Τα μυστικά της αβύσσου: Η δύσκολη αποστολή διάτρησης του φλοιού της Γης

Πώς ήταν ο κόσμος την εποχή των δεινοσαύρων; Τι συμβαίνει στα έμβια όντα όταν ο πλανήτης θερμαίνεται ή ψύχεται δραματικά; Μπορεί η ιστορία της Γης να «ομολογήσει» το πού οδεύουμε: Αυτά είναι ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα.

Όσο για τις απαντήσεις τους, οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι κρύβονται στον φλοιό της Γης και επιχειρούν να τις αποκαλύψουν με γεωτρήσεις στον πυθμένα των ωκεανών.

Ο Anthony Koppers, καθηγητής θαλάσσιας γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και μέλος της προαναφερθείσας ερευνητικής ομάδας, εξηγεί πως ο φλοιός στους ωκεανούς έχει βάθος επτά χιλιομέτρων, ενώ στο έδαφος μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο και άρα η αποστολή να γίνει δυσκολότερη.

Μιλώντας για τα δείγματα που έχουν συλλέξει με τους συναδέλφους του, τονίζει πως καταγράφουν «τη λειτουργία των ωκεανών, το περιβάλλον της Γης και το κλίμα» και συμπληρώνει πως «μαθαίνεις πώς λειτουργεί ο κόσμος σε πλανητική κλίμακα».

Μια δύσκολη προσπάθεια

Οι επιστημονικές γεωτρήσεις στον ωκεανό έκαναν τα… πρώτα τους βήματα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 αρχές του 1960 με το Project Mohole. Επρόκειτο για μία αμερικάνικη αποστολή με στόχο, τι άλλο… να τρυπήσει τον φλοιό της Γης. Η αποστολή δεν προσέγγισε τον ουσιαστικό σκοπό της, όμως, καθώς έφτασε σε βάθος μόλις 183 μέτρων.

Έως και σήμερα το πλοίο που έχει καταφέρει να κάνει τη μεγαλύτερη γεώτρηση ήταν το ιαπωνικό Chikyu, που έφτασε σε βάθος 3.250 μέτρων.

Το ιαπωνικό Chikyu/Πηγή: AP Photo/Katsumi Kasahara

Ο Koppers, ωστόσο, συμβουλεύει τους εξερευνητές να μην εμμένουν στα νούμερα: «το να ανοίξεις μία βαθιά τρύπα, δεν έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Το ενδιαφέρον είναι το τι μπορούμε να απαντήσουμε μέσω αυτής».

Οι παρελθοντικές έρευνες έχουν προσφέρει στοιχεία σχετικά με την κίνηση των τεκτονικών πλακών, έχουν αποκαλύψει πως η Αρκτική είχε κάποτε υποτροπικό κλίμα, εντόπισαν ένυδρο μεθάνιο (σ.σ. πρόκειται για στερεούς κρυσταλλικούς σχηματισμούς πάγου που περιέχουν εγκλωβισμένο αέριο μεθάνιο), αλλά και ανακάλυψαν πως στον πυθμένα των ωκεανών υπάρχει μικροβιακή ζωή.

Η έρευνα προχωρά με αργούς ρυθμούς και ο καθηγητής αναφέρει πως τα στοιχεία που ανακαλύπτονται τείνουν να δημιουργούν πολλά νέα ερωτήματα.

«Βρίσκουμε, σταδιακά, πληροφορίες εδώ και 50 χρόνια. Στην πραγματικότητα έχουν δημιουργηθεί πολύ περισσότερα ερωτήματα σε σχέση με τις απαντήσεις που δίνει (σ.σ. η έρευνα)», λέει χαρακτηριστικά.

Ένα δύσκολο «όνειρο»

Το JOIDES Resolution, ένα γεωτρύπανο που επιχειρεί εδώ και 41 χρόνια, είναι το πλοίο που χρησιμοποιείται σε (σχεδόν) όλες τις έρευνες.

Πηγή: EPA/JEFFREY ARGUEDAS

Στην τελευταία του αποστολή ταξίδεψε νοτίως της Νέας Ζηλανδίας με πλήρωμα 118 ατόμων. Μεταξύ αυτών η Laura Haynes, του Πανεπιστημίου Ράτγκερς και ειδική επί ιζημάτων, και η Elizabeth Sibert, από το Χάρβαρντ.

Το ταξίδι με το JOIDES είναι κάτι που ονειρεύεται κάθε επιστήμονας, σημειώνει η Haynes, ενώ η συνάδελφός της αναφέρει πως περίμενε αυτή την ευκαιρία για «σχεδόν 10 χρόνια».

Βέβαια, αυτή η δουλειά δεν είναι διόλου εύκολη, εξηγούν και οι δύο. Εργάζονται 12ωρες την ημέρα για 60 ημέρες σε ένα πλοίο στο οποίο υπάρχουν δεκάδες επιστήμονες.

«Δεν υπάρχουν διαλείμματα, δεν κάνουμε σταθμούς σε λιμάνια, δεν υπάρχει αλκοόλ στο πλοίο», δηλώνει ο Brad Clement, επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών στο International Ocean Discovery Program (Διεθνές Πρόγραμμα Ανακάλυψης Ωκεανών) ή IODP, που διοργάνωσε την τελευταία έρευνα.

Οι γεωτρήσεις μπορεί να γίνουν κάθε ώρα της ημέρας, ανεξαρτήτως του εάν είναι μέρα ή νύχτα. Τα δείγματα που λαμβάνονται αναλύονται άμεσα και στη συνέχεια κομματιάζονται και τοποθετούνται σε ένα… ψυγείο για να μελετηθούν περαιτέρω στη στεριά.

Ο Koppers γνωστοποιεί πως το πλοίο έχει την ικανότητα να φτάσει σε βάθος επτά χιλιομέτρων σε περίπου δύο μήνες, αυτό σε θεωρητικό επίπεδο, όμως. Στην πράξη τα πράγματα είναι πολύ πιο πολύπλοκα.

Το πρόβλημα… τεχνολογίας

Τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας ήταν εξαιρετικά ενθαρρυντικά καθώς οι επιστήμονες κατάφερναν να συλλέξουν στοιχεία για ένα γεγονός που έλαβε χώρα πριν από 55,5 εκατομμύρια χρόνια: μία περίπτωση ραγδαίας αύξησης της θερμοκρασίας.

Όπως εξήγησε η Sibert, μέρος της αποστολής τους, άλλωστε, είναι να υπάρξει μία «αντίληψη για τον τρόπο που αντιδρούν τα έμβια όντα σε μεγάλες αλλαγές, όπως η ραγδαία αύξηση ή μείωσή της θερμοκρασίας ή η εξαφάνιση κάποιου είδους».

Και μπορεί τα σχέδια του IODP να είναι μεγαλεπήβολα, ωστόσο, η τεχνολογία που έχουν στη διάθεσή τους οι επιστήμονες – για την ακρίβεια η τεχνολογία που δεν έχουν – δημιουργεί αρκετά προβλήματα στην επίτευξή τους.

Ο Clement εκτιμά πως ενδέχεται να χρειαστούν έως και 20 χρόνια για να έχουν στα χέρια τους τα απαραίτητα εργαλεία.

Beyond the abyss: The mission to drill through the Earth's crust, by Thomas Page, CNN