El Helicoide: Ένα κτήριο που συμβολίζει όσα συνέβησαν στη σύγχρονη ιστορία της Βενεζουέλας

Το «Ελικοειδές» είναι ένα από τα πιο σκοτεινά κτήρια της Βενεζουέλας, αρχηγείο των σωμάτων και υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας, στο οποίο έχουν υπάρξει πολλές καταγγελίες για βασανιστήρια και όχι μόνο. Η σημερινή του κατάσταση κάνει πολλούς να ξεχνούν το παρελθόν του και το συμβολισμό που έχει αυτό στη γενικότερη πορεία της χώρας. Το «Ελικοειδές» είναι ένας μικρόκοσμος των αντιφάσεων της Βενεζουέλας στη σύγχρονη ιστορία της. Μια υπόσχεση για ένα κομμάτι «πρώτου κόσμου» μέσα στις παραγκουπόλεις, που πήγε στραβά.

Το «Ελικοειδές» αρχικά επρόκειτο να είναι ένα εκθεσιακό κέντρο για τις αναδυόμενες εταιρείες πετρελαιοειδών και ορυκτών της χώρας. Χτίστηκε μεταξύ του 1956 και του 1961 και θα ήταν το μεγαλύτερο και πιο πολυτελές εμπορικό κέντρο στην αμερικανική ήπειρο. Κατασκευάστηκε σε έναν πετρώδη λόφο στο κεντρικό Καράκας, ο οποίος πρώτα λαξεύτηκε σε επτά επίπεδα με ελικοειδές σχήμα. Μετά ο λόφος καλύφθηκε με τσιμέντο, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τελικά δύο σπιράλ, ενωμένα μεταξύ τους με ράμπες τεσσάρων χιλιομέτρων, στις οποίες οι πελάτες θα μπορούσαν να παρκάρουν. To συνολικού εμβαδού 6.000 τετραγωνικών μέτρων κτήριο θα στέγαζε 300 καταστήματα πολυτελείας, 8 κινηματογράφους, ένα ξενοδοχείο και ένα ελικοδρόμιο, ανάμεσα σε άλλες υπηρεσίες.

Τα αρχικά σχέδια ήταν πράγματι σχεδόν εξωπραγματικά για την εποχή (www.proyectohelicoide.com)

Το κόστος του θα ήταν 10 εκατομμύρια δολάρια (90 σημερινά εκατομμύρια) και θα είχε ότι πιο σύγχρονο μπορούσε να προσφέρει η τεχνολογία της εποχής: Κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης και υψηλής ταχύτητας ανελκυστήρες, οι οποίοι παραγγέλθηκαν από την Αυστρία, πληρώθηκαν, αλλά τελικά δεν βγήκαν ποτέ από τις θήκες τους και λεηλατήθηκαν.

Στόχος ήταν να γίνει το σύμβολο ενός σύγχρονου Καράκας και μιας ταχύτατα αναπτυσσόμενης Βενεζουέλας. Αρχικά προκάλεσε το θαυμασμό όλων. Παρουσιάστηκε και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, σε μια έκθεση του 1961, ως δείγμα φουτουριστικής και πρωτοποριακής αρχιτεκτονικής, ενώ έγινε και εξώφυλλο σε πολλά διεθνή περιοδικά. Ο Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα έγραψε ότι το κτήριο είναι «μια από τις πιο έξοχες δημιουργίες που έχουν ξεπηδήσει ποτέ από το μυαλό ενός αρχιτέκτονα», ενώ ο Σαλβαδόρ Νταλί ήθελε να το διακοσμήσει με έργα του.

(www.proyectohelicoide.com)

Και μετά όλα σταμάτησαν...

Μετά την πτώση του δικτάτορα Μάρκος Πέρεζ Χιμένες (1952-1958), οι αρχιτέκτονες του κτηρίου, ο Jorge Romero Gutiérrez, ο Pedro Neuberger και ο Dirk Bornhorst κατηγορήθηκαν ότι πήραν χρήματα από τη στρατιωτική χούντα. Παρότι δεν απεδείχθη ποτέ, αυτή η κατηγορία ήταν αρκετή για την επόμενη, δημοκρατική κυβέρνηση, ώστε να αποτρέψει οποιαδήποτε άλλη διεθνή χρηματοδότηση. Κι έτσι προέκυψε μια πολύ ιδιότυπη νομική διαμάχη ανάμεσα στους αρχιτέκτονες, τους ιδιοκτήτες των καταστημάτων και το κράτος. Και αυτό έκανε αδύνατη την εξαγορά του από κάποιον επενδυτή, ενώ ενδιαφέρθηκαν πολλοί και κυρίως Αμερικάνοι. Η κατασκευαστική εταιρεία χρεοκόπησε και όλες οι εργασίες σταμάτησαν το 1961, ένα χρόνο πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή. Το 1975, το κτήριο που πλέον είχε αρχίσει να αποσυντίθεται, πέρασε στα χέρια του κράτους.

Το «Ελικοειδές» περιτριγυρίζεται από παράγκες, το αντίστοιχο των Βραζιλιάνικων φαβέλας (www.proyectohelicoide.com)

Η κατασκευή του, ήταν μέρος ενός πολύ φιλόδοξου σχεδίου που πρόβλεπε την κατεδάφιση αυτών των κτηρίων και την πλήρη μεταμόρφωση του Καράκας. Όμως, ο εκβιομηχανισμός της Βενεζουέλας τελικά δεν οδήγησε παρά στη δημιουργία τεράστιων οικονομικών ανισοτήτων, αυτών ακριβώς που οδήγησαν και στη Μπολιβαριανή Επανάσταση του Χιούγκο Τσάβες. Σήμερα η περιοχή γύρω από το «Ελικοειδές», το San Agustín del Sur, όχι μόνο δεν έχει εκμοντερνιστεί, αλλά θεωρείται και ως μια από τις πιο επικίνδυνες και φτωχές στην πόλη.

Προς τιμήν τους, όλες οι κυβερνήσεις της χώρας είχαν μια κάποια ιδέα για το τι να το κάνουν, άσχετο που καμία δεν προχώρησε. Είκοσι εννέα συνολικά σχεδιασμοί έγιναν: Να γίνει κέντρο αυτοκινήτου, θέατρο, Μουσείο Τέχνης, κέντρο τουρισμού. σύγχρονο νεκροταφείο, ραδιοτηλεοπτικό κέντρο, κινηματογράφος, βιβλιοθήκη, μουσείο ανθρωπολογίας και κέντρο για το περιβάλλον… Το 1979, άρχισαν να συρρέουν σε αυτό άστεγοι, με συνέπεια σε μικρό χρονικό διάστημα να κατοικούν μέσα στο κτήριο 12.000 άνθρωποι, χωρίς καμία βασική υπηρεσία.

(www.proyectohelicoide.com)

Το 1985 το πήρε η μυστική αστυνομία της χώρας (τότε DISIP, τώρα SEBIN), για μια 15ετία. Στα δύο κάτω πατώματα, φτιάχτηκαν τα κελιά. Μετά το 2017 ο ρόλος του «Ελικοειδούς» ως μια τεράστια φυλακή, έγινε πλέον ξεκάθαρος. Και στην γύρω περιοχή οι συγκρούσεις των κατοίκων των παραγκουπόλεων με τις δυνάμεις του Μαδούρο είναι καθημερινές.

Το «Ελικοειδές» κατέληξε να είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό για το οποίο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε: Αντί για ένα δυναμικό χώρο που θα έδινε ζωή και στη γύρω περιοχή, το κτήριο μέσα από τις διαδοχικές αποτυχίες του να αναπτυχθεί και να αξιοποιηθεί, έγινε μια σκιά, ένα σύμβολο εθνικής αποτυχίας για τη χώρα. Το «Ελικοειδές» είναι το κέντρο της δυστοπικής πόλης στην οποία εξελίχθηκε το Καράκας.

Το «Ελικοειδές» θα παραμείνει όρθιο, παρά την παρακμή του για πολλούς αιώνες. Θα επιβιώσει καταστροφών φυσικών και μη, όπως οι πυραμίδες και άλλα παρόμοια φιλόδοξα μνημεία, για να θυμίζει ένα μέλλον που δεν έγινε ποτέ παρόν.

PHOTO 1 / 9

Photo 1/9

Photo 2/9

Photo 3/9

Photo 4/9

Photo 5/9

Photo 6/9

Photo 7/9

Photo 8/9

Photo 9/9