Ένας χρόνος κορωνοϊός: Τι μάθαμε και τι δεν γνωρίζουμε ακόμη για την πανδημία

Μέσα σε δύο εβδομάδες οι Κινέζοι επιστήμονες είχαν καταφέρει να αποκωδικοποιήσουν την γονιδιακή ακολουθία του ιού, δηλαδή τον γενετικό του κώδικα.

Μέσα σε τρεις εβδομάδες είχαν δημιουργηθεί τα πρώτα τεστ και μόλις 11 μήνες μετά την πρώτη αναφορά στον ΠΟΥ, έγιναν οι πρώτοι εμβολιασμοί, ταχύτητα - ρεκόρ στην κατασκευή και διάθεση εμβολίων.

Αν και οι επιστήμονες διαβεβαιώνουν ότι ήδη γνωρίζουμε αρκετά για τον ιό που μέσα στο 2020 κόστισε τη ζωή σε πάνω από 1.700.000 ανθρώπους σε όλον τον πλανήτη, υπάρχουν ακόμη αρκετά που δεν γνωρίζουμε.

Αυτά ποικίλουν από βασικές πληροφορίες –όπως πώς εμφανίστηκε ο ιός- μέχρι πιο περίπλοκες ερωτήσεις, όπως πώς θα τελειώσει αυτή η πανδημία.

Από πού προήλθε;

Καθώς οι πρώτοι εμβολιασμοί έχουν αρχίσει, το βασικό ερώτημα παραμένει: ποια ήταν η πηγή του ιού;

Οι εικασίες έχουν «διανθιστεί» με ποικίλες θεωρίες συνωμοσίας. Αρχικά, υπεύθυνη θεωρήθηκε μια αγορά νωπών κρεάτων τη Γουχάν της Κίνας, αργότερα όμως μία έρευνα της Lancet έδειξε ότι το ένα τρίτο των πρώτων ασθενών δεν είχε καμία σύνδεση με την αγορά.

Πολλοί, μεταξύ αυτών και επιφανείς ηγέτες χωρών, υποστήριξαν ότι ο ιός ήταν αποτέλεσμα δημιουργίας σε ένα εργαστήριο της Γουχάν.

Οι επιστήμονες θεωρούν πολύ πιο πιθανό να προήλθε από τη φύση.

Έρευνες έχουν βρει ότι ο ιός ίσως να κυκλοφορούσε σε Ευρώπη και ΗΠΑ νωρίτερα απ’ ό,τι πιστευόταν, ενώ η Κίνα επιμένει ότι είναι πιθανό να μην προήλθε από την ασιατική αυτή χώρα.

Παρόλα αυτά τίποτα δεν είναι βέβαιο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο οποίος ερευνά την προέλευση του ιού, θα εξετάσει και την πιθανότητα αυτός να κυκλοφορούσε στην Κίνα πριν την επίσημη ανίχνευση του τον Δεκέμβριο.

Παρά την πληθώρα θεωριών συνωμοσίας, υπάρχουν μερικά πράγματα στα οποία συμφωνούν οι περισσότεροι επιστήμονες.

Το Covid-19 είναι ένας κορωνοϊός, ένας τύπος ιού που είναι υπεύθυνος για τα πάντα, από το κοινό κρυολόγημα, έως το SARS.

Είναι ζωονόσος, που σημαίνει ότι προήλθε από ζώο. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι νυχτερίδες είναι οι πιθανοί φορείς, καθώς είναι γνωστό ότι φέρουν κορωνοϊούς.

Και οι περισσότεροι επιστήμονες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο ιός μεταφέρθηκε σε ανθρώπους στην Κίνα, καθώς εκεί εντοπίστηκαν οι πρώτες περιπτώσεις.

Γιατί επηρεάζει κάποιους περισσότερο από άλλους;

Όταν πρωτοεντοπίστηκε, θεωρήθηκε αποκλειστικά αναπνευστικός ιός. Με το πέρασμα όμως των μηνών, μια σειρά συμπτωμάτων και επιπλοκών έγινε εμφανής.

Πολλοί χάνουν την αίσθηση της όσφρησης. Κάποιοι έχουν εμετούς ή διάρροια, ενώ σε κάποιους αποχρωματίζονται τα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών. Άλλοι βιώνουν ακόμη και εγκεφαλικές βλάβες.

Τώρα γνωρίζουμε ότι ακόμη και εκείνοι που αναρρώνουν από την Covid-19 μπορούν να βιώσουν μακροχρόνιες επιπτώσεις, όπως άγχος, εγκεφαλική βλάβη και χρόνια κόπωση.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο British Medical Journal τον Αύγουστο διαπίστωσε ότι περίπου το 10% των ασθενών είχαν παρατεταμένη ασθένεια από την Covid-19 που κράτησε περισσότερο από 12 εβδομάδες.

Αλλά οι επιστήμονες δεν ξέρουν πόσο καιρό διαρκούν αυτές οι επιπτώσεις από την Covid-19 - και δεν μπορούν να εξηγήσουν πραγματικά γιατί μερικοί άνθρωποι υποφέρουν περισσότερο από άλλους.

Μια επιστολή που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Annals of Internal Medicine τον Νοέμβριο περιέγραψε μια περίπτωση όπου δύο 60χρονοι, δίδυμα αδέλφια, μολύνθηκαν και οι δύο με το Covid-19 αλλά είχαν πολύ διαφορετικά αποτελέσματα.

Ο ένας πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο μετά από δύο εβδομάδες χωρίς επιπλοκές, ο άλλος μεταφέρθηκε σε ΜΕΘ και χρειάστηκε αναπνευστήρα.

Η υπόθεση έδειξε αυτό που οι ερευνητές παρατηρούν εδώ και μήνες: φαίνεται να υπάρχει σχεδόν τυχαιότητα στο πόσο σοβαρά επηρεάζει ο κορωνοϊός διαφορετικούς ανθρώπους - αν και υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας λόγω υφιστάμενων χρόνιων παθήσεων ή γήρατος, μεταξύ άλλων παραγόντων.

Οι επιστήμονες ξέρουν επίσης ότι τα παιδιά τείνουν να έχουν λιγότερο σοβαρές λοιμώξεις από κορωνοϊό - έχουν λιγότερους υποδοχείς ACE2 στις μύτες τους και αυτοί οι υποδοχείς είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κορωνοϊός εισέρχεται στα κύτταρα μας.

Αλλά δεν μπορούν πραγματικά να εξηγήσουν γιατί οι ηλικιωμένοι έχουν τόσο υψηλό ποσοστό θανάτου από κορωνοϊό - πολύ υψηλότερο από ό, τι από την κοινή γρίπη.

Πώς μεταδίδεται;

Τον περασμένο Ιανουάριο η Κίνα επιβεβαίωσε ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Αλλά εδώ και σχεδόν ένα χρόνο η συζήτηση για το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό είναι ανοικτή.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, βασικός τρόπος είναι τα σταγονίδια που στέλνονται μέσω του αέρα όταν κάποιος βήχει ή φτερνίζεται.

Αυτά πέφτουν στο έδαφος μετά από ένα ή δύο μέτρα και οι μάσκες μπορούν να εμποδίσουν στην μετάδοσή τους.

Κάποιοι επιστήμονες ωστόσο πιστεύουν ότι επίσης ο ιός μεταδίδεται μέσω των αερολυμάτων, πολύ μικρότερα κομμάτια που μπορούν να παραμείνουν για ώρες στον αέρα και να ταξιδέψουν σε μεγάλες αποστάσεις.

Σύμφωνα μάλιστα με κάποιους επιστήμονες, οι υφασμάτινες μάσκες δεν μπορούν να ανακόψουν την μετάδοσή τους.

Ασαφές παραμένει επίσης πόση ποσότητα κορωνοϊού απαιτείται προκειμένου κάποιος να μολυνθεί. Τα παιδιά είναι πολύ πιο συχνά ασυμπτωματικά, ωστόσο δεν υπάρχουν σαφείς απαντήσεις στο πώς εμπλέκονται τα παιδιά στη διάδοση του ιού.

Πόσο διαρκεί η ανοσία;

Τον Αύγουστο ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ ήταν ότι μια 33χρονη γυναίκα νόσησε ξανά από Covid-19, μόλις 4,5 μήνες μετά την πρώτη της διάγνωση.

Ο φόβος πολλών, ότι είναι πιθανό να μολυνθούμε δύο φορές από ιό, έμοιαζε τότε να επιβεβαιώνεται.

Σύμφωνα πάντως με πολλούς επιστήμονες, κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά σπάνιο.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 99% των ανθρώπων που κόλλησαν κορωνοϊό δεν ξαναμολύνθηκαν -τουλάχιστον για έξι μήνες από την πρώτη τους νόσηση.

Ωστόσο οι επιστήμονες δεν μπορούν να απαντήσουν με ακρίβεια πόσο διαρκεί η ανοσία.

Το ίδιο ισχύει και για το εμβόλιο.

Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι το εμβόλιο θα μπορούσε να μας παρέχει μία μορφή ανοσίας για έναν αριθμό χρόνων.

«Αλλά στην ουσία, δεν γνωρίζουμε ακόμη», λέει ο Πίτερ Κόλινον, καθηγητής μικροβιολογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αυστραλίας.

Οι επιστήμονες είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι αναφορικά με το εμβόλιο και τις μακροπρόθεσμες παρενέργειές του, επισημαίνοντας ότι είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από τον ιό της γρίπης.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ακόμη ερωτήσεις σχετικά με το εμβόλιο πέρα από το πόσο διαρκεί η ανοσία.

Δεν γνωρίζουμε εάν ο ιός θα μεταλλαχθεί, με τρόπο που θα καταστήσει το εμβόλιο αναποτελεσματικό.

Και μερικά από τα νέα εμβόλια χρησιμοποιούν τεχνολογία mRNA, η οποία δεν έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως πριν - δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με το αν η ανοσία από αυτά τα εμβόλια θα διαρκέσει για το ίδιο χρονικό διάστημα με τα παραδοσιακά εμβόλια.

Πότε θα λήξει η πανδημία;

Όλα τα παραπάνω οδηγούν στο μεγάλο ερώτημα: πότε θα τελειώσουν όλα αυτά;

Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αποθέτουν τις ελπίδες τους στο εμβόλιο, αλλά ακόμη και αυτό δεν είναι γρήγορη λύση.

Θα χρειαστούν χρόνια για να εμβολιαστεί η πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού - κάτι που θα ήταν απαραίτητο για να σταματήσει η εξάπλωση - και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι πρόθυμοι να εμβολιαστούν.

Ακόμα κι αν το κάνουν, το εμβόλιο δεν είναι πανάκεια.

Κανένα εμβόλιο άλλωστε δεν προσφέρει 100% προστασία. Είναι πιθανό ότι ακόμη και όταν υπάρξει εκτεταμένος εμβολιασμός, να χρειαστεί να ζήσουμε με τον ιό.

Εξάλλου, μόνο ένας ιός στην ανθρώπινη ιστορία έχει εξαλειφθεί επισήμως χάρη σε κάποιο εμβόλιο – η ευλογιά.

Σημαντικό ρόλο άλλωστε στη… διάρκεια ζωής των ιών παίζουν και οι μεταλλάξεις.

Είναι πιθανό με τον καιρό να γίνει λιγότερο φονικός και μεταδοτικός, είναι όμως επίσης πιθανόν να γίνει πιο επικίνδυνος.

Η πιθανότητα αυτή τονίστηκε πρόσφατα από την ανακοίνωση της Μεγάλης Βρετανίας για τον εντοπισμό ενός μεταλλαγμένου στελέχους, έως και 70% πιο μεταδοτικού από το παλιό στέλεχος.

Το πρόβλημα, λέει ο Κόλινον, είναι ότι δεν δαπανούνται αρκετά χρήματα για τις απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα.

«Ξοδεύουμε δισεκατομμύρια δολάρια για εμβόλια και φάρματα, αλλά δεν μπορούμε να πάρουμε χρηματοδότηση για να κάνουμε έρευνα σε βασικά θέματα όπως πόσο αποτελεσματική είναι η μία μάσκα έναντι της άλλης μάσκας».

Ακόμη όμως κι αν ο κορωνοϊός που άλλαξε τη ζωή μας εντελώς τον τελευταίο χρόνο επαλειφθεί ένα ακόμη ακανθώδες ερώτημα εγείρεται: Μάθαμε αρκετά από αυτήν την πανδημία ώστε να αποτρέψουμε την επόμενη;

Coronavirus has been with us for a year. Here's what we still don't know, by Julia Hollingsworth, CNN