FOCUS

Ο άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο από τον πυρηνικό όλεθρο

Newsroom

Κυριακή, 06 Οκτωβρίου 2019 09:25

Ο άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο από τον πυρηνικό όλεθρο — AP Photo/Pavel Golovkin

Στις 26 Σεπτεμβρίου 1983, ο πλανήτης έφτασε τρομακτικά κοντά σε ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα. Το αντιπυραυλικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της Σοβιετικής Ένωσης έδειξε στην οθόνη του αξιωματικού υπηρεσίας τη λέξη «Εκτόξευση», με μεγάλα κόκκινα γράμματα.

Ταυτόχρονα τον ενημέρωνε ότι μπορεί να πει με «μεγάλη αξιοπιστία» ότι ένας αμερικανικός διηπειρωτικός βαλλιστικός πύραυλος (ICBM) είχε εκτοξευτεί και κατευθυνόταν προς τη Σοβιετική Ένωση. Πρώτα ήταν ένας πύραυλος. Μετά και δεύτερος και μετά και τρίτος. Τελικά, το σύστημα ανέφερε ότι συνολικά πέντε αμερικανικοί πύραυλοι Minuteman είχαν εκτοξευτεί.

Ο αξιωματικός βάρδιας ήταν ο Συνταγματάρχης Στανίσλαβ Πετρόφ. Και έπρεπε αμέσως να πάρει μια απόφαση: Θα ανέφερε στους ανωτέρους του ότι η Σοβιετική Ένωση δεχόταν επίθεση από τις ΗΠΑ;

Εάν το έκανε, το αμυντικό δόγμα της ΕΣΣΔ πρόβλεπε κάτι πολύ απλό: Πλήρη και άμεση πυρηνική αντεπίθεση. Δεν θα υπήρχε χρόνος για να ελεγχθεί ξανά εάν το σύστημα ειδοποίησης είχε δίκιο. Ούτε, βέβαια και για διαπραγματεύσεις και συζητήσεις με τις ΗΠΑ.

Ο Πετρόφ δεν θα είχε και πολύ άδικο εάν έπαιρνε αυτή τη απόφαση. Οι καιροί ήταν δύσκολοι και η κυβέρνηση του Ρόναλντ Ρέιγκαν είχε μια πιο σκληρή στάση απέναντι στην ΕΣΣΔ από εκείνη που είχαν επιδείξει οι κυβερνήσεις Κάρτερ, Φορντ και Νίξον.

Λίγους μήνες νωρίτερα, ο Πρόεδρος Ρέιγκαν είχε ανακοινώσει το πρόγραμμα που έγινε γνωστό ως «Star Wars», ένα σχέδιο που θα επέτρεπε στην Αμερική να καταρρίπτει τους βαλλιστικούς πυραύλους πριν φτάσουν στις ΗΠΑ. Επίσης, η κυβέρνησή του ήταν έτοιμη να εγκαταστήσει πυραύλους Pershing II, στη Δυτική Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία. Οι πύραυλοι αυτοί θα ήταν σε θέση να χτυπήσουν τη Σοβιετική Ένωση. Ο Πετρόφ είχε κάθε λόγο να πιστεύει ότι τα πράγματα είχαν όντως κλιμακωθεί και η Σοβιετική Ένωση δεχόταν επίθεση.

Ο Πετρόφ 36 χρόνια νωρίτερα, όταν πήρε την πιο κρίσιμη απόφαση στην ιστορία της ανθρωπότητας (@Instagram)

Κι όμως, αποφάσισε να μην αναφέρει την επίθεση. Μετά από μια σύντομη κουβέντα με την ομάδα του, κατέληξαν ότι αυτό που έβλεπαν ήταν απλώς ένας λάθος συναγερμός.

Και είχαν δίκιο. Το σύστημα «είδε» την αντανάκλαση του ήλιου στα σύννεφα και την πέρασε για πυραύλους. Ο Πετρόφ απέτρεψε έναν πυρηνικό πόλεμο ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση -που είχε εκείνη την εποχή 35.804 πυρηνικές κεφαλές και τις ΗΠΑ, που είχαν 23.305.

2 δισεκατομμύρια νεκροί

Δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κάποιος το αποτέλεσμα μιας τέτοιας σύγκρουσης, αλλά ας προσπαθήσουμε να το δούμε σε νούμερα: Μια αναφορά, του 1979, από την Επιτροπή Τεχνολογικής Εκτίμησης του αμερικανικού Κογκρέσου, είχε υπολογίσει ότι μια σοβιετική επίθεση στη χώρα θα σκότωνε το 35% έως 77% του πληθυσμού. Ή, από 82 εκατομμύρια ως 180 εκατομμύρια ανθρώπους το 1983. Η αναπόφευκτη αμερικανική αντεπίθεση θα σκότωνε το 20%-40% του σοβιετικού πληθυσμού, δηλαδή 54-108 εκατομμύρια ανθρώπους. Ο συνολικός απολογισμός θα ήταν ανάμεσα στους 136 και τους 288 εκατομμύρια νεκρούς, ξεπερνώντας κάθε προηγούμενο πολέμου, γενοκτονίας ή οποιουδήποτε είδους μαζικής καταστροφής στην ανθρώπινη ιστορία.

Και βέβαια εκατοντάδες εκατομμύρια ακόμα θα πέθαιναν ως αποτέλεσμα των συνεπειών της σύρραξης.

(@Instagram)

Ο Πετρόφ εμπόδισε αυτό το εφιαλτικό σενάριο να γίνει πραγματικότητα και έσωσε αυτούς τους ανθρώπους. Και ήταν μια απόφαση με κόστος για τον ίδιο. Εάν είχε κάνει λάθος και είχε, από θαύμα, επιζήσει από την αμερικανική πυρηνική επίθεση, θα είχε πιθανότατα εκτελεστεί για προδοσία.

Ακόμα κι έτσι, πάντως, και παρότι είχε δίκιο, ανακρίθηκε μετά και όχι απλώς δεν ανταμείφθηκε για την απόφασή του και έπεσε σε δυσμένεια. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όμως, η πράξη του αναγνωρίστηκε. Τιμήθηκε από τον ΟΗΕ, πήρε το βραβείο Ειρήνης της Δρέσδης και η ιστορία του έγινε ντοκιμαντέρ, με τον -προφανή- τίτλο «Ο άνθρωπος που έσωσε τον κόσμο».

«Απλώς ήμουν στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή», είπε ο ίδιος στην κάμερα. Πέθανε το Μάϊο του 2017, σε ηλικία 77 ετών. Ένα χρόνο μετά το θάνατό του δύο βιβλία ασχολήθηκαν με το θέμα: Το «1983», του Τέιλορ Ντάουνινγκ και το «Χτύπημα», του Μαρκ Άμπιντερ.

Δεν ήταν ο μόνος άνθρωπος που εμπόδισε έναν πυρηνικό πόλεμο

Στις 27 Οκτωβρίου 1962, ο Βασίλι Αρχίποφ, αξιωματικός του σοβιετικού ναυτικού, υπηρετούσε σε ένα σοβιετικό πυρηνικό υποβρύχιο κοντά στην Κούβα, όταν αμερικανικά πλοία άρχισαν να του ρίχνουν βόμβες βυθού. Δύο από τους ανώτερους αξιωματικούς του υποβρυχίου υπέθεσαν ότι για να δέχονται επίθεση ο πυρηνικός πόλεμος είχε ήδη αρχίσει και ήθελαν να εκτοξεύσουν μια πυρηνική τορπίλη εναντίον των αμερικανικών θέσεων. Όμως για να συμβεί αυτό θα έπρεπε να συμφωνήσουν και οι τρεις ανώτεροι αξιωματικοί του υποβρυχίου και ευτυχώς για τον πλανήτη και τους κατοίκους του, ο τρίτος ήταν ο Αρχίποφ, ο οποίος αρνήθηκε.

Ακόμα πιο πρόσφατα, στις 25 Ιανουαρίου 1995, τα ρωσικά ραντάρ έδειξαν και πάλι ότι η Ρωσία δέχεται επίθεση με αμερικανικούς πυραύλους.

Ο τότε Πρόεδρος, Μπορίς Γέλτσιν ενημερώθηκε και του έδωσαν τη γνωστή βαλίτσα με οδηγίες για την εκτόξευση των ρωσικών πυραύλων εναντίον των ΗΠΑ. Οι ρωσικές δυνάμεις τέθηκαν σε απόλυτη ετοιμότητα, αλλά ο Γέλτσιν τελικά αρνήθηκε να ξεκινήσει τη διαδικασία, και καλά έκανε διότι ήταν και πάλι λάθος συναγερμός: Όπως αποδείχθηκε, τα ρωσικά ραντάρ είχαν «πιάσει» έναν νορβηγικό πύραυλο ο οποίος μελετούσε το Βόρειο Σέλας και τον πέρασαν για αμερικανικό βαλλιστικό πύραυλο.

Μπορεί οι εποχές να έχουν αλλάξει, όμως όχι και τα οπλοστάσια. Ή μάλλον, έχουν όντως αλλάξει, γιατί έχουν γίνει πιο καταστροφικά. Κανένα σύστημα δεν είναι τέλειο και όσο οι χώρες διατηρούν πυρηνικά οπλοστάσια, ένα ατύχημα που δεν θα αποφευχθεί, θα είναι πάντα πιθανό.