Γιατροί Χωρίς Σύνορα: Χιλιάδες Σομαλοί αποκτούν ξανά την όρασή τους με δωρεάν επεμβάσεις

«Σου δίνει μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις ανθρώπους να ανακτούν την όρασή τους, μερικές φορές έχοντας ζήσει ως τυφλοί για χρόνια», λέει ο Mohamed Ahmed, συντονιστής προγράμματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Τζουμπαλάντ της νότιας Σομαλίας.

«Κάνουμε μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή των ανθρώπων προσφέροντάς τους μια σχετικά απλή υπηρεσία δωρεάν, για την οποία δεν θα μπορούσαν να πληρώσουν. Τα χαμόγελα στα πρόσωπα των ανθρώπων όταν βλέπουν ξανά μένουν πραγματικά αξέχαστα» αναφέρει.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν το τοπικό Υπουργείο Υγείας της Τζουμπαλάντ στη δημιουργία οφθαλμολογικών κλινικών για ασθενείς εντός και γύρω από την Jubaland από το 2019. Οι κλινικές αυτές που λειτουργούν σε τοπικά νοσοκομεία, προσφέρουν δωρεάν υπηρεσίες φροντίδας των ματιών, όπως εξέταση, χειρουργική επέμβαση, θεραπεία, εκπαίδευση υγείας και συμβουλευτική. Από το 2019, ομάδες ειδικών έχουν προσφέρει τις υπηρεσίες τους σε χιλιάδες άτομα με οφθαλμικές παθήσεις, σε πολλές περιπτώσεις, βοηθώντας τους να ανακτήσουν την όρασή τους.

Τα προβλήματα των ματιών, όπως πολλά άλλα προβλήματα υγείας στη Σομαλία, συχνά δεν αντιμετωπίζονται. Παθήσεις όπως ο καταρράκτης μπορεί να οδηγήσουν σε τύφλωση εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία. Το να χάσει κάποιος την όρασή του -κάτι που συχνά οδηγεί στο να χάσει τα προς το ζην- μπορεί να είναι καταστροφικό, ειδικά σε μια χώρα που πλήττεται από συγκρούσεις και φτώχεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η σχετικά απλή χειρουργική επέμβαση μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή των ασθενών, βελτιώνοντας τις πιθανότητές τους να ζήσουν μια αξιοπρεπή και υγιή ζωή.

Στη Σομαλία οι δείκτες υγείας είναι από τους χαμηλότερους στον κόσμο γι' αυτό προτεραιότητα δίνεται στη φροντίδα που είναι κρίσιμη για την επιβίωση των ασθενών. Οι εξειδικευμένες υπηρεσίες φροντίδας των ματιών είναι σχεδόν ανύπαρκτες σε ορισμένες περιοχές της χώρας και οι λίγοι εκπαιδευμένοι οφθαλμίατροι εδρεύουν κυρίως σε μεγάλες πόλεις.

Δεν υπάρχουν οφθαλμολογικές κλινικές στις πόλεις Kismayu, Badaade, Afmadow, Elwak ή Baardhere ή σε ολόκληρη την περιοχή Gedo της Τζουμπαλάντ. Άτομα με προβλήματα όρασης δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αναζητήσουν θεραπεία εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά στην πρωτεύουσα, Μογκαντίσου. Πολλοί άνθρωποι από περιθωριοποιημένες και εκτοπισμένες κοινότητες απλά δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το κόστος του ταξιδιού ή να πληρώσουν για θεραπεία όταν φτάσουν εκεί.

Η πιο συνηθισμένη αιτία τύφλωσης είναι ο καταρράκτης, ο οποίος επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες άνω των 50 ετών. Ο καταρράκτης συνδέεται με τη φτώχεια, την υψηλή έκθεση σε υπεριώδες φως, την έκθεση στη σκόνη, τη μειωμένη χρήση γυαλιών ηλίου για την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία, την ανεπάρκεια βιταμίνης Α, τον διαβήτη και την υπέρταση. Η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί με τη χρήση παραδοσιακών φαρμάκων και πρακτικών που πραγματοποιούνται από ανειδίκευτους ανθρώπους.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν την τεχνική υποστήριξη και τους πόρους για τη δημιουργία οφθαλμολογικών κλινικών. Σε συνεργασία με το προσωπικό του υπουργείου Υγείας, η ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συνεργάζεται με τους γιατρούς από το Save the Vision, έναν οφθαλμολογικό οργανισμό με έδρα τη Σομαλία για τη δημιουργία οφθαλμολογικών κλινικών στο Kismayo και Baardhere με στόχο τη θεραπεία ανθρώπων και την εκπαίδευση νοσηλευτών και γιατρών της περιοχής να εξετάζουν ανθρώπους με προβλήματα όρασης, να παρέχουν φροντίδα και να τους παραπέμπουν για εξειδικευμένη θεραπεία όταν χρειάζεται.

«Η χειρουργική επέμβαση σε έναν ασθενή με καταρράκτη διαρκεί συνήθως περίπου 30 λεπτά και συμμετέχουμε με τρεις χειρουργούς, ώστε να μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση έως και 20-25 ασθενείς την ημέρα», λέει ο Mohamed.

Το 2020 ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά κατά την οποία οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν υπηρεσίες υγείας στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Σομαλίας, κυρίως λόγω των περιορισμών στη μεταφορά των προμηθειών και στη μετακίνηση του προσωπικού που σχετίζεται με την πανδημία Covid-19.

Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατάφεραν να συνεχίσουν τις οφθαλμολογικές υπηρεσίες στην περιοχή Τζουμπαλάντ. Κατά τη διάρκεια των δύο μηνών μεταξύ 25 Νοεμβρίου 2020 και 25 Ιανουαρίου 2021, η ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Τζουμπαλάντ υποστήριξε δύο οφθαλμολογικές κλινικές στις περιοχές Kismayu και Bardheera, όπου 604 ασθενείς υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση για καταρράκτη και αποκατέστησαν την όρασή τους. Συνολικά 2.430 άτομα έλαβαν θεραπεία για ήπιες έως μέτριες παθήσεις των ματιών και 1.306 άτομα έλαβαν γυαλιά πρεσβυωπίας για να βελτιώσουν την όρασή τους ή γυαλιά ηλίου για να προστατεύσουν τα μάτια τους από επιβλαβείς ακτίνες UV.

«Η μετάβαση στο Kismayu και το Bardheera εν μέσω της πανδημίας Covid-19 ήταν δύσκολη», λέει ο Mohamed. «Συχνά οι άνθρωποι εδώ δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος μετακίνησης σε μια πόλη που προσφέρει οφθαλμολογικές υπηρεσίες, πόσω μάλλον να ανταπεξέλθουν στο κόστος των χειρουργικών επεμβάσεων. Αντ' αυτού, ήρθαν στις κλινικές μας όπου το αποτέλεσμα και ο αντίκτυπος αυτών των χειρουργικών επεμβάσεων είναι άμεσα».

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συμπληρώνουν φέτος 50 χρόνια διεθνούς δράσης σε εστίες πολέμου, σε χώρες που έχουν υποστεί φυσικές καταστροφές, σε περιοχές που μαστίζονται από επιδημίες και σε ζώνες όπου ζουν εκτοπισμένοι πληθυσμοί. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαν αποσυρθεί από τη Σομαλία μετά από μία σειρά βίαιων επιθέσεων εναντίων του προσωπικού τους. Επέστρεψαν, όμως, ξανά στη χώρα το 2017 για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως σε δράσεις για τον υποσιτισμό και στην ιατρική περίθαλψη παιδιών. Το 2019 έγιναν 3.000 εισαγωγές παιδιών στα επισιτιστικά προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ενώ το ιατρικό προσωπικό της οργάνωσης βοήθησε σε 2.600 γεννήσεις.