Περιβάλλον: Αν δεν μπορούμε να σώσουμε τους πάγους, μήπως μπορούμε να φτιάξουμε νέους;

Η ιδέα, που παρουσιάστηκε στο διεθνή διαγωνισμό design ASA International Design Competition (που αναζητά ρηξικέλευθες ιδέες για την προστασία και τη διάσωση του περιβάλλοντος) και πήρε το δεύτερο βραβείο, δεν είναι φυσικά η πρώτη του είδους. Προηγήθηκαν διάφορες άλλες προτάσεις για το πώς να «ξαναπαγώσουμε» τους πόλους, από το να τους ραντίσουμε με άμμο ως το να ρίξουμε θαλασσινό νερό στα σύννεφα προκειμένου να τα κάνουμε πιο ανοιχτόχρωμα.

Η συγκεκριμένη ιδέα ίσως είναι πιο πρακτική, άγνωστο όμως εάν μπορεί να φέρει αποτέλεσμα. Η ομάδα που την εκπόνησε, υπό την καθοδήγηση του 29χρονου αρχιτέκτονα Φαρίς Ραγιάκ Κοταχατουχάχα, φαντάστηκε και σχεδίασε ένα υποβρύχιο, το οποίο μπορεί να παράγει εξάγωνα μίνι-παγόβουνα, μήκους 5 μέτρων και πλάτους 30 μέτρων.

Κάτι σαν μια γιγαντιαία παγομηχανή δηλαδή.

@Faris Rajak Kotahatuhaha

Η διαδικασία ξεκινάει με τη βύθιση του υποβυχίου το οποίο γεμίζει τις δεξαμενές του με θαλασσινό νερό. Μετά, το νερό αφαλατώνεται και η δεξαμενή σφραγίζεται ώστε να το προστατεύσει από τις ακτίνες του ήλιου. Έτσι, σχηματίζεται ένα φυσικό κομμάτι πάγου, το οποίο ελευθερώνεται στη θάλασσα μετά από ένα μήνα. Σύμφωνα με την ομάδα, το εξαγωνικό σχήμα των παγόβουνων (ή «μωρών από πάγο», όπως τα ονομάζουν) εξυπηρετεί στο να μπορούν να «δέσουν» μεταξύ τους και να σχηματίσουν μεγαλύτερα κομμάτια.

Ακούγεται εύκολο και όμορφο, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμα για να πει κανείς ότι μπορεί και να δουλέψει.

Ο Άντριου Σέπαρντ, καθηγητής παρατήρησης της Γης στο πανεπιστήμιο του Λιντς, στο Ηνωμένο Βασίλειο, χαρακτηρίζει την ιδέα «μια ενδιαφέρουσα λύση», αλλά αμφιβάλει για το κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί σε μαζική κλίμακα. Υπολογίζει ότι για να μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε τον πάγο των πόλων με το ρυθμό που τον εξαφανίζουμε τα τελευταία 40 χρόνια, θα χρειαστούν περίπου 10 εκατομμύρια τέτοια υποβρύχια.

@Faris Rajak Kotahatuhaha

Όμως, για τον Κοταχατουχάχα, η πρόταση δεν αφορά το κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί, αλλά για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε το περιβάλλον και τα ζητήματά του. «Η Αρκτική χάνει πάγο χρόνο με το χρόνο», λέει από τη Τζακάρτα στην οποία είναι η βάση του. «Έτσι, προσπαθήσαμε να βρούμε μια λύση στο πρόβλημα μέσα από ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης. Οι πλουσιότερες χώρες μπορούν να ξοδέψουν πολλά εκατομμύρια για να χτίσουν αναχώματα και προστατευτικά μέτρα. Τι γίνεται, όμως, με τις φτωχές χώρες που δεν έχουν χρήματα για να προστατευτούν από την άνοδο της στάθμης των υδάτων; Αυτό είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει όλος ο κόσμος. Εμείς έχουμε μια διαφορετική προσέγγιση: Αντί να προστατευθούμε από την άνοδο των υδάτων, σκεφτόμαστε ότι είναι καλύτερο να βρούμε έναν τρόπο να τη σταματήσουμε».

Προστατεύοντας τους πόλους

Ένα πρόβλημα με τη συγκεκριμένη πρόταση (αλλά και άλλες του είδους) είναι ότι η δημιουργία παγόβουνων δεν αλλάζει ιδιαίτερα τη στάθμη των ωκεανών. Εάν ο πάγος επιπλέει πάνω στα νερά από τα οποία δημιουργήθηκε, τότε η μάζα της θάλασσας δεν αλλάζει. Ο Σέπαρντ λέει ότι για να συμβεί αυτό, τα παγόβουνα θα πρέπει να μεταφερθούν στη στεριά. Αλλά, η αντιστροφή, ή έστω η επιβράδυνση της ανησυχητικής μείωσης των θαλασσινών πάγων των πόλων δεν είναι μόνο για να κατεβάσουμε τη στάθμη της θάλασσας. Το χιόνι και οι πάγοι αντανακλούν πολύ περισσότερη ηλιακή ακτινοβολία από το νερό, κι έτσι αν έχουμε μεγαλύτερες παγωμένες επιφάνειες, ουσιαστικά στέλνουμε περισσότερη ακτινοβολία πίσω στο διάστημα. «Αν φτιάξουμε αρκετό πάγο, θα μπορούσαμε τελικά να αλλάξουμε τη θερμοκρασία του πλανήτη, το οποίο με τη σειρά του θα μείωνε το ρυθμό με τον οποίο λιώνουν οι πάγοι στη στεριά και συνεπακολούθως την άνοδο της στάθμης της θάλασσας που προκύπτει από αυτό», λέει ο Σέπαρντ.

@Faris Rajak Kotahatuhaha

Όσο κι αν φαίνεται σαν ένα πολύ φιλόδοξο πρότζεκτ, το να «ξαναπαγώσουμε» τους πόλους είναι μια ιδέα που ο επιστημονικός κόσμος έχει σκεφτεί πολύ και με πολλούς τρόπους. Το 2017, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα πρότεινε τη δημιουργία μιας τεράστιας τρόμπας (που θα λειτουργεί με αιολική ενέργεια), η οποία θα ρουφάει θαλασσινό νερό και θα το ρίχνει πάνω στην επιφάνεια των πάγων, όπου αυτό θα παγώνει πιο γρήγορα. Η σχετική έρευνα λέει ότι αν χρησιμοποιήσουμε 10 εκατομμύρια τέτοια μηχανήματα, θα πάρουμε ως αποτέλεσμα ένα επιπλέον μέτρο πάνω στους πάγους του πλανήτη μέσα σε ένα χειμώνα.

Άλλες προτάσεις επικεντρώνονται στην προστασία των πάγων, αντί για τη δημιουργία νέων.

Από το 1990, ο Βρετανός φυσικός Τζον Λάναμ, εργάζεται πάνω σε μια τεχνική με την οποία θαλασσινό νερό θα διοχετεύεται στα σύννεφα, ώστε να αυξηθεί η ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας που αυτά μπορούν να αντανακλούν. Μαζί με τον Στίβεν Σάλτερ, καθηγητής Μηχανικού σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο Λάναμ σχεδίασε μάλιστα ένα σκάφος το οποίο θα μπορεί να πετάει θαλασσινό νερό στα σύννεφα, από τα τεράστια κατάρτια του.

To λοιο που πρότεινε ο Λάναμ. Τα κατάρτια του θα εκτοξεύουν θαλασσινό νερό στα σύννεφα.

Ο αντίλογος, πάντως, λέει ότι οι προσπάθειες να ξαναπαγώσουμε τους πόλους, στοχεύουν στην αντιμετώπιση του συμπτώματος και όχι της αιτίας. Η αλήθεια είναι ότι ακόμα και αν όλα αυτά τα όμορφα σχέδια πετύχουν, δεν θα σταματήσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα οι οποίες προκαλούν το λιώσιμο των πάγων. Κι έτσι, όσους πάγους κι αν φτιάξουμε, αυτοί θα συνεχίσουν να λιώνουν με τον ίδιο, αν όχι με αυξανόμενο ρυθμό.

Όμως, για τον Κοταχατουχάχα και την ομάδα του, τα μεγάλα προβλήματα απαιτούν θαρραλέες λύσεις. Ο ίδιος αποδέχεται ότι το σχέδιό του είναι κάπως ουτοπικό, αλλά επιμένει ότι ο επιστήμονες από διάφορα πεδία πρέπει να βοηθήσουν να δημιουργηθούν βιώσιμες λύσεις. «Οι αρχιτέκτονες δεν μπορούν να φτιάξουν ουρανοξύστες μόνοι τους», λέει. «Χρειάζονται μηχανικούς, ηλεκτρολόγους, οικονομολόγους και άλλους. Το πρώτο βήμα είναι η πρωτοπόρα σκέψη. Μετά έρχονται η έρευνα και η τεχνολογία να τελειοποιήσουν την ιδέα», καταλήγει.

Scientists and designers are proposing radical ways to 'refreeze' the Arctic, Oscar Holland, CNNiOscar Holland, CNNi