Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο με την "Βικιπαίδεια"

«Αυτή τη στιγμή που μιλάμε το ξέρετε ότι δεν υπάρχει λήμμα για το πικάπ ή για την κτηνιατρική;».

Το κουδούνι του μαθήματος στο σχολείο Βικιπαίδειας έχει μόλις χτυπήσει και οι μαθητές ηλικίας από 25 μέχρι 65 ετών έχουν πάρει θέση μπροστά στις οθόνες. Δεν πρόκειται για τυπικό σχολείο αλλά για σεμινάρια που εκπαιδεύουν αυτούς που θέλουν να παράγουν γνώση.

Αργά το απόγευμα σε μια τάξη του 2ου Πειραματικού Γενικού Λυκείου Αμπελοκήπων, όρθιος πλάι στο πανί του προτζέκτορα δίνει κατευθύνσεις ο Σωτήρης Κυλάφης, μηχανικός υπολογιστών. Με το ψευδώνυμο «sotkil» τον ξέρουν όσοι μοιράζονται το ίδιο πάθος με εκείνον για την «ελεύθερη συμμετοχική διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια». Οσοι δηλαδή, αφιερώνουν χρόνο για να εξελίξουν τα λήμματα ή να προσθέσουν νέα. Δεν είναι 50- 100 άτομα, είναι σχεδόν 200.000- λίγοι σε σχέση με τις απαιτήσεις και τα κενά που υπάρχουν.

Πίσω από το λήμμα της ταινίας «Ντάμα Σπαθί» βρίσκεται η Ελένη που έχει πάθος με τον ελληνικό κινηματογράφο, για τον Αμερικανό ψυχολόγο Χάουαρντ Γκάρντνερ έγραψε η Ράνια που έχει σπουδάσει Ψυχολογία, προσθήκες πολλών ιατρικών λημμάτων έχει κάνει ο διακεκριμένος γιατρός Χάρης Γκούβας, ενώ ο 65χρονος κ. Αρίστος με ενδιαφέροντα που άπτονται αεροπορικών θεμάτων, έχει καταχωρήσει λήμματα όπως η «Πτήση TWA 841 (1974)».

«Κάθε μαθητής ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του, τις σπουδές και τα χόμπι του επιλέγει τα θέματα που μπορεί να ασχοληθεί» λέει ο κ. Κυλάφης. Στα τμήματά του βρίσκεις από άνεργους και συνταξιούχους μέχρι αδιόριστους καθηγητές, νεαρούς φοιτητές και «κομπιουτεράδες». Εχει μεγάλη εμπειρία ως εισηγητής και εκπαιδευτής και έχει συντονίσει τουλάχιστον 70 σεμινάρια και εργαστήρια εκμάθησης της Βικιπαίδειας.

«Λειτουργεί αντίστοιχο σχολείο και στην Καισαριανή, η ανταπόκριση είναι μεγάλη και η παραγωγή λημμάτων καλή» λέει ο κ. Κυλάφης.

Τα τελευταία 5 χρόνια έχει συντάξει περίπου 600 νέα λήμματα. Ενα από αυτά, το «κύμινο» διαγράφηκε εντελώς από άλλο χρήστη. «Ενας μαθητής μου, το αντικατέστησε με ένα εμπλουτισμένο λήμμα με πηγές. Χαίρομαι όταν συμβαίνει αυτό». Οπως λέει είναι ο 5ος σε σειρά, σε συνεισφορές: « Από το 2011 έχω κάνει γύρω στις 60.000. Συνεισφορά θεωρείται ακόμα και το να προσθέσεις ένα κόμμα».

Στόχος των σεμιναρίων είναι να αναπτυχθεί περισσότερο η ελληνική Βικιπαίδεια που «έχει σχεδόν αντικαταστήσει την παραδοσιακή εγκυκλοπαίδεια». Κι ενώ όσοι είναι εξοικειωμένοι με το ίντερνετ, συμβουλεύονται τις καταχωρήσεις της πλατφόρμας, το πρόβλημα είναι ότι ελάχιστοι τροποποιούν τα λήμματα.

«Οι περισσότεροι όταν πρωτοέρχονται στο μάθημα δεν έχουν ιδέα ότι όχι μόνο επιτρέπεται αλλά είναι θεμιτό ως εθελοντές να αξιολογούν και να προσθέτουν πηγές» λέει ο κ. Κυλάφης. Κάποιοι δε γνωρίζουν ότι «δεν υπάρχουν υπεύθυνοι, αρχισυντάκτες ή ειδικοί» και ότι το «ξεσκόνισμα» των λημμάτων θα μπορούσε να γίνει από τον απλό πολίτη. «Αυτό που κάνει σε όλους εντύπωση είναι ότι μπορεί ο καθένας ανά πάσα στιγμή να μπει μέσα και να διαγράψει κάτι. Στην πράξη έχει αποδειχθεί πως αυτές οι επεμβάσεις βοηθούν στο να γίνει το λήμμα καλύτερο».

«Καλό λήμμα» λέει στη συνέχεια, «είναι το έγκυρο και καλογραμμένο με ουδέτερο τρόπο και χωρίς προσωπική άποψη. Αυτό που έχει πολλές παραπομπές, έγκυρες πηγές πιθανόν από κάποιο καταξιωμένο περιοδικό ή ειδησεογραφικό site και δεν βασίζεται σε πρωτότυπη έρευνα.».

Δυστυχώς, η ελληνική Βικιπαίδεια που κλείνει φέτος 14 χρόνια ζωής, αναπτύσσεται πιο αργά από τις υπόλοιπες ξενόγλωσσες. «Η αγγλόφωνη έχει 5 εκ. λήμματα, η βουλγαρική 200.000 και η δική μας μόλις 110.000. Καθημερινά γράφονται περίπου 15-30 λήμματα».

Η συμμετοχή στον κύκλο επιμόρφωσης είναι ελεύθερη και χωρίς καμία προϋπόθεση. Αρκεί υπάρχει όρεξη όχι μόνο για μάθηση αλλά και για εθελοντική παραγωγή γνώσης.

«Δεν υπάρχει επαγγελματίας της Βικιπαίδειας. Ολοι διαθέτουμε το χρόνο μας και τον εαυτό μας ανιδιοτελώς. Είτε λόγω του γεγονότος ότι δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τον εθελοντισμό είτε λόγω άγνοιας, στη χώρα μας το ενδιαφέρον για την εξέλιξη της είναι περιορισμένο».

Η Wikipedia σε αριθμούς

• 15 Ιανουαρίου 2001, ο Τζίμι Γουέιλς δημιούργησε την Wikipedia
• 684 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως στην Wikipedia (2008)
• 75.000 ενεργοί χρήστες κάνουν συνεισφορές σε περισσότερα από 30.000.000 λήμματα σε περισσότερες από 250 γλώσσες.
• Περίπου 5 εκατομμύρια λήμματα έχει η αγγλόφωνη, 200.000 η βουλγαρική και μόλις 110.000 η ελληνική
• Περίπου 15-30 λήμματα γράφονται καθημερινά στην Βικιπαίδεια.
• 14.240 αρχεία
• 5.769.531 επεξεργασίες έχουν γίνει
• 191.350 εγγεγραμμένοι χρήστες εκ των οποίων ενεργοί είναι οι 922 (στοιχεία Ιανουαρίου 2016)

Οι βάνδαλοι

Το γεγονός ότι ο καθένας έχει δικαίωμα να τροποποιεί το περιεχόμενο δε διασφαλίζει ότι όλοι έχουν καλές προθέσεις, ούτε ότι δεν υπάρχουν παραπλανητικά στοιχεία: «Στην Ελλάδα έχουμε βάνδαλους που μπαίνουν σε λήμματα αθλητικών ομάδων, τσακώνονται για τους τίτλους και βρίζονται. Το ίδιο συμβαίνει και με τα λήμματα που αφορούν στην πολιτική. Πολλές φορές οι ίδιοι οι πολιτικοί γράφουν μόνοι τους τα λήμματα σαν να διαφημίζουν τον εαυτό τους, κάποιοι αντιδρούν λέγοντας ότι δεν είναι αντικειμενικά- και καλά κάνουν».

Ανοίγω τη σελίδα με τα λήμματα «αμφισβητούμενης ουδετερότητας»: «Γράφουμε σε εγκυκλοπαίδεια όχι σε προπαγανδιστικό χώρο» διαμαρτύρεται κάποιος χρήστης στη συζήτηση που έχει πυροδοτήσει το λήμμα "αθεϊσμός".

Στην ελληνική Βικιπαίδεια μεγαλύτερες διαφωνίες μεταξύ χρηστών προκύπτουν συνήθως πάνω σε βιογραφίες πολιτικών προσώπων, βίους Αγίων και μεγάλα ιστορικά γεγονότα. «Παίδες της Βίκι. Είμαι καινούργιος στην καλή σας ομάδα. Μου έδωσε αυτό το βιογραφικό την αφορμή να ασχοληθώ, αν και ο ελεύθερος χρόνος μου είναι ελάχιστος. Το έπραξα διότι είναι άκρως εκνευριστικό, να βλέπεις στην περιγραφές τόπων (...) ή βιογραφικά πολιτικών βγαλμένα από κομματικά sites» γράφει κάποιος χρήστης κάτω από το λήμμα γνωστού πολιτικού.

«Οι Έλληνες γράφουν συνήθως βιογραφίες πολιτικών και καλλιτεχνών» παρατηρεί ο κ. Κυλάφης τονίζοντας ότι «έχουμε έλλειψη σε επιστημονικά και τεχνολογικά λήμματα. Λείπουν πολλές καταχωρήσεις για επιστήμες ή για συσκευές της καθημερινότητας».

Τι είναι η ΕΕΛ/ΛΑΚ

Το σχολείο Βικιπαίδειας, είναι μια πρωτοβουλία που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της δράσης του δήμου Αθηναίων «Σχολείο Ανοιχτό στην Κοινωνία» από την Εταιρεία Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ).

«Η ΕΕΛ/ΛΑΚ ανήκει στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα της χώρας. Είναι μια ΜΚΟ που έχει στόχο τη γνώση χωρίς περιορισμούς. Δεν είμαστε wikimedia chapter, όμως υποστηρίζουμε την πλατφόρμα της Βικιπαίδειας και τα τελευταία χρόνια έχουμε διοργανώσει δράσεις που ενισχύουν τη συγγραφή λημμάτων» αναφέρει ο Πρόδρομος Τσιαβός μέλος του Δ.Σ. της εταιρείας.

Αν και με τις στοχευμένες δράσεις, οι συμμετέχοντες που μπορεί να είναι ανήλικοι μαθητές ή δημόσιοι υπάλληλοι κάποιου Μουσείου, ενθαρρύνονται να βάλουν το δικό τους λιθαράκι σ' αυτό το ελεύθερο συλλογικό εγχείρημα, συχνά η διαδικασία κολλάει στη γραφειοκρατία: «Μπορούμε να γράψουμε για τα λήμματα αλλά δεν μας επιτρέπεται να ανεβάσουμε φωτογραφίες. Αν πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο ή κάποιο αξιοθέατο μπλέκεις στη γραφειοκρατία γιατί χρειάζεται άδεια από πολλές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού».