Η διαμάχη για τις «βιτρίνες» στο Άμστερνταμ - Τράφικινγκ και εργασία του σεξ στον 21ο αιώνα

Η περιοχή με τις βιτρίνες, στα ολλανδικά ονομάζεται «De Wallen».

Οι τοίχοι.

Επειδή παλιότερα βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης του Άμστερνταμ. Οι πόρνες βρήκαν καταφύγιο στα μεσαιωνικά κτήρια της περιοχής, από τον 15ο αιώνα, πολύ πριν η Ολλανδία νομιμοποιήσει τα πορνεία και αρχίσει να τη φορολογεί, τον Οκτώβριο του 2.000. Σήμερα, τα σεξ κλαμπ και οι υπηρεσίες συνοδών αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του κύκλου εργασιών της περιοχής. Όμως, οι 330 βιτρίνες-πορνεία, που έγιναν διάσημες στην «ανεκτική» δεκαετία του '60, όταν οι αρχές έγιναν πιο ανεκτικές με τις γυναίκες που άνοιγαν τις κουρτίνες για να δειξουν τα θέλγητρά τους και να προσελκύσουν πελάτες, παραμένουν εμβληματικές. Και υπάρχει σοβαρός λόγος γι αυτό: Οι ολλανδικές αρχές κοίταξαν στα μάτια κάτι που γινόταν παντού στον κόσμο, και δεν έκρυψαν αυτό που πολλοί θεωρούσαν... «βρωμιά» κάτω από το χαλάκι.

AP Photo/Lefteris Pitarakis

Περιέργως, ή και όχι τόσο περιέργως, η κρίση χτύπησε τα κόκκινα φανάρια του Άμστερνταμ. Οι περισσότεροι από τους τουρίστες περιορίζονται να βγάζουν μια σέλφι με τα κορίτσια, μπροστά στις βιτρίνες, αλλά δεν μπαίνουν μέσα. Η εισροή οικονομικών μεταναστών από την ανατολική Ευρώπη δεν βοήθησε πολύ την κατάσταση. Από τα τέλη του 20ου αιώνα έως σήμερα υπολογίζεται ότι το 80% των εργαζομένων στις βιτρίνες είναι μετανάστες και μετανάστριες. Και βέβαια υπάρχουν οι αυξανόμενες καταγγελίες και ανησυχίες για τράφικινγκ.

Η υπόθεση του Άμστερνταμ μπορεί για πολλούς να είναι απλή και κάπως γραφική, ένα αξιοθέατο της όμορφης και ιδιαίτερης αυτής πόλης των 850.000 κατοίκων. Στην πραγματικότητα είναι μια υπόθεση πολύ πιο σύνθετη και οδηγεί σε ένα ζήτημα που απασχολεί πολύ τις κοινωνίες μας.

Πώς αντιμετωπίζει θεσμικά η σύγχρονη εποχή την πορνεία;

Η συζήτηση, βέβαια, είναι αυτονόητο ότι περιστρέφεται κατά κύριο λόγο στη νομική και θεσμική αντιμετώπιση της πορνείας στις σύγχρονες -δυτικές κατά κύριο λόγο- κοινωνίες. Πόσο «νόμιμη» μπορεί να είναι και με ποιους τρόπους; Πώς μπορούν να προστατευτούν οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία του σεξ, οι sex workers, όπως είναι πλέον ο αποδεκτός -αν και αμφιλεγόμενος- όρος;

Το ολλανδικό μοντέλο της νόμιμης -και φανερής- πορνείας, δεν έτυχε σε διεθνές επίπεδο της ίδιας αποδοχής όπως το σουηδικό: Στη Σουηδία, όπως και στον Καναδά, τη Γαλλία, την Ιρλανδία και το Ισραήλ, είναι παράνομο να αγοράζεις το σεξ, αλλά νόμιμο να το πουλάς.

Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται αυτό, είναι μια κίνηση που αποσκοπεί στο να αποτρέψει τη ζήτηση. Κι αν δεν υπάρχει ζήτηση, μοιραία δεν θα υπάρχει και προσφορά.

Στις ΗΠΑ, πέρασαν πρόσφατα νόμοι που επιχειρούν να ποινικοποιήσουν την πορνεία σε κάποιες πολιτείες, όπως η Νέα Υόρκη και η Καλιφόρνια. Προκάλεσαν σάλο. Η αντίδραση υπήρξε σφοδρή κυρίως από τους ίδιους τους εργαζόμενους του σεξ. Αισθάνονται ότι δεν προστατεύονται. Και μάλλον έχουν δίκιο.

Ρεαλισμός και ευαισθησία: Μια δύσκολη συνταγή

Η Φέμκε Χάλσεμα, η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος του Άμστερνταμ, η οποία πολιτικά προέρχεται από το κόμμα των «Πρασίνων», έχει τη δική της άποψη και στάση απέναντι στο θέμα: «Δεν χρειάζεται να μου αρέσει η εργασία του σεξ. Η δική μου άποψη είναι άσχετη. Υπάρχει αγορά και αυτό είναι το σημαντικό», λέει στο ΤΙΜΕ, με μια πολύ γερή δόση αυτού για το οποίο είναι πασίγνωστοι οι Ολλανδοί: Ρεαλισμού. Η Χάλσεμα απέρριψε μια πρόταση που έγινε πρόσφατα για καθολική απαγόρευση της πορνείας σε όλη την πόλη. Είναι όμως, ή τουλάχιστον έτσι δηλώνει- αποφασισμένη να κάνει πολλές αλλαγές στην περιοχή με τα κόκκινα φανάρια και τις βιτρίνες: Η εγκληματικότητα πρέπει να περιοριστεί ή και να εξαλειφθεί εάν αυτό είναι δυνατόν, οι κάτοικοι πρέπει να μπορούν να ζουν σε ηρεμία και κυρίως οι εργαζόμενοι του σεξ πρέπει να μπορούν να έχουν ασφαλέστερες συνθήκες εργασίας.

«Δεν χρειάζεται να μου αρέσει η εργασία του σεξ. Η δική μου άποψη είναι άσχετη. Υπάρχει αγορά και αυτό είναι το σημαντικό», λέει η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος του Άμστερνταμ, Φέμκε Χάλσεμα. (@AP Photo/Peter Dejong)

Τον περασμένο Ιούλιο η Χάλσεμα ανακοίνωσε ότι υπάρχουν τέσσερις προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του υφιστάμενου καθεστώτος. Η πρώτη ήταν η ολική απαγόρευση. Οι εργαζόμενοι του σεξ ξεσηκώθηκαν: Αυτό θα τους οδηγούσε -μοιραία- σε παράνομες και πολύ πιο επισφαλείς συνθήκες. Είχαν δίκιο. Και η Δήμαρχος της πόλης το ξέρει γι' αυτό και απέρριψε την πρόταση. Και κατάλαβε ότι για να επιλύσει το πρόβλημα της συγκεκριμένης περιοχής της πόλης της, θα πρέπει να αποφασίσει πώς θα είναι η πορνεία σε μια πόλη του 21ου αιώνα. Ή εν πάσει περιπτώση πώς θέλουμε να είναι.

«Το Άμστερνταμ είναι μια πόλη με πολύ μακρά παράδοση στην ανεκτικότητα και την προστασία των ελευθεριών. Και θέλουμε να συνεχίσει να είναι», λέει η ίδια. «Όμως, θέλουμε να σταματήσουμε να είμαστε διεθνώς διάσημοι για την πορνεία και τα ναρκωτικά. Θέλουμε να είμαστε διάσημοι για την πολιτιστική μας κληρονομιά».

AP Photo/Lefteris Pitarakis

Δύσκολο έργο σε μια πόλη που οφείλει την πλειοψηφία των 18 εκατομμυρίων τουριστών που την εποσκέφθηκαν το 2018 (τέσσερις φορές ο αριθμός που την είχε επισκεφθεί πριν από μια δεκαετία), στη φήμη που έχει αποκτήσει.

Οι τουρίστες έρχονται στο Άμστερνταμ όχι τόσο για να αποκτήσουν μια πραγματική εμπειρία με το σεξ και τα ναρκωτικά, αλλά περισσότερο για να γίνουν μέρος της κουλτούρας αυτής: Χιλιάδες τραβάνε σέλφι έξω από τις βιτρίνες, αγνοώντας τις ταμπέλες που προειδοποιούν ότι αυτό απαγορεύεται επειδή παραβιάζει την ιδιωτικότητα των εργαζομένων σε αυτές. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν αγανακτήσει.

Η πόλη έχει προσλάβει εξτρά προσωπικό ασφαλείας για να ελέγξει τη συμπεριφορά των τουριστών, να τους υπενθυμίζει ότι πρέπει να σέβονται τους ντόπιους και να απαγορεύει τις ομαδικές εκδρομές στην περιοχή με τις βιτρίνες. Το επόμενο βήμα είναι ένας νόμος που θα υποχρεώνει τις βιτρίνες να κλείνουν τις κουρτίνες τους, ώστε να αποτρέπουν τους τουρίστες από το να χαζεύουν έξω από αυτές, σαν να κοιτάνε ένα άγαλμα σε μουσείο. Η Χάλσεμα θέλει επίσης να μειώσει τον αριθμό των πορνείων. ΄Η να τον αυξήσει, ώστε να ελεφρύνει τι συνωστισμό. Ή να τις απαγορεύσει εντελώς... Σκέφτεται να κλείσει εντελώς το De Wallen και να δημιουργήσει μια νέα περιοχή, κάπου αλλού, εκτός κέντρου. Ίσως οι βιτρίνες απαγορευθούν εντελώς και δημιουργηθούν ξενοδοχεία του σεξ, στα οποία οι πελάτες θα ελέγχονται από τις αρχές.

Σε κάθε περίπτωση, ο κεντρικός άξονας των μεταρρυθμίσεων είναι η προστασία των εργαζομένων του σεξ. Η ίδια λέει ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια, κυρίως σε ότι αφορά τα δημογραφικά στοιχεία των εργαζομένων. Οι περισσότερες προέρχονται από φτωχές χώρες της πρώην ανατολικής Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής ή της Νοτιοανατολικής Ασίας. «Μπορεί αν μην είναι θύματα τράφικινγκ, αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν αυτή η εργασία είναι επιλογή τους», λέει. «Πρέπει να ταΐσουν τις οικογένειές τους και δεν έχουν πολλές επιλογές. Είναι αυτονόητο ότι είναι επιρρεπείς στην εκμετάλευση». Παρόλα αυτά, δεν έχει ψευδαισθήσεις: «Μπορώ να σταματήσω το τράφικινγκ, όσο μπορώ να σταματήσω και το διεθνές εμπόριο όπλων. Όμως, πιστεύω ότι υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στη διεθνή φήμη ενός μέρους σαν κέντρο πορνείας και στο τράφικινγκ».

Το τράφικινγκ δεν είναι μόνο νούμερα - Είναι ανθρώπινες ιστορίες

Η αλήθεια είναι ότι από τότε που νομιμοποιήθηκαν τα πορνεία, το 2000, οι υποθέσεις τράφικινγκ που αποκαλύφθηκαν στην Ολλανδία αυξήθηκαν δραματικά: 228 το 1998 -1.711 το 2012! Υπολογίζεται ότι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων είναι πενταπλάσιος. Το 72% των θυμάτων που αναφέρθηκαν το 2018, ήταν εργαζόμενοι του σεξ. Βέβαια, η όλη ιστορία με το τράφικινγκ είναι εξαιρετικά δύσκολο τόσο να αποκαλυφθεί -το ίντερνετ έχει δώσει καινούργια εργαλεία στους εμπόρους ανθρώπων να δουλεύουν- όσο και να καταγραφεί με ακρίβεια. Κάθε χώρα της ΕΕ έχει διαφορετικό τρόπο να καταγράφει τα θύματα. Στην Ολλανδία καταγράφονται και τα άτομα που δεν παραδέχονται ότι είναι θύματα. Στη Γερμανία, ή τη Γαλλία όχι.

Σημασία δεν έχουν τα νούμερα μόνο, λέει η Χάλσεμα: «Οι ιστορίες που ακους είναι τρομακτικές». Σε μια υπόθεση του 2016, που έφτασε στα ολλανδικά δικαστήρια, μια γυναίκα που υπέστη εκμετάλευση από την αλβανική μαφία, κατέθεσε ότι η ίδια και τα παιδιά της κρατούντο ως όμηροι σε ένα πορνείο του Άμστερνταμ. Την έδερναν, τη βίαζαν και την υποχρέωσαν να κάνει επέμβαση αυξητικής στήθους. «Δεν μπορουμε να το δεχτούμε», λέει η Χάλσεμα.

Παρόλα αυτά, υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας, τον οποίο οφείλουν να λάβουν υπ' όψιν τους οι αρχές, όπως τον εξηγούν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του σεξ: Οι βιτρίνες είναι τα μόνα πορνεία στο Άμστερνταμ στα οποία μπορούν να εργαστούν χωρίς να πληρώνουν μερίδιο των κερδών τους στους κάθε λογής νταβατζήδες: Στους ιδιοκτήτες των πορνείων ή στα πρακτορεία συνοδών. Στις βιτρίνες, οι εργαζόμενοι πληρώνουν ενοίκιο: Περίπου 90 ευρώ για μια βάρδια 9 ωρών και 170 ευρώ για τις νυχτερινές βάρδιες. Και κρατάνε όσα βγάζουν. «Αν δουλέψω σε ένα κλαμπ, ο ιδιοκτήτης θα μου πάρει το 50%», λέει μια από τις εργαζόμενες. Σε μια έρευνα που έγινε ανάμεσα στις εργαζόμενες στις βιτρίνες, αποκαλύφθηκε ότι το 93% δεν θέλει να κλείσουν... Η ίδια -η οποία προέρχεται από χώρα εκτός της ΕΕ- λέει ότι στις βιτρίνες αισθάνεται κυρία του εαυτού της και δεν συμμερίζεται την αγωνία των αρχών περί εκμετάλευση των «αδύναμων εργατριών του σεξ».

Οι εργαζόμενες του σεξ δεν αμφισβητούν ότι υπάρχει τράφικινγκ. Όμως, λένε ότι οι βιτρίνες είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη στα οποία μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμά τους με ασφάλεια. Στην περιοχή υπάρχει ειδική κλινική για τις εργαζόμενες, ισχυρή αστυνόμευση και όλα γίνονται δημοσίως. «Πώς να βάλεις εδώ γυναίκες να δουλέψουν με το ζόρι, όταν σε παρακολουθούν όλοι;», λέει μια άλλη εργαζόμενη. Οι ίδιες λένε ότι το σουηδικό μοντέλο, που επιτρέπει την πορνεία στις εκδιδόμενες, αλλά όχι στους πελάτες, μπορεί θεωρητικά να «έριξε» τα νούμερα, αλλά στην πράξη απλώς έκανε την πορνεία πιο κρυφή και επικίνδυνη.

Η Χάλσεμα ακούει όλες τις απόψεις και θέλει να βγάλει το θέμα σε δημόσια διαβουλευση. Να μπορέσουν να ακουστούν και να ληφθούν υπ' όψιν όλες οι φωνές, όσο διαφορετικές κι αν είναι. Οι τελικές αποφάσεις που θα πάρει, θα διαμορφώσουν όχι μόνο τη μορφή του Άμστερνταμ τα επόμενα χρόνια, αλλά και τον τρόπο που οι δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν την εργασία του σεξ.