Μύθοι και πραγματικότητα για το Τσερνόμπιλ: Άνθρωποι που βίωσαν τον εφιάλτη εξομολογούνται

Λίγες ώρες μετά το χειρότερο πυρηνικό δυστύχημα του κόσμου, ο μηχανικός Αλεξέι Μπρέους μπήκε στο κέντρο ελέγχου του αντιδραστήρα 4 του Τσερνόμπιλ. Ήταν μέλος του προσωπικού του πυρηνικού εργοστασίου από το 1982 και ένας από τους ανθρώπους που είδαν από κοντά τι είχε συμβεί την επόμενη μέρα της έκρηξης, στις 26 Απριλίου του 1986.

Η ιστορία παρουσιάζεται από τη σειρά «Chernobyl» του ΗΒΟ, η οποία ήδη έχει την πιο υψηλή βαθμολογία από τους χρήστες του IMDB. Ρώσοι και Ουκρανοί την παρακολούθησαν μέσω ίντερνετ ενώ έχει λάβει υψηλές κριτικές και στο ρωσικό site κινηματογράφου Kinopoisk. Ο Μπρέους έχει δουλέψει με όλους τους βασικούς πρωταγωνιστές της ιστορίας και μίλησε στο BBC για τις αλήθειες και τις υπερβολές της σειράς.

@IMDb

Ποια ήταν πραγματικά γεγονότα και ποια μυθοπλασία;

«Εξεπλάγην που μας πήγαν εκεί», λέει ο Μπρέους για το γεγονός ότι τους πήγαν στη δουλειά το πρωί μετά την καταστροφή. «Ο αντιδραστήρας έμοιαζε κατεστραμμένος, δεν φαινόταν ότι μπορούσαμε να κάνουμε κάτι εκεί», λέει.

Κάποια από τα γεγονότα που έζησε εκείνο το πρωί, αποδίδονται με ακρίβεια από τη σειρά, λέει, ωστόσο άλλα εντάσσονται στο πλαίσιο της μυθοπλασίας. «Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ απεικονίζεται με πολύ δυνατό τρόπο, ως παγκόσμια καταστροφή που επηρέασε τεράστιο αριθμό ανθρώπων. Επίσης, τα συναισθήματα και η ψυχολογία εκείνων των ημερών παρουσιάζονται με ακρίβεια, τόσο αναφορικά με το προσωπικό, όσο και με τις αρχές. Ωστόσο, κάποιες λεπτομέρειες από τεχνολογικής πλευράς παρουσιάζουν αποκλίσεις, οι οποίες μπορεί να μην είναι ακριβώς ψέματα, απλώς μυθοπλασία», προσθέτει.

@AP Photo

Πόσο καλά απεικονίζονται οι βασικοί πρωταγωνιστές;

Οι ρόλοι των τριών βασικών πρωταγωνιστών έχουν κεντρική σημασία στη σειρά: είναι ο διευθυντής Βίκτορ Μπριουχάνοφ, ο επικεφαλής μηχανικός, Νικολάι Φόμιν, και ο Ανατόλι Ντιάτλοφ, βοηθός επικεφαλής μηχανικός.

Για τον Μπρέους, ο τρόπος που παρουσιάζονται αυτοί οι τρεις άνθρωποι, δεν είναι απλά μυθοπλασία, αλλά «ένα κραυγαλέο ψέμα». «Οι χαρακτήρες τους απεικονίζονται σαν να ήταν οι κακοί, αλλά αυτό δεν ισχύει», λέει. «Ενδεχομένως, ο Ανατόλι Ντιάτλοφ να έγινε ο κύριος αντι-ήρωας στη σειρά, επειδή αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο είχε γίνει αντιληπτός στην αρχή από τους εργάτες, τους κατώτερούς του και τη διοίκηση. Αυτή η αντίληψη αργότερα άλλαξε», προσθέτει.

Και οι τρεις άντρες καταδικάστηκαν με 10 χρόνια σε καταναγκαστικά έργα. Ειδικότερα για τον Ανατόλι, ο Μπρέους λέει ότι οι χειριστές τον φοβόντουσαν και όταν ήταν παρών κάπου δημιουργούσε ένταση, αλλά παρ΄όλο που ήταν αυστηρός, ήταν επαγγελματίας υψηλού επιπέδου.

@IMDb

Πόσο ακριβής ήταν η απεικόνιση του επιπέδου της ακτινοβολίας;

Ο Μπρέους λέει ότι ο τρόπος που απεικονίζει η σειρά την ακτινοβολία και τις συνέπειές της, είναι ακριβής. Λίγες ώρες μετά την έκρηξη, μίλησε με τον Αλεξάντρ Ακίμοφ, τον επόπτη της νυχτερινής βάρδιας στο Τσέρνομπιλ, καθώς και με τον Λεονίντ Τοπτούνοφ, ανώτερο μηχανικό, που οι χαρακτήρες και των δύο παρουσιάζονται στη σειρά. «Δεν έδειχναν καλά, για να το θέσω ήπια. Ήταν ξεκάθαρο ότι ήταν άρρωστοι. Ήταν πολύ χλωμοί. Ο Τοπτούνοφ ήταν στην κυριολεξία άσπρος», λέει.

Μέσα σε δύο εβδομάδες πέθαναν και οι δύο στο νοσοκομείο της Μόσχας.

«Είδα και άλλους συναδέλφους που δούλευαν εκείνη τη νύχτα. Το δέρμα τους είχε ένα έντονο κόκκινο χρώμα. Πέθαναν αργότερα στο νοσοκομείο της Μόσχας».

Μιλώντας για τον εαυτό του λέει ότι όταν τελείωσε τη βάρδια, το δέρμα του ήταν σοκολατί, λες και είχε μαυρίσει από τον ήλιο. Τα σημεία που δεν κάλυπταν τα ρούχα, ήταν κόκκινα. Τις εβδομάδες μετά την έκρηξη, 29 εργαζόμενοι πέθαναν από την έκθεση στη ραδιενέργεια, σύμφωνα με τις σοβιετικές αρχές. Δύο ακόμη πέθαναν από τραυματισμό. Η σορός ενός εκ των δύο, του Βαλέρι Χοντέμτσουκ, του βασικού χειριστή της αντλίας της νυχτερινής βάρδιας, δεν ανασύρθηκε ποτέ από τα συντρίμμια του αντιδραστήρα.

@AP Photo

Πόσο μεγάλη ήταν η φωτιά;

Ο Βασίλι Ιγκναλένκο ήταν ένας από τους πυροσβέστες που κλήθηκαν από το Πρίπιατ για να αντιμετωπίσουν την φωτιά τις πρώτες στιγμές μετά την έκρηξη. Ούτε ο ίδιος ούτε οι άλλοι πυροσβέστες, γνώριζαν για την ραδιενέργεια τότε. Ο Βασίλι πέθανε από οξύ ακτινικό σύνδρομο στις 13 Μαΐου 1986, λιγότερο από δύο εβδομάδες μετά την έκρηξη.

Φτάνοντας στη δουλειά το επόμενο πρωί, ο Μπρέους δεν είδε φωτιά. Είδε την καταστροφή του αντιδραστήρα, ότι ήταν εκτεθειμένος, αλλά όχι καπνό και φωτιά, μόνο αναθυμιάσεις. Από τους πυροσβέστες ζητήθηκε επίσης να βοηθήσουν στην εκκαθάριση των ραδιενεργών θραυσμάτων από τη στέγη, μετά την κατάσβεση της φωτιάς.

@IMDb

Με πόση ακρίβεια παρουσιάστηκαν οι εργαζόμενοι;

Μία από τις πιο δραματικές σκηνές της σειράς δείχνει τρεις εργάτες να μπαίνουν εθελοντικά σε μια υπόγεια σήραγγα, κάτω από τον κατεστραμμένο αντιδραστήρα, για να ανοίξουν μια βαλβίδα αποστράγγισης.

Υπήρχαν φόβοι ότι η «λάβα» από τον αντιδραστήρα θα μπορούσε να φτάσει στο νερό, προκαλώντας μια νέα, πιθανότατα ισχυρότερη έκρηξη. Σε αντίθεση με τις αναφορές ότι και οι τρεις πέθαναν από την ακτινοβολία, και οι τρεις επέζησαν. Ο Μπόρις Μπαρόνοφ, πέθανε το 2005, ενώ ο Βαλέρι Μπεζπάλοφ και ο Αλεξέι Ανάνενκο είναι ακόμα ζωντανοί και ζουν στο Κίεβο.

«Ήταν η δουλειά μας», λέει ο Αλεξέι Ανάνενκο. Ήξεραν πού ήταν οι βαλβίδες, έτσι ήταν οι σωστοί άνθρωποι για τη δουλειά. «Αν δεν το έκανα, θα μπορούσαν να με απολύσουν. Πώς θα έβρισκα άλλη δουλειά μετά από αυτό;», λέει. Ωστόσο, αναφέρει κάποιες ανακρίβειες στον τρόπο που παρουσίασε το συμβάν η σειρά. Τα πρόσωπά τους δεν ήταν καλυμμένα για να μπορούσαν να μιλάνε ο ένας στον άλλο, κανείς δεν τους έδωσε μπόνους και δεν δέχτηκαν τα χειροκροτήματα των υπολοίπων όταν επέστρεψαν αφού είχαν ολοκληρώσει τη δουλειά με επιτυχία.

«Ήταν απλά η δουλειά μας, ποιος θα το χειροκροτούσε αυτό;».

Επίσης οι αρχές είχαν φέρει ανθρακωρύχους για να σκάψουν μια σήραγγα κάτω από τον αντιδραστήρα, ώστε να μην μολύνει ο πυρήνας τα υπόγεια ύδατα, απειλώντας εκατομμύρια ζωές. Οι θερμοκρασίες κάτω από τον αντιδραστήρα ήταν υψηλές και η σειρά τους δείχνει να δουλεύουν γυμνοί. «Έβγαλαν τα ρούχα τους, αλλά όχι όπως τους δείχνει η σειρά, να μην φοράνε τίποτα», λέει ο Μπρέους, επισημαίνοντας επίσης ότι ο ρόλος τους τελικά δεν ήταν τόσο σημαντικός για την ιστορία. Οι ανθρακωρύχοι τελείωσαν τη δουλειά τους βάσει προγράμματος, αλλά μέχρι εκείνη την ώρα ο πυρήνας είχε κρυώσει και δεν υπήρχε πλέον κίνδυνος.

Η εφημερίδα Ισβέστια δημοσίευσε τις φωτογραφίες των έξι πυροσβεστών που πέθαναν από έκθεση στη ραδιενέργεια, προσπαθώντας να σβήσουν τη φωτιά στο εργοστάσιο. (@AP Photo)

Πόσο ραδιενεργή ήταν η «γέφυρα του θανάτου»;

Ελάχιστη ώρα μετά την έκρηξη, η σειρά δείχνει τους κατοίκους του Πρίπιατ να έχουν πάει στην γέφυρα για να παρακολουθήσουν τη φωτιά, χωρίς φυσικά να ξέρουν για τη ραδιενέργεια. Παιδιά έπαιζαν με τη ραδιενεργή στάχτη που έπεφτε από τον ουρανό σα χιόνι.

Αργότερα, αυτή η γέφυρα έμεινε στην ιστορία ως «γέφυρα του θανάτου», μετά από αναφορές ότι όσοι πήγαν εκεί εκείνο το βράδυ, πέθαναν από την ραδιενέργεια. Όμως, ο Μπρέους πιστεύει ότι οι περισσότεροι κάτοικοι του Πρίπιατ κοιμόντουσαν εκείνη τη στιγμή, καθώς ακόμη και ο ίδιος έμαθε για το ατύχημα το πρωί. «Ποτέ δεν έμαθα για κόσμο που παρακολουθούσε τη φωτιά από τη γέφυρα εκείνο το βράδυ», λέει. «Στο νοσοκομείο συνάντησα έναν άντρα που είχε πάει στη γέφυρα με το ποδήλατο το πρωί για να την παρακολουθήσει. Έπαθε οξύ ακτινικό σύνδρομο αλλά σε ήπια μορφή. Ένας άλλος φίλος είπε ότι είχε ραντεβού με την κοπέλα του κοντά στη γέφυρα. Είχε αργότερα προβλήματα υγείας».

@IMDb

Πώς παρουσιάζεται η Σοβιετική Ένωση;

Ο Μπρέους λέει ότι το ατύχημα βοήθησε ώστε να έρθουν στην επιφάνεια σημαντικά προβλήματα του σοβιετικού συστήματος. «Για παράδειγμα αυτή η άχρηστη μυστικοπάθεια που έγινε μια από τις αιτίες πίσω από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ. Όταν οι χειριστές πάτησαν το κόκκινο κουμπί, ο αντιδραστήρας δεν σταμάτησε, αλλά έγινε έκρηξη».

Πιστεύει όμως ότι η σειρά δείχνει υπερβολικά πολλά στερεότυπα για τη Σοβιετική Ένωση. Βότκα και KGB παντού. Ωστόσο χαίρεται που η σειρά έχει εστιάσει στην καταστροφή του Τσερνόμπιλ. «Η υψηλή βαθμολογία δείχνει ότι ο κόσμος ακόμα ενδιαφέρεται για το Τσερνόμπιλ. Δεν είναι μόνο ένα τοπικό θέμα, για μια μικρή ομάδα ατόμων, αλλά είναι ακόμα ένα παγκόσμιο ζήτημα».