«Το lockdown σκότωσε τον γάμο μας» - Τα ζευγάρια που χώρισαν μέσα στην πανδημία

«Κατά τη διάρκεια του lockdown ανακάλυψα ότι ο άνδρας μου έχει σχέση», ψιθυρίζει η Ρενί από το τηλέφωνο. Είναι στο σπίτι της στη Νιγηρία. Η οικογένειά της συζητά μεγαλόφωνα από το διπλανό δωμάτιο, ακούγονται πιάτα καθώς ετοιμάζονται για το δείπνο.

«Τον ξεσκέπασα», λέει, «και το μόνο που είπε, ήταν: ‘Πώς άνοιξες το κινητό μου;’». Ήταν μεγάλη αποκάλυψη. Νομίζω ότι θέλει διαζύγιο. Δεν ξέρει ότι σου μιλάω τώρα, γι’ αυτό δεν μπορώ να δείξω το αληθινό μου πρόσωπο», λέει η Έμα Άιλες, δημοσιογράφο του BBC.

Εγκλωβισμένοι στα σπίτια μας, σε όλον τον κόσμο, πολλοί από εμάς έχουμε νιώσει τα όρια της σχέσης μας. Η φροντίδα των παιδιών, οι δουλειές του σπιτιού και η εργασία, η ανησυχία για την υγεία, τα οικονομικά και την παγκόσμια κατάσταση εν μέσω της κρίσης της Covid-19, έχουν αφήσει πολλούς από εμάς να προσπαθούμε να πιλοτάρουμε μία ιδιωτική κρίση, πίσω από κλειστές πόρτες.

Για κάποιους, όπως η Ρενί, ο περιορισμός του lockdown ισοδυναμούσε με την ανακάλυψη μυστικών, και την ανάγκη διαχείρισής τους.

Η πανδημία δεν άφησε τίποτα

Κατά τη διάρκεια του lockdown ο αριθμός των ζευγαριών που αναζήτησε βοήθεια σε κάποιον σύμβουλο σχέσεων εκτινάχθηκε. «Συνήθως οι περισσότεροι πελάτες μου είναι άτομα», λέει η δρ. Ρεμπέκα Πέντερ Μπάουμ, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Συμβούλων Γάμου και Οικογένειας.

«Από την αρχή του lockdown υπήρξε μία αξιοσημείωτη μεταστροφή, η πλειοψηφία των αναζητήσεων γίνεται από ζευγάρια».

Η δρ. Μάρνι Φόιερμαν, μια ψυχοθεραπεύτρια στη Φλόριντα, λέει ότι μετά από μια αρχική πτώση τις πρώτες λίγες εβδομάδες του lockdown, είδε επίσης μια εισροή αιτημάτων από ζευγάρια.

«Το πιο συνηθισμένο που ακούω είναι ζευγάρια να διαφωνούν για τον νέο διαχωρισμό της εργασία στο σπίτι«», λέει. «Οι άνθρωποι προσπαθούν να εργαστούν και επίσης να φροντίσουν τα παιδιά – όλα έχουν τυλιχτεί στο χάος».

Αυτό ισχύει σίγουρα στην περίπτωση του Ρίτσαρντ Κούντσα Σμιντ, 41 ετών και της Ραφαέλα Καρολίνα Φερέιρα Σμιντ, 31 ετών, που ζουν στη Φλοριανάπολη, στη Νότια Βραζιλία. Πήραν διαζύγιο τον περασμένο μήνα, εξηγώντας πως το lockdown ήταν ο καταλύτης.

«Στο μεγαλύτερο μέρος τους, ήταν 12 όμορφα χρόνια μαζί», λέει η κοινωνική λειτουργός Ραφαέλα. «Αλλά η πανδημία δεν άφησε τίποτα. Ήρθε για να ξεσκεπάσει ότι σε μια 24ωρη σχέση με δύο παιδιά και ένα σπίτι - γραφείο… πολλά πράγματα δεν ταίριαζαν πλέον».

«Υπήρχαν αυτές οι στιγμές του θυμού και της διαφωνίας, όπου ο ένας χρησιμοποιούσε την κατάσταση ενάντια στον άλλον. Το αισθανόμουν», προσθέτει: «Είχα πάρει πολύ σοβαρά τη χρήση της μάσκας, την επιστροφή στο σπίτι, το να βγάζουμε τα ρούχα μας και να κάνουμε μπάνιο. Εκείνος το έβλεπε διαφορετικά. Τώρα μου φαίνεται αστείο, όμως εκείνη την περίοδο ήμασταν πραγματικά έξαλλοι.

«Αρχίσαμε να τσακωνόμαστε. Για μηδαμινά, ασήμαντα πράγματα», προσθέτει ο project manager Ρίτσαρντ. «Το lockdown ήταν πολύ αυστηρό, δεν μπορούσαμε να φύγουμε από το σπίτι, ούτε καν για να πάρουμε λίγο αέρα. Και νομίζω ότι στην αρχή δεν το δέχτηκα πολύ εύκολα».

Ένα συλλεκτικό τραύμα

Μία βρετανική έρευνα τον περασμένο Απρίλιο έδειξε ότι σχεδόν το ένα τέταρτο των ανθρώπων αισθάνθηκε ότι το lockdown πρόσθεσε επιπλέον πίεση στη σχέση τους. Ένα παρόμοιο ποσοστό βρήκε τον σύντροφό του πιο εκνευριστικό απ’ ό,τι υπό φυσιολογικές συνθήκες – με τις γυναίκες να υπερβαίνουν τους άνδρες σε αυτή τη διαπίστωση.

Το lockdown δημιούργησε ένα περιβάλλον «συμφιλίωσης ή χωρισμού» (make or break), αναφέρει η έρευνα, με τους ανθρώπους να κάνουν «συνειδητοποιήσεις για τις σχέσεις τους», τόσο κακές όσο και καλές. Μια επιπλέον έρευνα τον Ιούλιο έδειξε ότι 8% των ανθρώπων λέει ότι το lockdown τους έκανε να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να τερματίσουν τη σχέση τους – ωστόσο ένα 43% είπε ότι το lockdown τους έφερε πιο κοντά.

Η Δρ. Φόιερμαν λέει ότι σε πολλές περιπτώσεις το lockdown μεγέθυνε την υπάρχουσα δυναμική στη σχέση τους. Η ίδια κατά τη διάρκεια του lockdown συμβούλευε ζευγάρια μέσω zoom – καμιά φορά από το υπόστεγο του κήπου τους ή από ένα παρκαρισμένο αυτοκίνητο, σε μια προσπάθεια να κερδίσουν κάποια ιδιωτικότητα.

«Η πανδημία προκάλεσε στρες σε όλους. Υπάρχει ένα συλλογικό τραύμα», λέει. «Αλλά τα ζευγάρια που ήταν δυνατά πριν, τώρα είναι ακόμη δυνατότερα. Γνώριζαν ήδη πώς να χρησιμοποιήσουν τη σχέση τους ως καταφύγιο σε μια στιγμή στρες. Τα ζευγάρια που έχουν επηρεαστεί χειρότερα ήταν εκείνα όπου υπήρχαν προβλήματα πριν ξεκινήσει όλο αυτό».

Για την Ρενί, το lockdown σήκωσε το βέλος της αλήθειας για τον γάμο τους. Λέει ότι υπό κανονικές συνθήκες θα ήταν υπερβολικά ασχολημένη για να προσέξει την ψυχρή και ασυνήθιστη συμπεριφορά του συζύγου της, η οποία την οδήγησε στο να ελέγξει το τηλέφωνό του.

Αλλά παρά την ανακάλυψη της απιστίας του, το διαζύγιο δεν αποτελεί επιλογή: «Θα τηλεφωνούσα στους δικούς μου και θα έκλαιγα. Αλλά οι γονείς μου είναι Χριστιανοί, δεν πιστεύουν στο διαζύγιο ή τον χωρισμό. Μου είπαν ‘μείνε εδώ ό,τι κι αν κάνει ο άνδρας σου’. Αν τον αγαπώ; Δεν είμαι σίγουρη πια. Απλώς εύχομαι να μην έχουν ακόμη σχέσεις. Αλλά χαίρομαι που το ανακάλυψα, μου έδωσε την ανακούφιση ότι η απόμακρη συμπεριφορά του δεν ήταν δικό μου φταίξιμο».

Ειρήσθω εν παρόδω, οι δικηγόροι διαζυγίων στις ΗΠΑ και τη Βρετανία έχουν αναφέρει ότι οι αναθέσεις τους έχουν αυξηθεί σημαντικά. Στην Ουάσινγκτον μια δικηγορική εταιρεία ανέφερε αύξηση 70% στις κλήσεις τους τον Οκτώβριο σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2019.

Κάποια πρώτα στοιχεία από τη Σαουδική Αραβία, την Ινδονησία και τις κινεζικές πόλεις Ξιάν και Ντατζού δείχνουν επίσης μια αύξηση στις επίσημες αιτήσεις διαζυγίων. Ωστόσο ο καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, Μπραντ Γουίλκοξ προειδοποιεί να μην σπεύδουμε σε συμπεράσματα για ένα παγκόσμιο φαινόμενο».

«Τα στοιχεία που έχουμε από τέσσερις από τις πέντε πολιτείες που προσκομίζουν στοιχεία διαζυγίων σε πραγματικό χρόνο –Αριζόνα, Φλόριντα, Μισούρι, Ρόουντ Άιλαντ και Όρεγκον, δείχνουν ότι τα διαζύγια έχουν μειωθεί» λέει. «Χωρίς αμφιβολία, μέρος αυτής της μείωσης μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι κάποια ζευγάρια δυσκολεύονται να πάρουν διαζύγιο εν μέσω lockdown».

Βασισμένος στην εμπειρία του από τις τάσεις παλαιότερων δύσκολων περιόδων, όπως ήταν η παγκόσμια ύφεση πριν από μια δεκαετία, ο καθηγητής αναμένει ότι πολλοί άνθρωποι θα είναι διστακτικοί να κάνουν μόνιμες αλλαγές τη στιγμή που άλλες πτυχές της ζωής τους είναι ασταθείς. «Η άποψή μου είναι ότι θα δούμε μια πτώση στα διαζύγια φέτος και ίσως μια μικρή αύξηση το 2021 καθώς τα πράγματα θα επιστρέψουν σε μια μεγαλύτερη κανονικότητα».

Για όσους έχουν χωρίσει, η πανδημία αποτελεί μια ακόμη πρόκληση - πώς να επιβιώσει ένας πληγωμένος άνθρωπος εν μέσω lockdown. Στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, ο μουσικός Kieron Byatt κάθεται στο δωμάτιο που μοιραζόταν, μέχρι πρόσφατα, με την επί εννέα χρόνια σύντροφό του. Περιορισμένος στο σπίτι καθώς ο χειμώνας πλησίαζε, και χωρίς τους περισπασμούς μιας φυσιολογικής ζωής, λέει ότι σκόνταψε σε μια «funk ρουτίνα».

«Απλώς κατέρρευσε πολύ γρήγορα. Νομίζω ότι το lockdown επέσπευσε την ημερομηνία λήξης. Φτάσαμε από το να μιλάμε για την αγορά ενός σπιτιού μαζί στις αρχές της χρονιάς στο... έχει φύγει, νιώθω τόσο μόνος».

Ο Kieron ρίχτηκε σε μια αυστηρή ρουτίνα εργασίας και άσκησης, αλλά ο πόνος του χωρισμού – ως αποκορύφωμα στο αυστηρό lockdown 112 ημερών της Μελβούρνης – είχε το δικό της αντίτιμο.

«Όταν συνέβη ο χωρισμός, η Μελβούρνη άνοιγε και πάλι και μετά μάθαμε ότι επιστρέφαμε στο lockdown. Έτσι το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν: ‘Πόσο χειρότερο μπορεί να γίνει;’ Έφτασα σε ένα σημείο όπου με είχε πάρει τελείως από κάτω, έκλαψα πολύ».

Στη Βραζιλία, ο Ρίτσαρντ και η Ραφαέλα κατάφεραν να θέσουν ένα ήπιο τέλος στον γάμο τους και να παραμείνουν φίλοι. Η Ραφαέλα μετακόμισε κοντά. Βλέπουν ακόμη ο ένας τον άλλον κάθε μέρα και μοιράζονται τη φροντίδα των δύο κοριτσιών τους.

«Το κλείδωμα μας έκανε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα με θάρρος και να μην το σκάσουμε από αυτά», λέει ο Ρίτσαρντ. Η Ραφαέλα συμφωνεί. «Ο χωρισμός δεν ήταν αυτό που ήθελα», προσθέτει. «Αλλά δεν είδα άλλη εναλλακτική λύση. Νομίζω ότι είμαστε δύο πολύ καλοί άνθρωποι. Νομίζω ότι και οι δύο αξίζουμε να είμαστε ευτυχισμένοι».

Ο Kieron λέει επίσης ότι ξεπερνά το παρόν με την ελπίδα για ένα λαμπρότερο μέλλον. «Κάθε μέρα πάει καλύτερα. Αλλά κάποτε εξακολουθείς να έχεις εκείνες τις απαίσιες μέρες. Και ξέρετε τι, είναι πολύ παρόμοιο με όλη αυτή την κατάσταση της Covid-19», λέει.

«Υπάρχουν μέρες όπου ο αριθμός των κρουσμάτων μειώνεται, και μετά μια μέρα αρχίζει πάλι η άνοδος. Και πρέπει να διατηρήσεις την ελπίδα ότι τα πράγματα θα είναι εντάξει».

Συμβουλές σχέσης εν καιρώ lockdown

Κέιτ Μόιλ, ψυχοθεραπεύτρια

• Σε συνθήκες lockdown, οι συνήθειες του συντρόφου μας που φυσιολογικά μας ενοχλούν λίγο μπορούν να γίνουν πολύ πιο εμφανείς. Το Ινστιτούτο Gottman συμβουλεύει να προσπαθήσουμε να απομακρυνθούμε από την κριτική και την ρίψη ευθυνών στον σύντροφό μας χρησιμοποιώντας στην μεταξύ μας επικοινωνία τα «’I’ statements», δηλαδή τις προτάσεις που ξεκινούν με το «Εγώ». Πχ. «Εγώ αισθάνομαι ότι… », αντί για το «Εσύ κάνεις αυτό» ή «εσύ με κάνεις να νιώθω».
• Πολλά ζευγάρια αναφέρουν ότι περνούν όλο το χρόνο μαζί –ελάχιστος όμως από αυτόν είναι ποιοτικός χρόνος. Είναι σημαντικό συνειδητά να δημιουργούμε χρόνο για να είμαστε μαζί ως ζευγάρι, επίσης όμως να βεβαιώνεστε ότι περνάτε κάποιο καιρό ξεχωριστά, ακόμη και μέσα στο ίδιο σπίτι.
• Αυτή είναι μια πραγματικά δύσκολη περίοδο για να περνάει κανείς έναν χωρισμό. Αν βιώνετε κάτι τέτοιο, είναι σημαντικό να απευθύνεστε στην οικογένεια και τους φίλους σας για στήριξη, αλλά και να φροντίζετε τον εαυτό σας μόνοι σας κάνοντας πράγματα που σας κάνουν χαρούμενους και να αισθάνεστε όμορφα για τον εαυτό σας.