Μαρτυρίες και μνήμες από την εβραϊκή ιστορία της Βέροιας

Η αδερφή του Σάρα λίγο μεγαλύτερη έχει μνήμες από αυτή την τρομακτική περίοδο και θυμάται την αγωνία των γονιών τους να σώσουν την οικογένεια. Και οι δύο τους επέστρεψαν πριν από μερικές ημέρες στη Βέροια, στον τόπο που γεννήθηκαν για να τιμήσουν τους εβραίους της πόλης μεταξύ αυτών συγγενείς και φίλους που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

Πρόσφατα η Βέροια με ένα τριήμερο εκδηλώσεων τίμησε το εβραϊκό παρελθόν της.
Στο πλαίσιο της Προεδρίας του Λουξεμβούργου στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος αποφασίστηκε φέτος η τιμώμενη πόλη να είναι η Βέροια, στην μνήμη των 460 Ελλήνων Εβραίων μεταξύ αυτών 150 παιδιών που μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου από όπου δεν επέστρεψε κανένας.

Η εβραϊκή κοινότητα της Βέροιας, από τις παλαιότερες στα Βαλκάνια όπως μαρτυρά και η Συναγωγή της πόλης που είναι η αρχαιότερη στη Β. Ελλάδα και από τις αρχαιότερες στη Βαλκάνια, αριθμούσε περισσότερα από 600 άτομα. Μετά τον πόλεμο επέστρεψαν 150 άνθρωποι που προσπάθησαν να ξαναφτιάξουν τις ζωές τους αλλά μάταια. Το τραύμα ήταν πολύ μεγάλο για να συνεχίσουν να ζουν στο ίδιο μέρος χωρίς τους αγαπημένους τους συγγενείς, φίλους και ομόθρησκους. Έτσι σταδιακά κάποιοι έφυγαν για άλλες πόλεις της Ελλάδας, κυρίως Θεσσαλονίκη και Αθήνα και άλλοι στο Ισραήλ.

Όπως η κυρία Ρασέλ Δανιήλ που στα 80 της χρόνια σήμερα επέστρεψε στη Βέροια με τις κόρες της για τις εκδηλώσεις και για να δει τους συγγενείς των ανθρώπων που έσωσαν την οικογένειά της. Όπως την δισέγγονη του Γεώργιου Λαναρά ο οποίος τους έκρυψε στο σπίτι του για έναν χρόνο και την εγγονή του παπά Νέστορα Καραμήτσου του ηρωικού ιερέα από το χωριό Συκιές που έσωσε 52 εβραίους οι οποίοι όταν έφυγαν από τη Βέροια βρήκαν καταφύγιο στο χωριό του. Ο παπα-Νέστορας φρόντισε οι οικογένειες να μοιραστούν σε σπίτια του χωριού και να έχουν μια όσο το δυνατό φυσιολογική ζωή. Κάθε φορά που οι Γερμανοί έκαναν μια επιδρομή οι οικογένειες των εβραίων κατέφευγαν στο δάσος στα κοντινά βουνά για όσο καιρό χρειαζόταν.

Κάποιες φορές τα πράγματα δεν εξελίσσονταν καλά καθώς στην περιοχή υπήρχαν και πολλοί συνεργάτες των Γερμανών όμως μας λέει ο κ. Ιωσήφ Στρούμσας, ο γηραιότερος Βεροιώτης επιζών του ολοκαυτώματος.

“Μια μέρα εκεί που ήμασταν κρυμμένοι κάποιος φώναζε τον πατέρα μου. Η φωνή μας φάνηκε γνωστή αλλά όταν βγήκαμε είδαμε τους Γερμανούς να μας απειλούν με τα όπλα. Μας μετέφεραν στο χωριό όπου χώρισαν τους άντρες από τις γυναίκες και εμένα αν και ήμουν 15 χρονών με έβαλαν με τους άντρες. Μας έστησαν σε ένα τοίχο και μπροστά ήταν στημένο το πολυβόλο. Ήταν η πιο δραματική στιγμή της ζωής μου βλέποντας τον πατέρα μου ανήμπορο να βοηθήσει το παιδί του. Τελικά οι Γερμανοί δεν μας σκότωσαν και μας ζήτησαν σε αντάλλαγμα ρούχα και χρήματα. Προφανώς γιατί ετοίμαζαν τη φυγή τους από την Ελλάδα» περιγράφει στο CNN Greece o κ. Στρούμσας.

Ο Ιωσήφ και η Σάρα Μορδεχάι, 76 χρόνια μετά, έξω από το σπίτι που γεννήθηκαν

Είναι εντυπωσιακό ότι πολλοί από αυτούς που διασώθηκαν και έφυγαν μετά την πόλεμο για το Ισραήλ, παιδιά ακόμη, θυμούνται τα ελληνικά τους και διατηρούν την επαφή τους με τη Βέροια και τις οικογένειες που τους έσωσαν.

Το τριήμερο εκδηλώσεων αγκαλιάστηκε από όλη την πόλη και συμμετείχαν και εκατοντάδες μαθητές την τελευταία μέρα των εκδηλώσεων, την καλλιτεχνική επιμέλεια των οποίων είχε η διεθνούς φήμης σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου η οποία είναι και Βεροιώτησα.
Παρόντες και πολλοί επίσημοι, πολιτικοί, πρέσβεις, Βεροιώτες επιζώντες και απόγονοί τους που ήρθαν από άλλα μέρη της Ελλάδας ή από το Ισραήλ, για να τιμήσουν τους συγγενείς και φίλους που έχασαν αλλά και του συμπατριώτες τους που με κίνδυνο τις ζωής τους έκρυψαν και τους βοήθησαν να επιβιώσουν.

Ο δήμαρχος της Βέροιας Κώστας Βοργιαζίδης και ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ έκαναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείο του Ολοκαυτώματος των εβραίων της Βέροιας

Οι αφηγήσεις τους συγκλονιστικές, μάρτυρες μιας τρομερής εποχής που τελείωσε με τον αποδεκατισμό της εβραϊκής κοινότητας της Βέροιας.
Μετά από σχεδόν 75 χρόνια η Βέροια απέκτησε και ένα μνημείο του Ολοκαυτώματος στο χώρο του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου, τα αποκαλυπτήρια του οποίου έκανε ο δήμαρχος της πόλης Κώστας Βοργιαζίδης και ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Δαυίδ Σαλτιέλ.

Εκατοντάδες κόσμος πήρε μέρος στην πορεία μνήμης

Οι εκδηλώσεις μνήμης περιλάμβαναν ακόμη έκθεση φωτογραφίες του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος με θέμα τα κρυμμένα παιδιά της Κατοχής, συναυλία με σεφαραδίτικα τραγούδια και κορυφώθηκαν με την πορεία από την συναγωγή στην εβραϊκή συνοικία μέχρι τον σιδηροδρομικό σταθμό, σε μια αναπαράσταση της πορείας των 460 εβραίων της πόλης στην Κατοχή για να οδηγηθούν στο Άουσβιτς.

Οι εκδηλώσεις έκλεισαν με συναυλία στην οποια τραγούδισε η διάσημη σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου

Μαθητές καθ΄ όλο το μήκος της διαδρομής κρατούσαν πλακάτ με τα ονόματα των θυμάτων και στο σταθμό πραγματοποιήθηκε συναυλία με την Σόνια Θεοδωρίδου, με ορχήστρα και χορωδία σε διεύθυνση του Θεόδωρου Ορφανίδη
Η Βέροια μπορεί να έχασε την εβραϊκή της κοινότητα αλλά η μνήμη της θα παραμένει πάντα ζωντανή.