Εκπαίδευση STEM: Οι προκλήσεις του 21ου αιώνα επιβάλλουν αλλαγή εκπαιδευτικού προτύπου

Πόσο έχει αλλάξει η σχολική εμπειρία στα 100 χρόνια που μεσολάβησαν; Ειδικά στην Ελλάδα, εντυπωσιακά λίγο. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, εγκλωβισμένο σε παρωχημένες παιδαγωγικές πρακτικές και αποπροσανατολισμένο από αλλεπάλληλες αντιφατικές μεταρρυθμίσεις, δεν είναι σε θέση να προετοιμάσει τους σημερινούς μαθητές για τις τεκτονικές κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές και κλιματικές ανατροπές που συμβαίνουν.

Η Ελλάδα κατατάσσεται διαχρονικά στις χώρες της ΕΕ με τα ψηλότερα ποσοστά χαμηλών μαθητικών επιδόσεων και στα τρία διαγωνιζόμενα πεδία του Προγράμματος PISA (κατανόηση κειμένου, φυσικές επιστήμες, μαθηματικά). Αυτό σημαίνει ότι μεγάλη μερίδα των μαθητών που ολοκληρώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση δυσκολεύονται να φέρουν σε πέρας συνηθισμένες εργασίες βάσει οδηγιών, να συσχετίσουν πληροφορίες ή να επεξεργαστούν έννοιες και δεδομένα για να επιλύσουν προβλήματα με επιστημονικό τρόπο.

Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι αφιερώνουν πολύ περισσότερο χρόνο και κόπο, σε σχέση με συνομήλικους μαθητές άλλων χωρών που τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα (π.χ. Φιλανδία, Ολλανδία).

Στις σύγχρονες Οικονομίες της Γνώσης, η ικανότητα μιας κοινωνίας να παράγει καινοτομία δημιουργώντας προστιθέμενη αξία για όλους, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της. Η πρώιμη εξοικείωση με τις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά, τα STEM όπως αποκαλούνται σήμερα διεθνώς, προσφέρει στα παιδιά τη δυνατότητα να κατανοήσουν καλύτερα τη λειτουργία του υλικού και ψηφιακού κόσμου και, ταυτόχρονα, την ευκαιρία να τον οραματιστούν καλύτερο στο μέλλον.

Προϋπόθεση είναι το σχολείο να παρέχει εμπειρίες που θα επιτρέπουν στους μαθητές να αντιληφθούν βιωματικά τη σημασία των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, αλλά και ουσιαστικά κίνητρα ενασχόλησης με τα STEM, πέρα από την επιδίωξη καλής βαθμολογίας μέσω της στείρας αναπαραγωγής θεωρητικών γνώσεων.

Η εκπαίδευση STEM αποτελεί μία ολοκληρωμένη πρόταση για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διδάσκονται οι θετικές επιστήμες και η τεχνολογία, προκειμένου οι εκπαιδευόμενοι να αναπτύσσουν κρίσιμες δεξιότητες του 21ου αιώνα, όπως η συνδυαστική σκέψη, η αναλυτική λογική, η συνεργασία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και η αξιοποίηση της τεχνολογίας.

Η εκπαίδευση STEM δίνει έμφαση στη διαθεματική διδασκαλία, στη βιωματική εμπειρία, στην ενεργό και αυτόνομη μάθηση, στη δημιουργικότητα, στην πρακτική αξιοποίηση της γνώσης και στη διασύνδεση των επιστημονικών εννοιών με καταστάσεις της πραγματικής ζωής.

Η αποτελεσματική εφαρμογή του μοντέλου εκπαίδευσης STEM προϋποθέτει εκ βάθρων αναθεώρηση του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος. Απαιτεί ενιαίο σχεδιασμό, ειδικά στις κρίσιμες βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, αναβάθμιση των εκπαιδευτικών υποδομών, συστηματική συνεργασία και επαφή με εξωσχολικούς παράγοντες (ερευνητικά κέντρα, δημιουργικά οικοσυστήματα, επιχειρήσεις) και, κυρίως, κατάλληλη προετοιμασία και διαρκή υποστήριξη των εκπαιδευτικών, ώστε να ανταποκριθούν με επάρκεια στον αναβαθμισμένο ρόλο τους.

Κατά την άποψη του ΣΕΒ, η αποτελεσματική προώθηση των STEM στο ελληνικό δημόσιο σχολείο προϋποθέτει μία σειρά από κρίσιμες παρεμβάσεις, όπως:

1. Υιοθέτηση συνεκτικής και μακροπρόθεσμης στρατηγικής προώθησης των STEM, με κατάλληλες, μετρήσιμες και συντονισμένες παρεμβάσεις σε όλες τις βαθμίδες και τα υποσυστήματα της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης
2. Προσαρμογή των αναλυτικών προγραμμάτων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης) με βάση το μοντέλο εκπαίδευσης STEM, σε συνδυασμό με εμπλουτισμό του εκπαιδευτικού υλικού και της υλικοτεχνικής υποδομής, αξιοποίηση της τεχνολογίας και αναβάθμιση του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού
3. Θεσμικές ρυθμίσεις ενίσχυσης της ευελιξίας των αναλυτικών προγραμμάτων και εμπλουτισμού της σχολικής εμπειρίας με δραστηριότητες STEM, εισαγωγή δείκτη προώθησης των STEM και συνεργασίας με το εξωσχολικό περιβάλλον στο σύστημα αξιολόγησης σχολείων και εκπαιδευτικών
4. Ενίσχυση της διδακτικής των STEM εντός του συστήματος αρχικής και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και προώθηση της εκπαιδευτικής αριστείας
5. Κινητοποίηση επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών για έμπρακτη υποστήριξη της εκπαίδευσης STEM και ανάληψη κοινών δράσεων, π.χ. μέσω του προγράμματος STEM Alliance.

Η Τέσσας Μίχου είναι Policy Expert, Τομέας Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας του ΣΕΒ.