Δώρα Φούντα: Coaching για μετάβαση από τη μεγάλη παύση της πανδημίας στη μετά-COVID εποχή

Ο βασικός λόγος, ίσως είναι ότι θεωρήσαμε την επιστήμη παντοδύναμη και ότι μπορούσε να μας προστατέψει από παρόμοιους ιούς. Στον αντίποδα ωστόσο της σοβαρής υγειονομικής κρίσης, είδαμε να βγαίνουν στην επιφάνεια αξίες ξεχασμένες: Το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, η ευζωία και η προσαρμοστικότητα, βρίσκονται για πρώτη φορά τόσο υψηλά στις προτεραιότητες των ανθρώπων. Φυσικά θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν αυτές οι αξίες θα παραμείνουν ψηλά και μετά το τέλος της πανδημίας.

Η όλη κατάσταση αυτή, είναι ένα σοκ για τον άνθρωπο και οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις αυτής, μάλλον θα μας συνοδεύουν για αρκετό καιρό

Η επόμενη ημέρα πάντως και η αντίστροφη μέτρηση, με την έναρξη των εμβολιασμών κατά του κορωνοϊού, έχουν ξεκινήσει, όσο και εάν χρειάζεται να συνεχίσουμε να προσέχουμε.

Σε αυτήν την επόμενη ημέρα, όπως όλα δείχνουν, το coaching θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στον προσωπικό και επαγγελματικό τομέα. Το coaching με τις πρακτικές του μπορεί να υποστηρίξει άτομα και oργανισμούς να επιβιώσουν στο νέο εργασιακό τοπίο όπως διαμορφώνεται.

Τα παραπάνω επισημαίνει στο CNN Greece, η Δώρα Φούντα, κοινωνιολόγος (MPhil University of Glasgow, Certifiedcoach, University of Cambridge, UK, www.fountacoach.gr), επιχειρώντας έναν απολογισμό για την περιπέτεια της πανδημίας, η οποία σάρωσε τον πλανήτη μας το 2020. Μία σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας, η οποία επηρέασε όχι μόνο τα συστήματα υγείας, αλλά και τις οικονομίες - ακόμη και των πιο εύρωστων χωρών- την αγορά εργασίας και τις κοινωνίες.

Σύμφωνα με την κυρία Φούντα πάντως, η κατάσταση της πανδημίας αλλά και του εγκλεισμού, αποτελεί ένα σοκ για τον άνθρωπο και οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις αυτής, μάλλον θα μας συνοδεύουν για αρκετό καιρό ακόμη.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Το μεγάλο pause της ανθρωπότητας

- Μία πολύ δύσκολη χρονιά, έφυγε κυρία Φούντα. Μία χρονιά, την οποία θα θυμόμαστε όλοι, καθώς άλλαξε ο πλανήτης, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, πώς αποτυπώνεται η σοβαρή αυτή υγειονομική κρίση από όλους μας, τόσο σε επίπεδο καθημερινότητας, όσο και σε επίπεδο πνευματικής και ψυχικής υγείας;

Μια πολύ δύσκολη χρονιά πράγματι, κυρία Σπαγαδώρου. Το 2020, η ανθρωπότητα βίωσε μια πρωτοφανή κατάσταση η οποία θυμίζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η πανδημία μας επηρέασε σε επίπεδο γνωστικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό.

Εν μία νυκτί, ο COVID-19 υποχρέωσε την ανθρωπότητα να πατήσει ένα μεγάλο pause, να σταματήσει, να αναστοχαστεί και να μετασχηματίσει τον τρόπο λειτουργίας της. Η εκπαίδευση, η εργασία, η ψυχαγωγία, τα ταξίδια και οι κοινωνικές συναναστροφές μας, καθορίστηκαν και θα καθορίζονται για αρκετό καιρό ακόμα από τους όρους που επιβάλλει ο ιός.

Επιπλέον, θα ήθελα να επισημάνω ότι η πανδημία μας βρήκε απροετοίμαστους σε όλα τα επίπεδα. Ο βασικός λόγος, ίσως είναι ότι θεωρήσαμε την επιστήμη παντοδύναμη και ότι μπορούσε να μας προστατέψει από παρόμοιους ιούς. Δυστυχώς η πραγματικότητα μας διέψευσε, η εξάπλωση του κορωνοϊού συνεχίζεται και ήδη βιώνουμε το φόβο ενός τρίτου κύματος έξαρσης του.

Ελέγχουμε μόνο τον εαυτό μας…

- Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, χτυπήθηκαν συνεπεία της πανδημίας και ο καθένας μας, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, μορφωτικού και βιοτικού επιπέδου, έχασε κάτι- άυλο ή υλικό. Τι πρέπει να θυμόμαστε και τι να αφήνουμε πίσω μας από κάθε κρίση, ποιο είναι το απόσταγμα που οφείλουμε να κρατήσουμε για να προχωρήσουμε ώριμοι και σοφότεροι;

Είναι εμφανές ότι ζούμε σε περίοδο μεγάλων ανακατατάξεων και είναι πολλά αυτά που δεν ελέγχουμε. Οι αλλαγές είναι βίαιες και συνεχόμενες με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να τις διαχειριστούμε.

Για παράδειγμα, στην παρούσα φάση δεν ελέγχουμε το πως εμφανίστηκε ο ιός και πόσο θα κρατήσει ή αν θα εμφανιστούν άλλοι πιο θανατηφόροι ιοί. Θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτό που ελέγχουμε σε μεγαλύτερο βαθμό είναι μόνο τον εαυτό μας. Δηλαδή, το πως αντιμετωπίζουμε σε ατομικό επίπεδο αυτή την κρίση.

Φοβόμαστε και αποστασιοποιούμαστε από τις καταστάσεις ή αναλαμβάνουμε δράση; Ο φόβος της πανδημίας είναι φυσιολογικός, αλλά για να μπορέσουμε τον αντιμετωπίσουμε, θα πρέπει πρώτα να τον κατανοήσουμε στη συνέχεια να τον αποδεχτούμε και μετά να τον διαχειριστούμε. Εμείς οφείλουμε να αναλάβουμε την ατομική μας ευθύνη (π.χ τηρούμε τις οδηγίες των ειδικών) και να συνεχίσουμε ενεργά, στο μέτρο που επιτρέπουν οι καταστάσεις, τη ζωή μας.

Άλλαξαν οι αξίες μας

- Οι Έλληνες καταγράφουν από τα χειρότερα ποσοστά ψυχικής υγείας σε όλη την Ευρώπη, σύμφωνα με παγκόσμια μελέτη υγείας και λειτουργικότητας σε περιόδους μεταδοτικών λοιμώξεων (Μελέτη COH-FIT). Ταυτόχρονα, εμφανίζονται και ιδιαίτερα αλληλέγγυοι. Μέσα από την εμπειρία σας, εκτιμάτε, ότι η κατάθλιψη αλλά και οι σοβαρές επιπτώσεις της πανδημίας και του εγκλεισμού, θα μας συνοδεύουν για πολλά χρόνια;

Η όλη κατάσταση αυτή, είναι ένα σοκ για τον άνθρωπο και οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις αυτής, μάλλον θα μας συνοδεύουν για αρκετό καιρό. Η αλλαγή που βιώνουμε στην καθημερινότητά μας είναι επίπονη και έχει όλα τα χαρακτηριστικά στάδια μιας απώλειας: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή. Ο κάθε άνθρωπος βέβαια, αντιδρά με το δικό του τρόπο ανάλογα με την προσωπικότητα του αλλά και τις εμπειρίες του. Οι περισσότεροι όμως θα περάσουμε από αυτά τα στάδια και θα έχουμε αρκετά πισωγυρίσματα και συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα.

Όσον αφορά στην αλληλεγγύη, σύμφωνα με έρευνα της Barret στους πολίτες 19 χωρών, το 2020 υπήρξε αλλαγή στην ιεράρχηση των αξιών. Συγκεκριμένα αξίες, όπως το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, η ευζωία και η προσαρμοστικότητα, βρίσκονται για πρώτη φορά τόσο υψηλά στις προτεραιότητες των ανθρώπων. Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν αυτές οι αξίες θα παραμείνουν ψηλά και μετά το τέλος της πανδημίας.

Μεταξύ λογικού και συγκινησιακού νου

- Εδώ και μερικές ημέρες, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για την σοβαρή υγειονομική κρίση: ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί, σηματοδοτώντας, την αρχή του τέλους της πανδημίας. Η επιστήμη νίκησε τον ιό και τάσσεται για ακόμη μία φορά, στο πλευρό της ανθρωπότητας. Ήρθε η ώρα να χαμογελάσουμε πλατιά, ή συγκρατημένα;

Σαφώς είναι πολύ θετική αυτή η εξέλιξη αλλά λαμβάνοντας υπόψιν τις ανακοινώσεις του ΠΟΥ και άλλων επιστημόνων είναι κάπως πρόωρο να χαμογελάσουμε πλατιά. Αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον Goleman, συγγραφέα του βιβλίου «Η συναισθηματική νοημοσύνη» έχουμε δυο «μυαλά»: To Λογικό νου και το Συγκινησιακό νου. Προκειμένου να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά το φόβο της πανδημίας χρειάζεται ισορροπία μεταξύ του λογικού και του συγκινησιακού νου.

Είναι απαραίτητη η ύπαρξη μια σταθερής αναλογίας μεταξύ συναισθήματος και λογικής. Όσο πιο έντονο είναι το συναίσθημα, τόσο κυριαρχεί ο συγκινησιακός νους και αδρανοποιείται ο λογικός. Επομένως συνεχίζουμε να ακολουθούμε τα μέτρα προφύλαξης, κρατάμε την ψυχραιμία μας, αποφεύγουμε τον υπερβολικό ενθουσιασμό σχετικά με το εμβόλιο, αλλά αποφεύγουμε και την καταστροφολογία.

Αλλαγή και δράση μέσα από το coaching

- Τι μας διδάσκει το coaching για τις κρίσεις, αλλά και για τους σύγχρονους πολέμους, καθώς η πανδημία της COVID-19 ήταν μία μορφή βιολογικού πολέμου…

Το coaching είναι συνυφασμένο με την αλλαγή και τη δράση. Στόχος του coach, είναι να προετοιμάσει τα άτομα να διαχειριστούν ομαλά τις μεταβάσεις, να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να πετύχουν τη βέλτιστη ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής. Στην εποχή του COVID-19, το coaching θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στον προσωπικό και επαγγελματικό τομέα.

Σε προσωπικό επίπεδο, θα χρειαστούμε να εστιάσουμε στο εδώ και τώρα, να ανακαλύψουμε τα δυνατά μας σημεία, να βελτιώσουμε τα αδύναμα, να κτίσουμε ψυχική ανθεκτικότητα και να βαδίσουμε με πρόγραμμα και αισιοδοξία στο μέλλον. Σε επαγγελματικό επίπεδο, οι επιχειρήσεις θα χρειαστούν στελέχη με νέες ηγετικές δεξιότητες και ικανότητες. Όλη αυτή η νέα πραγματικότητα απαιτεί την υιοθέτηση νέων συνηθειών και συμπεριφορών. Ως εκ τούτου, το coaching με τις πρακτικές του μπορεί να υποστηρίξει άτομα και Οργανισμούς να επιβιώσουν στο νέο εργασιακό τοπίο όπως διαμορφώνεται.

- Πόσο κανονικότητα κρύβει η επόμενη ημέρα; Μήπως τελικά η κανονική ζωή που κάποτε ζούσαμε, δεν ήταν και τόσο κανονική και μας άφηνε σε μία διαρκή περιδίνηση άγχους, στρες, ανώφελης έκθεσης και επιδερμικής εξωστρέφειας;

Είναι πολύ δύσκολο να ορίσουμε τι είναι κανονικό ή μη κανονικό. Σίγουρα, ζούσαμε σε απίστευτα γρήγορους ρυθμούς με έντονο στρες και μεγάλη εστίαση στα υλικά αγαθά. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια πως θα είναι η επόμενη ημέρα, όπως κανένας δεν είχε προβλέψει ότι ανθρωπότητα θα έκανε αυτό το τεράστιο pause λόγω ενός «αόρατου εχθρού». Κανείς δεν προέβλεψε ότι το 2020 θα βρισκόμασταν μπροστά στο δίλημμα, στέρηση προσωπικών ελευθεριών ή υγεία; Αυτή η πανδημία, μας οδηγεί σε μια άγνωστη νέα κανονικότητα αλλά μας δίνει και την ευκαιρία να αναρωτηθούμε τι δεν κάναμε σωστά. Τι μπορούμε από εδώ και πέρα να διορθώσουμε; Θα αλλάξουμε τελικά; Το μέλλον θα δείξει...