Σύνδρομο «μακράς Covid»: Η ασθένεια που απειλεί να γίνει δεύτερη πανδημία

Υπέφερε από πόνους στο στήθος και δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί. Ο 26χρονος πρώην τακτικός δρομέας αισθανόταν εξάντληση, ξέμενε από ανάσες και πάσχιζε να παραμένει λειτουργικός. Παρόλα αυτά, οι επαγγελματίες υγείας επέμεναν ότι απλούστατα δεν μπορεί να είναι ακόμη άρρωστος.

«Μου έλεγαν ότι όλα είναι στο μυαλό μου», λέει. Για τον Χίσμεθ, ο οποίος ζει στο Λονδίνο και πολλούς ακόμη που υποφέρουν από «μακρά Covid» (long covid), το να αποδείξουν ότι είναι άρρωστοι είναι ένα μεγάλο κομμάτι της προσπάθειάς τους για αποθεραπεία.

Μία ακόμη Λονδρέζα, η Μονίκ Τζάκσον, έχει επισκεφτεί δεκάδες φορές τα επείγοντα των νοσοκομείων με «απλή ανησυχία». Λίγη ώρα μετά, έφευγε χωρίς να λάβει οποιαδήποτε θεραπεία. «Εγώ αισθανόμουν ότι σπαταλούσα την ώρα τους, κι εκείνοι είτε δεν με πίστευαν, είτε μου έλεγαν συμπονετικά ‘δεν ξέρουμε, είναι νέα ασθένεια και απλώς δεν ξέρουμε».

Η διαπίστωση ότι ο Χίσμεθ και η Τζάκσον δεν είναι μόνοι, ότι υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τα ίδια θέματα, ήταν μεγάλη ανακούφιση και για τους δύο. Δεν ήταν στο μυαλό τους. Δεν φαντάζονταν ότι πονούσαν. Ήταν πράγματι άρρωστοι.

Η μακρά Covid, γνωστή επίσης ως σύνδρομο μετά-Covid, τείνει να γίνει ένα όλο και πιο έντονο ζήτημα δημόσιας υγείας. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, σχεδόν 700.000 άνθρωποι έχουν αναφέρει συμπτώματα Covid τουλάχιστον τρεις μήνες μετά τη διάγνωσή τους, σύμφωνα με έρευνα του Γραφείου Εθνικής Στατιστικής της χώρας τον Μάρτιο. Οι περισσότεροι από αυτούς ανέφεραν ότι η ασθένειά τους περιορίζει τις καθημερινές τους δραστηριότητες και για σχεδόν 70.000 από αυτούς τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερο από χρόνο.

Ξεχωριστή μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα έδειξε ότι 7 στους 10 ανθρώπους που νοσηλεύτηκαν με Covid-19 πέντε μήνες αφότου πήραν εξιτήριο δεν είχαν αναρρώσει εντελώς.

Μακροχρόνια συμπτώματα για το 10% των ασθενών

Σύμφωνα με τον δρ. Manoj Sivan, από τους πρώτους γιατρούς που έγραψαν για τα μακροχρόνια συμπτώματα του νέου κορωνοϊού, και οι προηγούμενες πανδημίες, του SARS και του MERS, είχαν αφήσει αρκετούς ασθενείς να υποφέρουν αρκετούς μήνες μετά τη διάγνωσή τους. Τα μοτίβα αυτών των ασθενειών, τώρα επαναλαμβάνονται.

«Όσοι μολύνονται με Covid αναμένεται να έχουν αναρρώσει πλήρως μέσα σε 4 με 6 εβδομάδες», λέει. «Στο 10 με 20% των περιπτώσεων, τα συμπτώματα μπορούν να επιμείνουν περισσότερο και σχεδόν στο 10% των ανθρώπων τα συμπτώματα επιμένουν ακόμη και πλέον των 12 εβδομάδων. Και τότε έχουμε το πραγματικό πρόβλημα».

Αν και αυτά διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή, κάποια είναι κοινά σε όλους. «Θα έλεγα ότι τα πέντε συνηθέστερα είναι εξάντληση, δύσπνοια, πόνος, πονοκέφαλος και ψυχολογικά προβλήματα», συνεχίζει.

Πολλοί ασθενείς επίσης βιώνουν συμπτώματα που σχετίζονται με δυσαυτονομία, η οποία προκαλείται από μία ανισορροπία στο αυτόνομο νευρικό σύστημα και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει ταχυπαλμίες, ζαλάδα και ψυχολογικά προβλήματα όπως ανησυχία ή κατάθλιψη, προσθέτει ο καθηγητής. Επίσης, κάποιοι άνθρωποι εμφανίζουν εξανθήματα και πρηξίματα ενώ άλλοι αναπτύσσουν νέες αλλεργίες.

Αυτή η πολύ μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων καθιστούν την μακροχρόνια Covid ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό πρόβλημα δημόσια υγείας.

«Όταν κάποιος αντιμετωπίζει έναν μακροχρόνιο πρόβλημα, για παράδειγμα υπέρταση ή διαβήτη, γνωρίζουμε τι πρέπει να γίνει για να το αντιμετωπίσουμε. Ακολουθούμε συγκεκριμένα πρωτόκολλα, υπάρχουν εξειδικευμένοι γιατροί και μπορούμε να το διαχειριστούν».

Κάτι τέτοιο δεν ισχύει με την μακρά Covid. «Χρειάζεται κανείς μια ολόκληρη ομάδα επιστημόνων, ένα ολόκληρο σετ ειδικοτήτων, το οποίο είναι ιδιαίτερα ακριβό αλλά και δύσκολο να συντονιστεί».

Στη Βρετανία υπάρχουν πλέον περίπου 70 κλινικές μακράς Covid. Ωστόσο η ζήτηση είναι τεράστια, πολύ μεγαλύτερη από τις διαθέσεις θέσεις. Η Μονίκ Τζάκσον λέει πως παρόλο που ήταν τυχερή και βρήκε γιατρούς πρόθυμους να τη βοηθήσουν, δεν κατάφερε να μπει σε μια από αυτές.

Η ανάρρωσή της μάλιστα είχε «σκαμπανεβάσματα», καθώς νέα συμπτώματα εμφανίζονταν κάθε λίγους μήνες. «Πονοκέφαλοι, δυσκολίες στην αναπνοή, περίεργα συμπτώματα όπως μελανά δάχτυλα, ενώ αισθανόμουν τη δεξιά πλευρά του προσώπου μου σαν να είχε πέσει και ακόμη την αισθάνομαι διαφορετικά από την αριστερή, είχα νευρικές συσπάσεις σε όλο μου το σώμα σαν να με τραβούσαν από τα μαλλιά», λέει.

Η 32χρονη κοπέλα αρρώστησε τόσο που αναγκάστηκε να μετακομίσει πίσω στο πατρικό της. Πέρασε το καλοκαίρι φορώντας συχνά πουλόβερ καθώς οι κρυάδες δεν είχαν σταματημό. Πόνοι στο στήθος και αϋπνία την κρατούσαν ξάγρυπνη επί μήνες.

«Δεν ήταν μόνο η κούραση, ήταν σαν να είχα ξεχάσει πώς να κοιμάμαι. Κοιμόμουν μόνο μια ή δύο ώρες τη νύχτα», λέει.

Τα συμπτώματά της ήταν τόσο περίεργα, που συνέχισε να ψάχνει στο internet για να δει αν και άλλοι είχαν τα ίδια. Ελλείψει περισσότερων πληροφοριών, άρχισε να καταγράφει τις εμπειρίες της στο ψηφιακό της ημερολόγιο. Σταδιακά, άρχισε να συναντά και άλλους ασθενείς και ομάδες στήριξης στα κοινωνικά μέσα.

Τόσο ο Χίσμεθ όσο και η Τζάκσον είναι και οι δύο ενεργοί σε ομάδες στήριξης ασθενών. Η Τζάκσον επιβεβαιώνει με ειδικούς, αναρτώντας τις πηγές της στο μπλογκ της, ενώ ο Χίσμεθ είναι συνιδρυτής του Long Covid SOS, ομάδα ευαισθητοποίησης για τους μακροχρόνιους ασθενείς προκειμένου οι περιπτώσεις τους να τύχουν περαιτέρω έρευνας αλλά και στήριξης.

Η Τζάκσον συμπληρώνει δέκα μήνες ασθένειας. Αν και δεν έχει επιστρέψει στην προηγούμενη κατάστασή της, αισθάνεται καλύτερα. Τα συμπτώματά της έχουν ηρεμήσει εμφανώς μετά τον εμβολιασμό της. Παρότι οι ειδικοί δεν είναι ακόμη σίγουροι για το πόσο μπορεί να διαρκέσει η βελτίωση, άλλοι μακροχρόνιοι ασθενείς έχουν επίσης αναφέρει ανακούφιση από τα συμπτώματα μετά τη λήψη του εμβολίου τους.

Δεύτερη πανδημία

Πάνω από 133 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μολυνθεί με κορωνοϊό. Ενώ δεν είναι σαφές πόσοι πάσχουν από μακρά Covid, οι ειδικοί της δημόσιας υγείας προειδοποιούν για μια «δεύτερη πανδημία» της νόσου μακράς διάρκειας.

Μια μελέτη που κυκλοφόρησε νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα έδειξε ότι ένα στα τρία άτομα που έχουν μολυνθεί με Covid-19 έχουν μακροχρόνια συμπτώματα ψυχικής υγείας ή νευρολογικά συμπτώματα.

Η Κλερ Ράινερ λέει ότι αυτή η πτυχή της μακράς Covid μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, επειδή επηρεάζει την ικανότητα των ανθρώπων να επιστρέψουν στη δουλειά.

Σύμφωνα με τη συνταξιούχο γιατρό και ασθενής μακράς Covid η ίδια, πολλοί μακροχρόνιοι ασθενείς αντιμετωπίζουν γνωστικές δυσκολίες όπως προβλήματα μνήμης, δυσκολίες στην ομιλία, στην ικανότητα συγκέντρωσης, ανάγνωσης ή προγραμματισμού της ημέρας τους.

«Έχουμε έναν τεράστιο αριθμό ατόμων που είναι άρρωστοι για ένα χρόνο, είναι νέοι, κυρίως είναι σε παραγωγική ηλικία, οι περισσότεροι φαίνεται να ήταν εντελώς υγιείς πριν και ξαφνικά δεν μπορούν να εργαστούν», υπογραμμίζει.

«Ακόμα κι αν γίνουν καλύτερα, αυτό που βρίσκουμε είναι ότι εμφανίζουν υποτροπές, επιστρέφουν κλπ», λέει. Ο Χίσμεθ είναι ένας από τους νέους ανθρώπους για τους οποίους μιλάει η Ράινερ.

Μόλις 27 ετών, και ένα χρόνο μετά την αρχική του μόλυνση, δεν είναι ακόμα σε θέση να επιστρέψει στη δουλειά. Πριν αρρωστήσει, ο Χίσμεθ ήταν μηχανικός λογισμικού, ερευνούσε πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη και «σκεφτόταν πολύ». Θέλει να επιστρέψει στην καριέρα του - αλλά δεν μπορεί.

«Είμαι 27, αυτά είναι τα πρώτα μου, χρυσά χρόνια και ο εγκέφαλός μου δεν μπορεί να λειτουργήσει σε αυτό το επίπεδο πια, κουράζομαι, κουράζομαι, τα μάτια μου τεντώνουν», παραπονιέται.

For many sufferers of long Covid, proving they are sick is a big part of the battle, by Ivana Kottasová, CNN