«Πανδημία» πλαστικών μιας χρήσης λόγω κορωνοϊού: Ο πλανήτης στην Εντατική

Οι περισσότερες εικόνες που αντικατοπτρίζουν την καθημερινή μάχη μας με τον κορωνοϊό μοιάζουν έχουν ένα κοινό: το πλαστικό.

Χειρουργικές μάσκες, γάντια, προστατευτικός εξοπλισμός κλπ. Ο Covid-19 προκάλεσε μια ταχεία επέκταση της παραγωγής πλαστικών προϊόντων εντελώς απαραίτητων για τη ζωή μας, με τις κυβερνήσεις να αγωνίζονται να ενισχύσουν τα αποθέματά τους και τους πολίτες να ζητούν το μερίδιό τους στις προμήθειες.

Η παραγωγή τους είναι απαραίτητη. Αλλά όλο αυτό το πλαστικό καταλήγει κάπου. Και οι ακτιβιστές του περιβάλλοντος φοβούνται ότι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου που αναδύεται, με την πανδημία να προκαλεί έναν αριθμό σημαντικών προκλήσεων στις προσπάθειές τους για τη μείωση της μόλυνσης που προκαλούν τα πλαστικά.

Από τους ανθρώπους που πετούν τα πλαστικά γάντια και τις μάσκες τους στο δρόμο αφού τις χρησιμοποιήσουν για λίγα λεπτά, μέχρι τη συστηματική παραβίαση, αναβολή ή καθυστέρηση λήψης σημαντικών κανονισμών για τη χρήση του πλαστικού, το πρόβλημα έκανε αρκετά βήματα προς τα εμπρός εν μέσω μιας από τις πιο σημαντικές υγειονομικές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας.

Οι συνέπειες αυτής της νέας πραγματικότητας ίσως προκαλέσουν νέους χρόνιους κινδύνους στους ήδη μολυσμένους ωκεανούς μας.

«Γνωρίζουμε ότι η μόλυνση των πλαστικών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα – προϋπήρχε της πανδημίας», λέει ο Νικ Μάλος, από την αμερικανική ΜΚΟ «Συντήρηση των Ωκεανών» στο CNNi. «Βλέπουμε όμως πολλές προσπάθειες της βιομηχανίας να πάρουν πίσω μέρος της σημαντικής προόδου που έχει γίνει».

«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για το πού οδεύουμε, μετά την πανδημία», προσθέτει.

Ένα επιπλέον βάρος

Η κρίση του κορωνοϊού έχει εξελιχθεί σε αγώνα δρόμου για την εύρεση Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) ανά τον κόσμο καθώς οι κυβερνήσεις σπεύδουν να στοκάρουν μάσκες, γάντια, γυαλιά και στολές. Η μάχη αποδεικνύεται τόσο έντονη που κάποιοι κάνουν λόγο και για αθέμιτο διεθνή ανταγωνισμό.

Την ίδια ώρα όλο και περισσότερες χώρες ενθαρρύνουν ή απαιτούν από τους πολίτες τους να φορούν μάσκες όταν εισέρχονται σε δημόσιους χώρους – αυτό που κάποτε θεωρούνταν ως μία προσωπική προτίμηση με ελάχιστο όφελος, πλέον αποτελεί οδηγία στις ΗΠΑ αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.

Και ενώ αυτές οι κινήσεις κρίνονται απαραίτητες από την άποψη της δημόσιας υγείας, ένας άμεσος αντίκτυπός τους είναι εμφανής στους δρόμους ανά τον κόσμο.

«Ακριβώς έξω από το σπίτι μου υπάρχουν πεταμένα γάντια και μάσκες σε όλη τη γειτονιά», λέει ο Τζον Χόκεβαρ, διευθυντής εκστρατείας για τους ωκεανούς της αμερικανικής Greenpeace.

«Εδώ και δύο ημέρες βρέχει, οπότε εύκολα κυλάνε στις υδρορροές. Εδώ στην Ουάσιγκτον καταλήγουν στον ποταμό Ανακόστια, και μετά στον Ατλαντικό ωκεανό».

Τα μέσα ατομικής προστασίας έχουν αναδειχθεί σε μία επιπλέον απειλή για τους ωκεανούς, οι οποίοι ήδη έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δυσβάσταχτο φορτίο πλαστικού που αυξάνει με ραγδαίους ρυθμούς.

Σύμφωνα με μία μελέτη, η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού έχει τετραπλασιαστεί κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες με τους συγγραφείς της μελέτης να προειδοποιούν ότι αν αυτή η τάση συνεχιστεί, η παραγωγή πλαστικών θα καλύψει το 15% των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου μέχρι το 2050.

Άλλες μελέτες εκτιμούν ότι περίπου 8 εκατομμύρια τόνους πλαστικών απορριμμάτων καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς, με το βάρος τους να βαίνει αυξανόμενο κάθε χρόνο.

Αλλά τα μέσα ατομικής προστασίας αντιπροσωπεύουν πολύ ιδιαίτερο πρόβλημα. «Η δομή του το καθιστά εξαιρετικά επικίνδυνο για τη θαλάσσια ζωή», λέει ο Χόκεβαρ. «Τα γάντια, όπως και οι πλαστικές σακούλες μοιάζουν σαν μέδουσες ή άλλου είδους φαγητό για τις θαλάσσιες χελώνες, για παράδειγμα. Τα λάστιχα από τις μάσκες μπορούν να αντιπροσωπεύουν μεγάλο κίνδυνο».

Με τον καιρό, αυτά τα προϊόντα διαλύονται και προστίθενται στον τεράστιο όγκο μικροπλαστικών που βρίσκονται στις θάλασσες, τον αέρα και το φαγητό. Και η ειρωνεία είναι ότι ενώ παράγουμε και πετάμε πλαστικό προκειμένου να πολεμήσουμε κατά μίας υγειονομικής κρίσης, ίσως σιγά σιγά συμβάλουμε σε μία άλλη.

Οι κίνδυνοι των μικροπλαστικών στη δημόσια υγεία ακόμη μελετώνται. Ένας πηγάζει από το γεγονός ότι τα μικροπλαστικά που διέρχονται από τις εγκαταστάσεις λυμάτων μπορούν να συμπαρασύρουν επιβλαβή μικρόβια. Αν καταναλώσουμε τα πλαστικά, μπορεί να καταναλώσουμε τα μικρόβια.

Ένας ακόμη είναι ότι τα πλαστικά φέρουν έναν αριθμό χημικών που προστίθενται στο στάδιο κατασκευής, και είναι πιθανό αυτά να περάσουν στο σώμα μας.

«Πρώτα και κύρια, αυτή είναι μία περίοδος όπου η δημόσια υγεία και ασφάλεια είναι η κύρια προτεραιότητα», προσθέτει. «Αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το θέμα της αύξησης των απορριμμάτων που έφερε η πανδημία, είναι επίσης σημαντικό».

«Ξέρουμε ότι πολλά μέρη στον κόσμο δεν έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν αυτά τα απορρίμματα», προσθέτει. «Αυτό είναι επιβλαβές για τη δημόσια υγεία, για τους ωκεανούς και το περιβάλλον».

Δεδομένου του μεγέθους της κρίσης, λίγα μπορούν να γίνουν για να μειωθεί η ποσότητα του πλαστικού που χρειάζεται για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Αλλά οι ακτιβιστές ελπίζουν ότι αυτό θα αλλάξει.

«Μακροπρόθεσμα, θα θέλαμε να υπάρξει μέριμνα γι’ αυτό, να αναπτύξουμε επαναχρησιμοποιούμενα ΜΑΠ».

Νομοθετικά εμπόδια

Ενώ η παραγωγή ΜΑΠ προκαλεί ένα πρόβλημα πλαστικών ορατό στους δρόμους και τις υδρορροές σχεδόν κάθε μεγάλης πόλης, ένα άλλο δρα πιο αθόρυβα.

Ορισμένοι περιορισμοί στα πλαστικά μιας χρήσης έχουν «παγώσει» καθώς οι Αρχές πασχίζουν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο μία πολύ γνωστή χρέωση για τις πλαστικές σακούλες έχει ανασταλεί. Μία ανάλογη απαγόρευση στις ΗΠΑ έχει τεθεί σε αναμονή σε πολιτείες όπως το Μέιν, την ώρα που λιανοπωλητές, όπως τα Starbucks έχουν απαγορεύσει τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων προϊόντων προκειμένου να προστατέψουν τους πελάτες και το προσωπικό τους από την μετάδοση του κορωνοϊού.

Τα παραπάνω προκάλεσαν την ανησυχία αρκετών οργανισμών, μεταξύ των οποίων η Παγκόσμια Τράπεζα. «Αυτά τα μέτρα έχουν ανακοινωθεί ως προσωρινά, αλλά πόσο καιρό θα παραμείνουν, τροφοδοτημένα από το άγχος για τη δημόσια υγεία;», αναρωτήθηκε σε δημόσια ανάρτησή του πριν από έναν μήνα ο Grzegorz Peszko, ανώτερος οικονομολόγος του οργανισμού.

«Καθώς ο Covid-19 εφορμά, φαίνεται ότι η κατεύθυνση μετατοπίζεται προς τα πλαστικά μιας χρήσης», πρόσθεσε. Και φυσικά η αίσθηση ότι η βιομηχανία πλαστικών εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις ανησυχίες για τη δημόσια υγεία είναι διάχυτη.

«Ένα μέρος της βιομηχανίας πλαστικών έχει εργαστεί πραγματικά σκληρά για να εκμεταλλευτεί τον φόβο γύρω από τον Covid», λέει ο Χόκεβαρ.

«Είναι απογοητευτικό το πόσο αυτά τα λόμπι χρησιμοποιούν το κλίμα φόβου και ανασφάλειας», προσθέτει ο Μάλος. «Μια από τις προκλήσεις μας είναι να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την ευκαιρία για να πουλήσουμε ανακυκλούμενα πλαστικά ως μια ασφαλής επιλογή».

Τον περασμένο Μάρτιο η Ένωση Βιομηχανίας Πλαστικών έγραψε προς το αμερικανικό υπουργείο Υγείας ζητώντας να «κάνει μια δημόσια δήλωση για τα οφέλη στην υγεία και την ασφάλεια που προέρχονται από τη χρήση πλαστικών μιας χρήσης».

Πηγή: AP Photo

Η πανδημία «αναγκάζει πολλούς Αμερικανούς, επιχειρήσεις και κυβερνητικούς αξιωματούχους να συνειδητοποιήσουν ότι τα πλαστικά μιας χρήσης είναι συχνά η ασφαλέστερη επιλογή», έγραψαν στην επιστολή τους.

Η Ένωση επίσης αμφισβητεί μελέτες που θέλουν τον Covid-19 να ζει περισσότερο επάνω στις πλαστικές παρά σε οποιεσδήποτε άλλες επιφάνειες.

Ο Χόκεβαρ είναι αισιόδοξος ότι αυτό το πισωγύρισμα είναι μόνο προσωρινό, και σημειώνει την πρόοδο που έκανε ο οργανισμός για να υπηρετήσει το σκοπό του ακόμη και εν μέσω πανδημίας, όπως την επιβολή νέων περιορισμών στη χρήση των πλαστικών μιας χρήσης που επέβαλε η κομητεία του Όραντζ τον Απρίλιο.

Όμως ο Μάλος θεωρεί ότι, υπό το πρίσμα των συνεχών εξελίξεων γύρω από τον κορωνοϊό, η αποτυχία παραμονεύει:

«Είμαστε υπερβολικά κορεσμένοι καθημερινά με ειδήσεις γύρω από την πανδημία ... υπάρχει τόσο μεγάλη ροή πληροφοριών σε εμάς καθημερινά που πολλά από αυτά τα είδη μηνυμάτων μπορούν να χαθούν», λέει. «Μπορεί να μην φαίνεται σημαντική δράση αυτή τη στιγμή, αλλά θα εκδηλωθεί με πολύ επικίνδυνους τρόπους».

Coronavirus is causing a flurry of plastic waste. Campaigners fear it may be permanent, by Rob Picheta, CNN