάλυψε πώς μια γυναίκα από το Αφγανιστάν είχε κακοποιηθεί σεξουαλική και κρατήθηκε υπό την απειλή μαχαιριού από Κροάτη συνοριοφύλακα κατά τη διάρκεια ελέγχου σε μετανάστες στα σύνορα Κροατίας – Βοσνίας.

«Παρά την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις κροατικές αρχές κατά τους πρόσφατους μήνες, δεν έχουμε δει καμία ουσιαστική πρόοδο ούτε ως προς την έρευνα των πραγματικών γεγονότων αλλά ούτε και ως προς την ανάπτυξη ανεξάρτητων μηχανισμών για τον έλεγχο των συνόρων», δήλωσε ο Νίκολα Μπέι, διευθυντής του DRC στη Βοσνία.

«Κάθε μία επαναπροώθηση συνιστά παραβίαση του Διεθνούς αλλά και του Ευρωπαϊκού Δικαίου – είτε ενέχει βία είτε όχι», πρόσθεσε ο ίδιος.

Στο στόχαστρο και η Ελλάδα

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα πάντα με τον Guardian η Αθήνα βρίσκεται αντιμέτωπη με μήνυση που κατατέθηκε σε βάρος της στο Διεθνές Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τον Απρίλιο. Η ελληνική κυβέρνηση κατηγορείται ότι εγκατέλειψε δεκάδες μετανάστες που επέβαιναν σε λέμβους στη θάλασσα, αφού προηγουμένως οι λιμενικές αρχές φέρεται να είχαν δείρει κάποιους από αυτούς.

Στη μήνυση υποστηρίζεται ότι σκάφη του Λιμενικού Σώματος ρυμούλκησαν λέμβους με μετανάστες πίσω στα τουρκικά χωρικά ύδατα και τους εγκατέλειψαν αβοήθητους χωρίς τροφή, νερό και σωσίβια ή οποιαδήποτε άλλο μέσο.

Υπολογίζεται ότι από τον Ιανουάριο του 2020, η Ελλάδα έχει επαναπροωθήσει περίπου 6.230 αιτούντες άσυλο από τις ακτές της, σύμφωνα με τα στοιχεία του BVMN.

Στη σχετική έκθεση για την Ελλάδα αναφέρεται ότι στο 89% των επαναπροωθήσεων «το BVMN έχει παρατηρήσει δυσανάλογη και υπερβολική χρήση βίας. Ο ανησυχητικός αυτός αριθμός καταδεικνύει ότι η χρήση βίας με σκοπό την κακοποίηση – εκτός από παράνομη – έχει καταστεί κανονικότητα […] Ακραία φαινόμενα απάνθρωπης αστυνομικής βίας που καταγράφηκαν το 2020 περιλάμβαναν εκτεταμένους υπερβολικούς ξυλοδαρμούς (συχνά σε γυμνά σώματα), ρίψεις νερού, φυσική κακοποίηση σε γυναίκες και παιδιά αλλά και χρήση μεταλλικών ράβδων με σκοπό να προκαλούνται τραύματα».

Στις μαρτυρίες άνθρωποι περιέγραψαν πώς τα χέρια τους ήταν δεμένα στα κάγκελα των κελιών και πώς οι αστυνομικοί φορούσαν στα κεφάλια των μεταναστών κράνη πριν από τον ξυλοδαρμό τους, ώστε να μην είναι εμφανή τα σημάδια των τραυμάτων.

«Είτε μέσω της χρήσης της πανδημίας Covid 19 και του εθνικού lockdown ως μέσου για την κάλυψη των επαναπροωθήσεων και την προβολή των φυλακών ανοικτού τύπου είτε μέσω της αποτροπής σκαφών από το να εισέρχονται στα ελληνικά ύδατα με τη χρήση προειδοποιητικών βολών, τα αποδεικτικά στοιχεία δείχνουν την επίμονη άρνηση για την προάσπιση των δημοκρατικών αξιών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθώς και του Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Δικαίου», τονίζει το BVMN.

«Στραβά μάτια» και από την Ιταλία

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από την έναρξη της πανδημίας οι λιβυκές αρχές – με τη στήριξη της Ιταλίας από το 2015, όταν η Ρώμη παραχώρησε στην Λιβύη την ευθύνη της παρακολούθησης των επιχειρήσεων διάσωσης στη Μεσόγειο – έχουν αναχαιτίσει και επαναπροωθήσει στην Τρίπολη περίπου 15.500 αιτούντες άσυλο. Η αμφιλεγόμενη στρατηγική προκάλεσε την αναγκαστική επιστροφή χιλιάδων σε λιβυκά κέντρα κράτησης όπου, σύμφωνα με πρωτογενείς μαρτυρίες, βρίσκονται αντιμέτωποι με βασανιστήρια. Παράλληλα, εκατοντάδες μετανάστες έχουν πνιγεί σε περιπτώσεις που ούτε η Ιταλία ούτε η Λιβύη δεν παρενέβησαν,

«Το 2020 η πρακτική αυτή συνεχίστηκε, με τα αεροσκάφη της Frontex να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, εντοπίζοντας σκάφη στη θάλασσα και επικοινωνώντας τη θέση τους στα πλοία της λιβυκής ακτοφυλακής», δήλωσε ο ερευνητής της Διεθνούς Αμνηστίας, Ματέο ντε Μπέλις.

«Συνεπώς, ενώ η Ιταλία είχε φτάσει ως ένα βαθμό σε σημείο να χρησιμοποιεί την πανδημία ως δικαιολογία για να δηλώνει ότι τα λιμάνια της δεν ήταν ασφαλή προς αποβίβαση ανθρώπων που σώζονταν στη θάλασσα, δεν είχε κανένα απολύτως πρόβλημα με τη λιβυκή ακτοφυλακή να επιστρέφει κόσμο στην Τρίπολη. Ακόμη κι αν αυτό σήμαινε τη ρίψη βολών ή όταν εκατοντάδες εξαφανίζονταν διά της βίας αμέσως μόλις αποβιβάζονταν εκεί», πρόσθεσε ο ίδιος.