Σαν σήμερα: Μόναχο 1972 – Η επίθεση που άλλαξε για πάντα τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Το Σεπτέμβρη του 1972 οι καλύτεροι αθλητές του κόσμου πήγαν στο Μόναχο για να αναμετρηθούν ο ένας με τον άλλον και όλοι μαζί με τις επιδόσεις τους. Τους Ολυμπιακούς Αγώνες τη συγκεκριμένη χρονιά διεκδίκησαν τέσσερις πόλεις: Μόναχο, Μόντρεαλ, Ντιτρόιτ και Μαδρίτη. Η πρωτεύουσα της Βαυαρίας κέρδισε τη διοργάνωση στη δεύτερη ψηφοφορία (26 Απριλίου 1966), κατά τη διάρκεια της 64ης συνόδου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ), που έγινε στη Ρώμη. Στο Μόναχο καθιερώθηκε ο Ολυμπιακός όρκος και για τους κριτές, ενώ δημιουργείται η πρώτη μασκότ των Αγώνων με την έγκριση της ΔΟΕ. Είναι ένα πολύχρωμο σκυλάκι κι λέγεται Βάλντι. Στους Αγώνες πήραν μέρος 7.170 αθλητές (6.075 άνδρες και 1.095 γυναίκες) από 121 χώρες. Στη μάχη των μεταλλίων επικράτησε η Σοβιετική Ένωση με 99 (50-27-22, έναντι 94 των ΗΠΑ (33-31-30) και 66 της Ανατολικής Γερμανίας (20-23-23). Μορφές των αγώνων, ο αμερικανός κολυμβητής Μαρκ Σπιτς, με ένα μοναδικό επίτευγμα (7 χρυσά και ισάριθμα παγκόσμια ρεκόρ) και ο σοβιετικός σπρίντερ Βαλερί Μπορζόφ, ο οποίος έσπασε την κυριαρχία των Αμερικανών, με 2 χρυσά στα 100 μ. και 200 μ. Μεγάλη μάχη μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων έγινε και στο μπάσκετ, όπου η ΕΣΣΔ νίκησε τις αήττητες σε Ολυμπιακούς Αγώνες ΗΠΑ με 51-50, με καλάθι του Μπέλοφ στο τελευταίο δευτερόλεπτο. Ήταν ένας αγώνας που έμεινε στην ιστορία.

Οι αγώνες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και η πόλη ήταν άριστα προετοιμασμένη για να υποδεχτεί αθλητές και κοινό. Όχι όμως και γι αυτό που συνέβη.

Ο Μαρκ Σπιτς, στο βάθρο, φοράει το τέταρτο χρυσό του μετάλλιο. Θα έπαιρνε άλλα τρία, σπάζοντας ισάριθμα παγκόσμια ρεκόρ. @AP Photo

Και ξαφνικά, αλλάζουν όλα

Τα ξημερώματα της 5ης Σεπτεμβρίου τα πάντα αλλάζουν, όταν μέλη της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης», εισβάλουν στο Ολυμπιακό Χωριό του Μονάχου και πιάνουν 11 μέλη της αποστολής του Ισραήλ ως ομήρους. Από τα πυρά έχασαν επί τόπου τη ζωή τους δυο μέλη της ισραηλινής αποστολής. Αίτημα των ανταρτών ήταν η απελευθέρωση περισσότερων από 200 φυλακισμένων Παλαιστινίων.
Η προηγούμενη διετία έχει σημαδευθεί από γεγονότα που έχουν βάλει και πάλι φωτιά στη Μέση Ανατολή, με επίκεντρο αυτή την φορά την Ιορδανία. Ο πόλεμος των έξι ημερών έχει αλλάξει άρδην τις ισορροπίες και έχει αναφλέξει την περιοχή, φουντώνοντας και τα εξτρεμιστικά αραβικά κινήματα. Μέσα από εκεί, το 1971 θα ξεπεταχτεί μια οργάνωση, που θα αποτελέσει βραχίονα της παλαιστινιακής Φατάχ. Το όνομά της οργάνωσης ήταν Μαύρος Σεπτέμβρης και θα γινόταν διάσημη για το πιο παράτολμο και αιματηρό χτύπημα στο δυτικό κόσμο. Ο τραγικός απολογισμός της επίθεσης ήταν εννιά Ισραηλινοί αθλητές, δύο ακόμη μέλη της αποστολής τους και ένας Γερμανός αστυνομικός νεκροί, αλλά και πέντε από τους οκτώ τρομοκράτες, σε μια μαύρη ημέρα, που θα μείνει στην ιστορία ως «Η σφαγή του Μονάχου» και θα σημαδέψει για πάντα τους Ολυμπιακους Αγώνες.

Παράλληλα, θα σημάνει ένα νέο είδος απειλής για το δυτικό κόσμο, ο οποίος σοκαρισμένος αντιλαμβάνεται ότι κανείς και πουθενά δεν είναι απόλυτα ασφαλής.

Ένας από τους τρομοκράτες, στο Ολυμπιακό χωριό, με καλυμμένο το πρόσωπό του @AP Photo/Kurt Strumpf

Οι Γερμανοί δεν έχουν πάρει και πολύ σοβαρά τις προειδοποιήσεις για πιθανό τρομοκρατικό χτύπημα, με συνέπεια τα μέτρα ασφαλείας να είναι σχετικά χαλαρά. Ειδικά στο Ολυμπιακό Χωριό, η φύλαξη χαρακτηρίζεται «αστεία» από τους ίδιους τους αθλητές, που μπαινοβγαίνουν χωρίς οι φύλακες να ελέγχουν καν την ταυτότητά τους. Στις 4:10 το πρωί της 5ης Σεπτεμβρίου, οκτώ Παλαιστίνιοι κουκουλοφόροι, μέλη του «Μαύρου Σεπτέμβρη», μπαίνουν οπλισμένοι στο Ολυμπιακό Χωριό και εισβάλουν στο κτίριο 31, όπου βρίσκεται η αποστολή του Ισραήλ. Δύο από τα μέλη της αποστολής, που αντιλαμβάνονται τι γίνεται και προσπαθούν να αντιδράσουν, σκοτώνονται επί τόπου, άλλοι δύο προλαβαίνουν να διαφύγουν από το μπαλκόνι και εννιά πιάνονται όμηροι.
Μία ώρα μετά την εισβολή, η Αστυνομία ειδοποιείται για την ομηρία των Ισραηλινών και με ένα χαρτί που πετάχτηκε από το μπαλκόνι, ενημερώνεται για το αίτημα των τρομοκρατών, που είναι η άμεση απελευθέρωση 234 Παλαιστινίων από τις ισραηλινές φυλακές, με διορία έως τις εννέα το πρωί.

Γερμανοί αστυνομικοί παίρνουν θέσεις στην οροφή του κτηρίου στο οποίο οι Παλαιστίνιοι κρατούν τους ομήρους. @AP Photo

Αμέσως ξεκινάει μια σειρά διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων, αλλά το μόνο που πετυχαίνουν είναι η διορία να μετακινηθεί, αρχικά έως τη μια το μεσημέρι και στη συνέχεια έως τις πέντε το απόγευμα. Η πρόταση για ανταλλαγή των ομήρων με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, απορρίπτεται από τους τρομοκράτες.
Τόσο η ισραηλινή κυβέρνηση όσο και η γερμανική, εμφανίζονται αποφασισμένες να μην υποκύψουν στον εκβιασμό των τρομοκρατών. Στις πέντε το απόγευμα, όταν οι εισβολείς συνειδητοποιούν πως τα αιτήματά τους δεν γίνονται αποδεκτά, απαιτούν αεροπλάνο που θα μεταφέρει τους ίδιους και τους ομήρους στο Κάιρο. Και πάνω σε αυτό στήνεται από τις γερμανικές Αρχές μια επιχείρηση με πολύ πρόχειρο -όπως αποδείχθηκε- σχεδιασμό, που οδήγησε σε μια σειρά από τραγικά λάθη, τα οποία κατέληξαν σε αιματοκύλισμα. Στην αρχή σχεδιάστηκε έφοδος αστυνομικών δυνάμεων στο κτίριο, όμως παράβλεψαν το στοιχειώδες: Οι κάμερες των τηλεοπτικών συνεργείων κάλυπταν τα γεγονότα σε ζωντανή μετάδοση κι έτσι οι τρομοκράτες είδαν από την τηλεόραση τις κινήσεις των Γερμανών έξω από το κτίριο και στα γύρω μπαλκόνια. Η επιχείρηση σταμάτησε και αποφασίστηκε το νέο επιχειρησιακό πεδίο να είναι το αεροδρόμιο.

Η σφαγή και οι ευθύνες

Στις 10:30 το βράδυ, οι οπλισμένοι τρομοκράτες μαζί με τους ομήρους τους μπαίνουν σε δύο ελικόπτερα και φτάνουν στο αεροδρόμιο, όπου έχουν διασκορπιστεί ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και έχουν ακροβολιστεί ελεύθεροι σκοπευτές. Με το που προσγειώνονται τα ελικόπτερα, οι τρομοκράτες βλέπουν ύποπτες κινήσεις μέσα στο αεροπλάνο, που περίμενε για να τους παραλάβει. Ήταν αστυνομικοί που είχαν πάρει εντολή να κρυφτούν μέσα στο Μπόινγκ 727, ενώ άλλοι μεταμφιέστηκαν σε κυβερνήτη και πλήρωμα. Αμέσως τα μέλη του «Μαύρου Σεπτέμβρη» αντιλαμβάνονται ότι έχει στηθεί παγίδα. Και τότε αρχίζει η σφαγή.

Το ένα από τα ελικόπτερα που πρόκειται να παραλάβει τους τρομοκράτες και τους ομήρους τους, ετοιμάζεται να προσγειωθεί στην οροφή του κτηρίου. @AP-Photo

Στις πρώτες ανταλλαγές πυροβολισμών σκοτώνονται δύο τρομοκράτες κι ένας αστυνομικός. Οι ενισχύσεις της Αστυνομίας καθυστερούν να αναπτυχθούν δίνοντας την ευκαιρία στα μέλη του «Μαύρου Σεπτέμβρη» να οχυρωθούν. Όταν καταφτάνουν τα θωρακισμένα οχήματα της Αστυνομίας και οι τρομοκράτες καταλαβαίνουν πως όλα θα τελειώσουν, αποφασίζουν να γράψουν εκείνοι το δικό τους τέλος. Ο ένας ορμάει στο πρώτο ελικόπτερο και γαζώνει τους τέσσερις ομήρους και αμέσως μετά πετά μια χειροβομβίδα στο εσωτερικό του. Ο άλλος μπαίνει στο δεύτερο ελικόπτερο και εκτελεί τους υπόλοιπους πέντε Ισραηλινούς. Η Αστυνομία απαντάει με καταιγισμό πυρών, σκοτώνει τρεις τρομοκράτες και συλλαμβάνει τους άλλους τρεις.

Η ΔΟΕ ήταν έτοιμη να σταματήσει τη διοργάνωση, αλλά τελικά οι αγώνες συνεχίστηκαν με τον πρόεδρο να λέει τη φράση: «The Games must go on». Στην επικήδεια τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Ολυμπιακό Στάδιο, παραβρέθηκαν 80.000 θεατές. Οι σοροί των τρομοκρατών τάφηκαν στη Λιβύη του Καντάφι με τιμές ηρώων.
Τα λάθη από πλευρά των Γερμανών και της ΔΟΕ ήταν πολλά. Τα μέτρα ασφαλείας στο Ολυμπιακό Χωριό δεν ήταν αυστηρά και οι διοργανωτές δεν ήταν προετοιμασμένοι για ενδεχόμενη τρομοκρατική επίθεση, παρ' ότι είχαν λάβει σχετικές προειδοποιήσεις. Η γερμανική αστυνομία έκανε το ένα λάθος πάνω στο άλλο, δείχνοντας έναν πρωτοφανή -ιδιαίτερα για τα δεδομένα των Γερμανών- ερασιτεχνισμό. Επίσης, αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τις ισραηλινές αρχές και έγιναν λάθος χειρισμοί κατά τις διαπραγματεύσεις με τους τρομοκράτες.

Αργότερα έγινε γνωστό ότι πριν την έναρξη της διοργάνωσης είχε παραδοθεί στους διοργανωτές μια έκθεση με 26 πιθανά σενάρια τρομοκρατίας. Οι διοργανωτές δεν έδωσαν σημασία, καθώς η θέση τους ήταν ότι οι Αγώνες δεν θα έπρεπε να σημαδευτούν από έντονη αστυνομική παρουσία. Το «πιθανό σενάριο Νο 21» αυτής της έκθεσης, προέβλεπε εισβολή ενόπλων στο Ολυμπιακό Χωριό, με στόχο τα μέλη της αποστολής του Ισραήλ. Η Ολυμπιακή Επιτροπή της Δυτικής Γερμανίας είχε τους λόγους της να δημιουργήσει μία πολύ φιλική και χαλαρή ατμόσφαιρα στο Ολυμπιακό Χωριό του Μονάχου: Ήθελε να διαγραφούν οι μνήμες της στρατοκρατικής εικόνας της Γερμανίας κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο οι οποίοι είχαν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Χίτλερ.

@ΑP Photo

Η απουσία μέτρων ασφαλείας είχε ανησυχήσει τον αρχηγό της αποστολής του Ισραήλ, Σάμουελ Λάλκιν, πριν ακόμα η ομάδα του φτάσει στο Μόναχο. Σε συνέντευξή τουαργότερα, ο Λάλκιν είπε ότι είχε εκφράσει την ανησυχία του στις αρμόδιες αρχές σχετικά με τα καταλύματα της αποστολής. Αλλά δεν εισακούστηκε.

Η Δύση φάνηκε χαμένη στη ρομαντική αρχαιοελληνική αντίληψη ότι κανείς δεν θα τολμήσει να διαταράξει την εκεχειρία που επιβάλουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Φάνηκε και να μην αντιλαμβάνεται στην πλήρη έκτασή της την απειλή από τα όσα συνέβαιναν στη Μέση Ανατολή. Και το πλήρωσε ακριβά. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 17 άτομα, ενώ οι τρεις Παλαιστίνιοι τρομοκράτες που επέζησαν, φυλακίστηκαν.

Οι μεσίστιες σημαίες δίνουν μια εικόνα του κλίματος μέσα στο οποίο συνεχίστηκαν οι αγώνες, οι οποίοι κατά πολλούς θα έπρεπε να έχουν διακοπεί. @AP Photo

Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, απελευθερώθηκαν από τις γερμανικές αρχές όταν άραβες έκαναν αεροπειρατεία σε αεροσκάφος της Λουφτχάνσα. Η Μοσάντ πήρε εντολή από την ισραηλινή κυβέρνηση να ανακαλύψει τα πρόσωπα που κρύβονταν πίσω από την αιματηρή επίθεση. Οι τρομοκράτες, που επέστρεψαν στη Λιβύη, δολοφονήθηκαν από τη Μοσάντ στο πλαίσιο της επιχείρησης «Οργή Θεού». Όπως αποκαλύφθηκε, ο άνθρωπος που οργάνωσε την επιχείρηση ήταν ο Παλαιστίνιος µαχητής Μοχάµαντ Ντάουντ Οντέχ. Αυτή η υπόθεση καταγράφηκε με λεπτομέρειες από τον Τζορτζ Τζόνας στο βιβλίο του «Vengeance: The True Story of an Israeli Counter-Terrorist Team», το οποίο γύρισε ταινία ο Στίβεν Σπίλμπεργκ το 2005.

Ωστόσο από την πρώτη στιγμή η ισραηλινή κυβέρνηση διέψευσε κατηγορηματικά αυτή τη φημολογία και ουδέποτε αναγνώρισε ή παραδέχθηκε κάποια εμπλοκή σε σχετική μυστική επιχείρηση.