Αυτισμός: Τα στερεότυπα που καταρρίπτονται και τα ηθικά διλήμματα που ανατέλλουν

Το να είσαι αυτιστικός, για παράδειγμα, δεν σε κάνει αυτόματα ένα «ανθρώπινο κομπιουτεράκι», ή ένα «ζωντανό Google», παρά τα όσα πιστεύουν οι άνθρωποι. Επίσης δεν σημαίνει, όπως επίσης πιστεύεται ευρέως, ότι δεν μπορείς να κατανοήσεις τη λογοτεχνία και τη μυθοπλασία.

Αυτά υποστηρίζει ο Τζέιμς ΜακΓκράθ, αυτιστικός ο ίδιος και καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο Μπέκετ του Λιντς. Ο ίδιος λέει ότι η λογοτεχνία είναι το παράθυρό του στον κόσμο. Τον βοηθάει να κατανοήσει καλύτερα τους ανθρώπους, όπως και τον εαυτό του. Επίσης -και αυτό είναι κάτι που αντιλαμβάνονται πολύ καλά οι άνθρωποι που ζουν «στο φάσμα»- οι λέξεις στη λογοτεχνία είναι απαλλαγμένες από το βάρος της γλώσσας του σώματος.

Κι όμως, η κοινή πεποίθηση είναι ότι οι άνθρωποι με αυτισμό είναι καλοί στις θετικές επιστήμες και όχι στις θεωρητικές. Για πάνω από 20 χρόνια, το Κέντρο Έρευνας για τον Αυτισμό του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, υποστηρίζει ότι ο αυτισμός είναι συνδεδεμένος με «μυαλά συντονισμένα στις θετικές επιστήμες». Και, άρα, όχι συντονισμένα στη δημιουργική σκέψη. Αυτό, όμως, φαίνεται να αποδεικνύεται μια λανθασμένη άποψη, μια άποψη που μπορεί, ανάμεσα στα άλλα, να οδηγεί και στη μη-διάγνωση ενηλίκων που είναι αυτιστικοί, αλλά μπορούν να διαβάζουν λογοτεχνία.

Οι αυτιστικοί δεν είναι απαραίτητα Μαθηματικές ιδιοφυίες

Το ερωτηματολόγιο για τη διάγνωση του Αυτισμού, πολύ διαδεδομένο στο ίντερνετ, το οποίο δημιουργήθηκε το 2001 από το Σάιμον Μπάρον-Κοέν και τους συνεργάτες του στο Κέντρο Έρευνας για τον Αυτισμό στο Κέμπριτζ, περιλαμβάνει 50 ερωτήσεις, σχετικές με τις συνήθειες, την επικοινωνία και την κοινωνικοποίηση του ατόμου και από τις απαντήσεις κρίνεται εάν το υποκείμενο είναι πιθανό να βρίσκεται στο «φάσμα» του αυτισμού. Ανάλογα με τα αποτελέσματα, κρίνεται εάν πρέπει να γίνουν περεταίρω εξετάσεις. Όμως, η κατεύθυνση του τεστ αμφισβητείται, καθώς φαίνεται ότι παίρνει σαν δεδομένη τη θεωρία του ίδιου του Μπάρον-Κοέν ότι ανάμεσα σε μαθηματικούς και φυσικούς επιστήμονες συναντάμε μεγαλύτερα ποσοστά αυτιστικών απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό.

Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει και σχετικές ερωτήσεις, όπως αν το υποκείμενο απολαμβάνει να διαβάζει λογοτεχνία, ή εάν έλκεται από τους αριθμούς. Εάν οι απαντήσεις σας δείξουν ότι πράγματι έχετε ένα ενδιαφέρον στα μαθηματικά, αυτό θα αυξήσει το σκορ σας και οι πιθανότητές σας να είστε αυτιστικός θα αυξηθούν. Αντιθέτως, όλες οι απαντήσεις που δείχνουν ενδιαφέρον για τη μυθοπλασία και τις Τέχνες, κατεβάζουν το σκορ.

Αυτό, με απλά λόγια σημαίνει ότι εάν είστε αυτιστικός, αλλά σας αρέσει να διαβάζετε λογοτεχνία, οι πιθανότητές σας να διαγνωστείτε είναι μικρότερες, καθώς το αρχικό τεστ θα βγει αρνητικό. Σημαίνει επίσης ότι ένας Μαθηματικός θα πάρει υψηλότερο σκορ, αφού του αρέσουν οι αριθμοί, όχι όμως απαραίτητα επειδή είναι αυτιστικός.

Αυτισμός και μυθοπλασία

Και στην ίδια τη λογοτεχνία και τη μυθοπλασία όμως, ο ενήλικας αυτιστικός έχει γίνει σχεδόν καρικατούρα: Είναι ο «Λογιστής» της πρόσφατης ομώνυμης ταινίας. Ένας σχεδόν πάντα λευκός, σωματικά άρτιος άντρας, ο οποίος είναι άριστος στα μαθηματικά και τις επιστήμες. Είναι, σε μια πιο ακραία εκδοχή, ο «Ρέινμαν». Αυτή η εμμονή με το συγκεκριμένο στερεότυπο, όμως, τείνει να καταρριφθεί, παρότι σε γενικές γραμμές επιμένει να υφίσταται. Και, όπως λέει ο ΜακΓκράθ, πρέπει να καταρριφθεί, καθώς δίνει μια στρεβλή εικόνα του τι σημαίνει στην πραγματικότητα αυτιστικός. Συχνά δίνει την εικόνα ενός ανθρώπου μοναχικού ή κοινωνικά άβολου, ενώ στην πραγματικότητα αυτό ποικίλει από άτομο σε άτομο, είτε μιλάμε για αυτιστικούς ανθρώπους είτε όχι.

Το ηθικό ζήτημα

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν υπάρχει ακόμα μέθοδος προγεννητικού ελέγχου για τον αυτισμό. Θα υπάρξει όμως. Το Ερευνητικό Κέντρο του Κέμπριτζ έχει ήδη ανακοινώσει ότι εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση και είναι θέμα χρόνου να μπορεί να διαγνωσθεί εάν το παιδί θα γεννηθεί αυτιστικό ή όχι. Οι ίδιοι ερευνητές έχουν δηλώσει την αντίθεσή τους στην προοπτική να «θεραπεύεται» ή και να «προλαμβάνεται» ο αυτισμός. Όμως, η ανάπτυξη ενός τέτοιου προγεννητικού τεστ θα οδηγήσει αναπόφευκτα αρκετούς γονείς σε αποφάσεις που θα έχουν να κάνουν με το μέλλον του παιδιού και πιο συγκεκριμένα με το αν θα θέλουν να το φέρουν στον κόσμο ή όχι. Εν όψει μιας τέτοιας εξέλιξης είναι πολύ σημαντικό να γίνει όσο το δυνατόν πιο κατανοητός ο αυτισμός, αλλά και όσο το δυνατόν πιο ακριβής η απεικόνισή του και μέσα από τη μυθοπλασία, ώστε η κοινωνία να μπορέσει να τον αποδεχθεί γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτό που νομίζει ότι είναι.

Όλοι οι αυτιστικοί δεν είναι ιδιοφυίες στα μαθηματικά. Ούτε ανίκανοι στις Τέχνες. Ούτε αντικοινωνικοί και απομονωμένοι.

Συχνά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.