Θάνος Μικρούτσικος: Από τα σπίτια ακούγεται η μουσική του….

Ξέρω πολλούς ακόμα ανθρώπους που έκλαψαν όταν έμαθαν τα στενάχωρα νέα και ακόμα περισσότερους που άκουσαν ξανά τα τραγούδια του. Το Σάββατο το βράδυ ήταν πολλά τα σπίτια από τα οποία ακουγόταν η μουσική του Θάνου Μικρούτσικου. Για όλους αυτούς (και ήταν χιλιάδες), δεν είχε χαθεί γενικά ένας «μεγάλος συνθέτης», αλλά ένας δικός τους άνθρωπος. Γιατί ο Θάνος δεν έγραψε μόνο πολλά (πάρα πολλά) πολύ (πάρα πολύ) ωραία τραγούδια, αλλά τραγούδια που έγιναν μέρος της ζωής μας, με τον τρόπο που τα όνειρα συνοδεύουν την καθημερινή ζωή, ενώ ταυτοχρόνως βρίσκονται σε σύγκρουση μαζί της.

Λογιοσύνη κι επιτυχία

Η δημοσιογράφος Ναταλί Χατζηαντωνίου έγραψε στο Facebook ότι «το πιο συγκλονιστικό αντίο είναι όλα αυτά τα σπίτια που πέρασαν τη χθεσινή βραδιά και θα την περάσουν κι απόψε ακούοντας τα τραγούδια του». Κι έχει δίκιο. Έτσι κ αλλιώς είναι πολύ δύσκολο (και γι’ αυτό σπάνιο) ένας καλλιτέχνης να κάνει επιτυχία και να μείνει στην πρώτη γραμμή για δεκαετίες. Είναι ακόμα πιο δύσκολο (και γι’ αυτό πιο σπάνιο) να ταυτίζονται με το έργο του όχι μία, αλλά (τουλάχιστον) τρεις γενιές ανθρώπων.

Αλλά είναι πραγματικά πολύ λίγες οι περιπτώσεις καλλιτεχνών οι οποίοι παρ’ όλο που το έργο τους ήταν περίπλοκο και ορισμένες φορές «δύσκολο», εντούτοις, κατάφεραν να κάνουν τεράστια επιτυχία. Αυτή είναι περίπτωση του Θάνου Μικρούτσικου. Προφανώς είχε γράψει τραγούδια που ήταν ευθύς εξαρχής φτιαγμένα για να παιχτούν πολύ στο ραδιόφωνο και να κάνουν το μεγάλο σουξέ. Αλλά ο κύριος όγκος του έργου του για τον οποίο θα τον θυμόμαστε, φέρει το αποτύπωμα της λογιοσύνης, της σοβαρής μουσικής παιδείας, της βαθιάς καλλιέργειας. Στα βιογραφικά του συνήθως γίνεται αναφορά στην Καντάτα για τη Μακρόνησο με τις προφανείς επιρροές από την ατονικότητα και το μουσικό μοντερνισμό του 20^ου αιώνα. Ξεχνάμε όμως ότι, όταν κυκλοφόρησε, ο Σταυρός του Νότου αποτέλεσε τομή για τα καλλιτεχνικά πράγματα. Ο Καββαδίας θεωρούταν «ποιητής των ναυτικών», ενώ οι κριτικοί αρχικά έθαψαν το έργο. Σήμερα θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής μουσικής και ο Καββαδίας από τα 10.000 αντίτυπα που είχε πουλήσει έως τότε, πήγε στα 400.000. Όπως αναφέρει η Αφροδίτη Τζιατζή στην Εφημερίδα των Συντακτών: «Ο Μικρούτσικος δεν ακολούθησε το κυρίαρχο γούστο των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης: σφυρηλάτησε τις μουσικές (και ποιητικές) προτιμήσεις αν όχι όλης της νεολαίας, τουλάχιστον του πιο ανήσυχου κομματιού της». Η παρατήρηση της Τζιατζή μας θυμίζει την κλασική ατάκα του Μαρσέλ Προυστ ότι το «αριστούργημα δημιουργεί την ευαισθησία που είναι αναγκαία για να γίνει κατανοητό».

Οι μεγάλοι δημιουργοί δεν ακολουθούν το κυρίαρχο γούστο. Το πλάθουν.

Η σχέση με την Αριστερά

Δεν μπορεί όμως να μιλάς για τον Θάνο Μικρούτσικο αν δεν μιλήσεις για την Αριστερά. Γιατί είχε ταυτίσει τη ζωή και το έργο του με την Αριστερά, κατά κύριο λόγο την κομμουνιστική εκδοχή της.

Συνήθως στην Ελλάδα αριστερός θεωρείται όποιος πιστεύει γενικά στην κοινωνική δικαιοσύνη και αναφέρεται στην ΕΑΜική παράδοση. Αριστερός καλλιτέχνης δε συνήθως θεωρείται όποιος καλλιτέχνης συνδέεται με κάποιο κόμμα της Αριστεράς κι έχει αριστερό κοινό.

Ο Μικρούτσικος ήταν κάτι παραπάνω. Ήξερε καλά τι είναι ο μαρξισμός ως «κριτική της πολιτικής οικονομίας», ανέπτυσσε πολιτική δράση και στοχασμό. Ακόμα πιο σημαντικό ίσως είναι ότι προσπαθούσε να περάσει στο έργο του (τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή) τους πειραματισμούς των αριστερών καλλιτεχνικών πρωτοποριών. Στην περίπτωση του Μικρούτσικου δεν μπορεί να διαχωρίσει κανείς την πολιτική από την τέχνη. Πολιτική άλλωστε είναι και τη τελευταία πράξη του: Η κηδεία του θα είναι πολιτική και αντί στεφάνων θα κατατεθούν χρήματα για τα παιδιά της Μόριας. Λίγα εικοσιτετράωρα πριν πεθάνει, ζήτησε να μπει η υπογραφή του στο κείμενο υποστήριξης του Δημήτρη Ινδαρέ.

Η ελπίδα και η χάρη

Από τα σπίτια ακούγεται η μουσική του Θάνου και τα social media έχουν πλημμυρίσει με τη μορφή και τα τραγούδια του. Αυτή τη φορά δεν υπάρχει ούτε προσποίηση, ούτε το εμπόριο ευαισθησίας που συνήθως βλέπουμε όταν πεθαίνει κάποιος διάσημος. Ο κόσμος αποχαιρετά με ειλικρινή συγκίνηση έναν άνθρωπο που τον έκανε δικό του μέσα από τα τραγούδια του. Στεκόμαστε με απέραντη ευγνωμοσύνη απέναντι σε έναν μεγάλο δημιουργό που «πήρε του καιρού τ’ αλφαβητάρι/ και της αγάπης λόγια φυλαχτό/ για να βρει πάλι ρίζα το χορτάρι / και πήρε την ελπίδα και τη χάρη / ψηλά να πάει να χτίσει κιβωτό / με την ελπίδα μόνο και τη χάρη...»

PHOTO 1 / 6

Photo 1/6

Photo 2/6

Photo 3/6

Photo 4/6

Photo 5/6

Photo 6/6