CNNi: Γιατί οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε τόσο να ζούμε χώρια εν μέσω πανδημίας;

Στο Τόκιο, πλήθη ανθρώπων συγκεντρώνονται καθημερινά στα πάρκα προκειμένου να δουν το υπέροχο θέαμα των ανθισμένων κερασιών. Περίπου 6.000 μίλια μακριά, οι πολίτες της Ουάσινγκτον κάνουν ακριβώς το ίδιο.

Όπως και πολλοί ακόμη άνθρωποι σε διάφορες χώρες του κόσμου, όλοι αυτοί εν γνώσει τους αγνοούν τις συμβουλές των κυβερνήσεών τους να μείνουν σπίτι και να τηρούν τις αποστάσεις με τους άλλους ανθρώπους, καθώς ο νέας κορωνοϊός μεταδίδεται με μεγάλη ταχύτητα, σκοτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους και αλλάζοντας εντελώς την καθημερινότητα εκατομμυρίων άλλων.

Είναι όμως στ’ αλήθεια οι ανθισμένες κερασιές, ή οι παραλίες στην Αυστραλία και την Καλιφόρνια, ή τα πάρκα στο κεντρικό Λονδίνο που έχουν εμπνεύσει τόσους ανθρώπους να αφήσουν τα σπίτια τους εν μέσω μιας πανδημίας; Είναι εύλογο. Υπάρχουν ελάχιστα να κάνει κανείς καθώς οι πόλεις ανά τον κόσμο κλείνουν ερμητικά η μία μετά την άλλη.

Υπάρχει ωστόσο και κάτι άλλο, εξαιρετικά ελκυστικό, στο να πηγαίνει κανείς σε αυτά τα μέρη, και αυτό είναι η μεγαλύτερη απειλή για την επιδείνωση αυτής της πανδημίας: οι άλλοι άνθρωποι.

Φαίνεται ότι τα ανθρώπινα όντα απλώς δεν μπορούν να μείνουν το ένα μακριά από το άλλο.

Ακόμη και στην Ιταλία, τη χώρα με τα περισσότερα κρούσματα και τους περισσότερους νεκρούς στον κόσμο, 125.000 άνθρωποι έχουν δεχτεί πρόστιμο επειδή έσπασαν τους κανόνες στον περιορισμό των μετακινήσεων.

Σύμφωνα με τα ιταλικά Μέσα, πολλές από τις παραβάσεις, αφορούσαν σε ανθρώπους που έφυγαν κρυφά από τα σπίτια τους προκειμένου να συναντηθούν με άλλους ανθρώπους.

Η επιθυμία μας να βρισκόμαστε σωματικά κοντά σε άλλους είναι ίδιον την ανθρώπινης φύσης. Οι άνθρωποι – ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, οι πρόγονοί μας- είμαστε κοινωνικά όντα από την Λίθινη Εποχή. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι κυνηγοί σχημάτιζαν «ομάδες» καθώς έβρισκαν αυτόν τον τρόπο πιο αποτελεσματικό για την εύρεση τροφής μέσω της κοινής προσπάθειας. Με τον τρόπο αυτόν εξάλλου, μπορούσαν να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τους κοινούς κινδύνους.

Μέσα από μια μακρά διαδικασία, οι άνθρωποι ανέπτυξαν εξαιρετικά εξελιγμένες κοινωνίες στις οποίες συνεργάζονται για να επιβιώσουν και να βελτιώσουν τη ζωή τους, δείχνουν μελέτες.

Σήμερα, έχοντας συναινετική σωματική επαφή με άλλους ανθρώπους και απολαμβάνοντας τη στενή συντροφιά άλλων ανθρώπων, απελευθερώνουμε όλα τα είδη των χημικών ουσιών στον εγκέφαλο και το σώμα μας -ενδορφίνες, σεροτονίνη και οξυτοκίνη, για παράδειγμα- που ουσιαστικά προκαλούν τα συναισθήματα ευτυχίας ακόμη και αγάπης που βιώνουμε.

Γι 'αυτό, όταν πηγαίνουμε σε μια συναυλία ή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, δεν είναι μόνο οι αθλητές ή οι μουσικοί που μας δίνουν αυτή την αίσθηση ευφορίας. Η ύπαρξη με πολλούς άλλους ανθρώπους ενισχύει αυτό το συναίσθημα.

«Δεν αρέσουν σε όλους τους ανθρώπους αυτές οι καταστάσεις, μερικοί άνθρωποι μισούν τα πλήθη. Αλλά σε εκείνους που αρέσει να είναι με πολλούς άλλους ανθρώπους, προκαλείται μια φυσιολογική ευχαρίστηση, ενδορφίνες κ.ά.», δηλώνει ο Michael Muthukrishna, βοηθός καθηγητής Οικονομικής Ψυχολογίας στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου.

Όπως λέει στο CNNi, μετά από τέτοιες μαζικές εκδηλώσεις, οι άνθρωποι δηλώνουν ότι αισθάνονται περισσότερο συνδεδεμένοι με τους άλλους.

«Είναι υπέροχο να αισθάνεσαι μέρος ενός μεγαλύτερου όλου. Το να πανηγυρίζει κάποιος μόνος του δεν είναι το ίδιο με το να πανηγυρίζει με έναν φίλο, και αυτό με τη σειρά του είναι λίγο σε σχέση με το να πανηγυρίζεις με ένα μεγάλο πλήθος», λέει ο καθηγητής.

Σε αυτές τις πολύπλοκες κοινωνίες που έχουμε δημιουργήσει, ο ένας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον άλλο προκειμένου να επιβιώσει.

Ανάγκη για άγγιγμα

Ο κορωνοϊός και η ανάγκη να απομακρυνθούμε σωματικά ο ένας από τον άλλο έχει βάλει σε μεγάλο βαθμό τις ζωές μας online. Έχουμε συναντήσεις εργασίας μέσω τηλεδιάσκεψης, μιλάμε με φίλους μέσω skype και messenger και βλέπουμε ταινίες στο Netflix αντί να πάμε σινεμά.

Αλλά όποιος έχει ερωτική σχέση εξ αποστάσεως ή φίλους και οικογένεια σε άλλη χώρα ξέρει ότι το Skype δεν είναι ακριβώς το ίδιο.

Εν μέρει, αυτό συμβαίνει γιατί αυτό που θέλουμε πραγματικά είναι να αγγίξουμε ο ένας τον άλλον.

Μια αγκαλιά, μια χειραψία ή ένα φιλί απελευθερώνει τις ίδιες χημικές ουσίες στον εγκέφαλο και στο σώμα που μας κάνουν ευτυχισμένους. Αυτή η φυσική διαδικασία εξελίσσεται από την αρχή της ζωής - η αφή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσει ένα μωρό στη μήτρα.

Η σωματική επαφή κάνει πολύ καλό και στην υγεία μας. Η σώμα με σώμα επαφή της μητέρας με το μωρό της ρυθμίζει την καρδιακή λειτουργία και την αναπνοή του μωρού, ενεργοποιεί την πέψη και την έκκριση ορμονών που ενισχύουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, σύμφωνα με πληθώρα επιστημονικών μελετών.

Τα οφέλη της σαρκικής επαφής συνεχίζονται και στην παιδική μας ηλικία αλλά και κατά τη διάρκεια της ενηλικίωσής μας.

Σύμφωνα με την Τίφανι Φίλντ, ιδρύτρια και διευθύντρια του Ερευνητικού Ινστιτούτου Αφής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, το άγγιγμα βοηθάει στη μείωση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο αγγίζουμε όλο και λιγότερο ο ένας τον άλλο, προσθέτει.

Η Φιλντ ανησυχεί ότι η σταδιακή αύξηση της απομόνωσης των ανθρώπων μέσω της τεχνολογίας έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

Αυτή η «πενία αγγίγματος» φαίνεται και από την ολοένα αυξανόμενη βιομηχανία των «επαγγελματιών εναγκαλιστών» οι οποίοι προσφέρουν ασφαλές περιβάλλον σε ανθρώπους που έχουν την ανάγκη μιας αγκαλιάς.

Η Φιλντ έχει διεξαγάγει αρκετές έρευνες που δείχνουν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που έχουν στερηθεί τις αγκαλιές εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα επιθετικότητας.

«Βλέπουμε ότι οι άνθρωποι δεν αγγίζουν ο ένας τον άλλον. Αντ’ αυτού, μιλάνε στο κινητό, να ένα αληθινό πρόβλημα. Οι χειραψίες και οι αγκαλιές συνεχώς λιγοστεύουν».

Υπάρχουν πολύ λίγες μελέτες αναφορικά με τη στέρηση της επαφής στους ανθρώπους, αλλά η έννοια της ανθρώπινης επαφής ως βασική ανάγκη αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1950 και του 1960, όταν ο ερευνητής Χάρι Χάρλοου πειραματίστηκε με πιθήκους.

Σε μια μελέτη ορόσημο, απομάκρυνε μωρά πιθήκους από τις μητέρες τους και έφτιαξε «μητρικά» ομοιώματα. Διαπίστωσε τότε ότι οι πίθηκοι που στερούνταν της μητρικής επαφής εμφάνισαν σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς. Όταν τους δόθηκε η επιλογή, ακόμα και όταν ήταν πολύ πεινασμένα, τα μικρά πιθηκάκια επέλεξαν να αγκαλιάζουν ένα ανδρείκελο «μητέρας» που ήταν καλυμμένο με μαλακό ύφασμα από ένα άλλο που ήταν τυλιγμένο με καλώδια αλλά όμως τους πρόσφερε γάλα.

Οι κρατούμενοι που κρατήθηκαν σε απομόνωση συχνά περιγράφουν την έλλειψη της σωματικής επαφής με άλλα άτομα ως βασανιστήρια. Η Τσέλσι Μάνινγκ, για παράδειγμα, το 2016 έγραψε για αυτό που αποκάλεσε «το βασανιστήριο της μη επαφής» όταν κρατήθηκε σε ένα κελί ολομόναχη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μείνετε συνδεδεμένοι

Ακούγεται εντελώς παράδοξο ότι παρά το γεγονός ότι η ανθρώπινη επαφή είναι τόσο ωφέλιμη για την υγεία μας και για την καταπολέμηση των ασθενειών, κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, η ανθρώπινη επαφή είναι κυριολεκτικά η μεγαλύτερη ανθρώπινη απειλή. Ωστόσο οι ειδικοί συμφωνούν ότι τα οφέλη της κοινωνικής αποστασιοποίησης υπερτερούν κατά πολύ του κινδύνου από την κοινωνικοποίηση.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Η Φιλντ ελπίζει ότι το να μείνουμε στο σπίτι εν τέλει σημαίνει περισσότερα αγγίγματα: Τρίψτε τους αγαπημένους σας στην πλάτη, προτείνει, κι αν ζείτε μόνοι σας… κάντε ένα ελαφρύ μασάζ στον εαυτό σας.

«Το να αγγίζουμε το δέρμα μας είναι σημαντικό για λόγους υγείας. Μας βοηθάει να χαλαρώνουμε, οι παλμοί της καρδιάς ηρεμούν, οι ορμόνες του άγχους υποχωρούν. Μακροχρόνια, μπορεί ακόμη να σκοτώσει βακτήρια, ιικά και καρκινικά κύτταρα».

«Ένας που κάνει μασάζ στην πλάτη κάποιου άλλου επωφελείται το ίδιος με τον αποδέκτη», λέει.

Πηγή: AP Photo/Marcio Jose Sanchez

«Κάντε αυτό-μασάζ. Και μάλιστα σε καθημερινή βάση. Μπορείτε να φτάσετε στα περισσότερα μέρη του σώματός σας».

Και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι σημαντικό να μένουμε συνδεδεμένοι με τους άλλους ακόμη και με μη-σωματικούς τρόπους, λέει η Μπιάνκα Σουάνετ, κοινωνιολόγο στο πανεπιστήμιο Vrije του Άμστερνταμ.

Η Σουάνετ ανησυχεί για τον αντίκτυπο της κοινωνικής αποστασιοποίησης στους ηλικιωμένους, οι οποίοι μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι απέναντι στα συναισθήματα της μοναξιάς.

«Αυτή η περίοδος κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι πιθανότατα πιο δύσκολη για τους ηλικιωμένους χωρίς σύντροφο ή ένα δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης που να τους φροντίζει», τονίζει η Σουάνετ.

«Οι άνθρωποι που έχουν ένα σταθερό δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης ίσως χάσουν την πρόσωπο με πρόσωπο κοινωνική επαφή, αλλά αν κάποιος έχει κάποιον που τους τηλεφωνεί τακτικά ή να τους παρέχει τα απαραίτητα, αν χρειαστεί, αυτό λύνει ήδη κάποια από τα προβλήματα», λέει.

«Το να βοηθάμε τους άλλους είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να αισθανόμαστε συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους».

Humans are terrible at being apart. Here's why and what to do about it, by Angela Dewan, CNN