Δημήτρης Φεσσάς: Εξετάζουμε κάθε επιλογή για το φυσικό αέριο της Κύπρου

Ποια τεμάχια είναι αδειοδοτημένα αυτή τη στιγμή;

Οι άδειες έρευνας υδρογονανθράκων παραχωρήθηκαν στους τρεις γύρους αδειοδοτήσεων που είχαμε μέχρι στιγμής. Έτσι στον πρώτο γύρο αδειοδοτήθηκε το τεμάχιο 12 στην εταιρία Noble (στη συνέχεια πήραν μερίδιο και οι εταιρίες Delek και Shell). Στο δεύτερο γύρο αδειοδοτήθηκαν πέντε τεμάχια, το 10 και το 11 στην Total (η οποία στη συνέχεια απελευθέρωσε το τεμάχιο 10) και τα τεμάχια 2, 3, και 9 στην κοινοπραξία ENI- Kogas. Στον τρίτο γύρο αδειοδοτήθηκαν τα τεμάχια 6, 8 και 10. Το τεμάχιο 6 ανατέθηκε στην κοινοπραξία ENI-Total, το τεμάχιο 8 στην ΕΝΙ και το τεμάχιο 10, για το οποίο υπήρξε μεγάλος ανταγωνισμός ανατέθηκε στην κοινοπραξία ExxonMobil-QatarPetroleum.

Συμπερασματικά, κατά τους γύρους αδειοδότησης που διεκπεραιώθηκαν εκδηλώθηκε μεγάλο ενδιαφέρον από διεθνείς κολοσσούς της βιομηχανίας. Το γεγονός ότι αυτές οι εταιρίες έρχονται στην Κύπρο, είναι μια ψήφος εμπιστοσύνης για τις προοπτικές ανάπτυξης του τομέα των υδρογονανθράκων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Αξίζει να σημειωθεί ο καταλυτικός ρόλος των δράσεων στις οποίες προβαίνει η κυβέρνηση για να δημιουργήσει ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον στον εν λόγω τομέα, όπως για παράδειγμα η οριοθέτηση της Κυπριακής ΑΟΖ και η ανάπτυξη βέλτιστων σχέσεων με τις γειτονικές χώρες Αίγυπτο, Ισραήλ και Λίβανο.

Ποιός είναι ο ρόλος της δικής σας εταιρίας;

Η ΕΥΚ αποτελεί την Εταιρία Υδρογονανθράκων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως η εθνική εταιρία υδρογονανθράκων είμαστε υπεύθυνοι για την εμπορική διαχείριση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων της Δημοκρατίας στα γηγενή κοιτάσματα υδρογονανθράκων, όπως αυτά έχουν προσδιοριστεί στα Συμβόλαια Αναλογικού Καταμερισμού που η Κύπρος έχει υπογράψει με τους κατόχους των σχετικών αδειών.

Η ευθύνη αυτή έχει δύο πτυχές. Η πρώτη έχει να κάνει με την εμπορική προώθηση και τις πωλήσεις του μεριδίου της Κύπρου στους υδρογονάνθρακες και η δεύτερη με την αξιολόγηση των επιχειρηματικών πλάνων των εταιρειών που υποβάλλονται από τους Αδειούχους, όπως για παράδειγμα την αξιολόγηση προγράμματος παραγωγής και ανάπτυξης εμπορικά εκμεταλλεύσιμων ανακαλύψεων.

Για καλύτερη κατανόηση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της ΕΥΚ μπορούμε να παραθέσουμε τις δράσεις στις οποίες έχει προβεί η εταιρία σχετικά με το κοίτασμα Αφροδίτη. Οι πωλήσεις αερίου γίνονται από κοινού με τους αδειούχους του τεμαχίου 12.
Η Εταιρία Υδρογονανθράκων έχει το δικό της εμπορικό τμήμα, το οποίο συμμετέχει ενεργά στις διαπραγματεύσεις με τους πιθανούς αγοραστές για λογαριασμό της κυβέρνησης. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι όποιες δεσμεύσεις αναλαμβάνει η Εταιρία Υδρογονανθράκων της Κύπρου έχουν προηγουμένως εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Για να είναι σε θέση η ΕΥΚ να αναλάβει οποιαδήποτε δέσμευση σε αγοραστή για λογαριασμό της κυβέρνησης, θα πρέπει να έχει βεβαιωθεί ότι έχει την πλήρη εικόνα του σχεδίου παραγωγής και ανάπτυξης του κοιτάσματος. Σε κάθε σχέδιο εκμετάλλευσης για πετρέλαιο ή φυσικό αέριο υπάρχουν αβεβαιότητες, τεχνικές που έχουν να κάνουν με το κοίτασμα και οικονομικές που αφορούν στα επενδυτικά κόστη και στις διεθνείς αγορές. Ως εκ τούτου, υπάρχει συνεργασία με τους αδειούχους όσο αυτοί αναπτύσσουν το σχέδιο παραγωγής και ανάπτυξης του κοιτάσματός τους.

Ποιό θα είναι το επόμενο στάδιο που θα πρέπει να περιμένουμε όσον αφορά τους υδρογονάνθρακες στην Κύπρο;

Υπάρχουν δύο στοιχεία για το πώς βλέπουμε το θέμα. Είναι το θέμα της εμπορικής αξιοποίησης του τι έχουμε μέχρι τώρα και υπάρχει η φάση έρευνας που προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τα ευρήματα, η οποία αποτελεί μια συνεχή διαδικασία αναθεώρησης.

Όσον αφορά στη φάση της εμπορικής αξιοποίησης έχουμε το κοίτασμα Αφροδίτη που ανακαλύφθηκε το 2011, χαρακτηρίστηκε ως εμπορικά εκμεταλλεύσιμη ανακάλυψη το 2015 και από τότε εργαζόμαστε για την εμπορευματοποίηση του . Το πλάνο εκμετάλλευσης για την Αφροδίτη είναι η εξαγωγή του στην Αίγυπτο στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αεριού που διαθέτει και μετέπειτα πώληση του στις διεθνείς αγορές φυσικού αερίου. Η εν λόγω επιλογή ευθυγραμμίζεται με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ για διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου εφόσον το κυπριακό φυσικό αέριο θα μπορεί να προμηθεύσει τις ευρωπαϊκές αγορές, δεδομένου ότι τα οικονομικά ευνοούν αυτό το σενάριο.
Κατά την περίοδο 2015-2017 είχαμε εντατικές διαπραγματεύσεις με πιθανούς αγοραστές φυσικού αερίου στην Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών που εμπλέκονται στα τερματικά υγροποίησης της χώρας. Στο τέλος του 2017 οι διαπραγματεύσεις πωλήσεων φυσικού αερίου έφτασαν σε ένα ώριμο στάδιο, και από την άποψη του όγκου των πωλήσεων και των τιμών.
Πρόσφατα, οι αδειούχοι του τεμαχίου 12 εξέφρασαν κάποιες ανησυχίες σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα του έργου στην περίπτωση χαμηλών τιμών φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές.
Είναι κάτι με το οποίο η κυπριακή κυβέρνηση και η Εταιρία Υδρογονανθράκων δεν ευθυγραμμίζεται απολύτως, αλλά είναι στην ευχέρεια των διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών να καθορίσουν τα επενδυτικά τους κριτήρια.
Προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα που τέθηκε από τους αδειούχους, είχαμε πολλές συζητήσεις το 2018 και τώρα μπαίνουμε σε μια περίοδο επαναδιαπραγμάτευσης των προνοιών του Συμβολαίου Αναλογικού Καταμερισμού.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι το συμβόλαιο για το τεμάχιο 12 ήταν το πρώτο που υπογράφτηκε το 2008, κατά τον πρώτο γύρο αδειοδοτήσεων.
Τα συμβόλαια του δεύτερου και του τρίτου γύρου είναι θα λέγαμε πιο ώριμα. Μπαίνοντας λοιπόν στην επαναδιαπραγμάτευση για το τεμάχιο 12, θέλουμε να αναβαθμίσουμε και να εκσυγχρονίσουμε το συμβόλαιο του 2008, να προσθέσουμε περισσότερες νομικές παραμέτρους, οι οποίες θα παρέχουν μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά στις προσδοκίες και των δυο συμβαλλομένων, αλλά και ένα μεγαλύτερο δίχτυ ασφαλείας για την Κυπριακή Δημοκρατία, σε σχέση με τις δεσμεύσεις των Αδειούχων. Όσον αφορά το οικονομικό σκέλος θα προστεθεί μια φόρμουλα, που υπάρχει στα συμβόλαια του δεύτερου και τρίτου γύρου διαπραγματεύσεων, μέσω της οποίας θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν πιθανά σενάρια χαμηλών τιμών φυσικού αερίου που ανησυχούν τους αδειούχους και συνάμα θα παρέχει περαιτέρω κέρδη στην Κύπρο στις περιπτώσεις υψηλών τιμών φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές.
Όσον αφορά στις έρευνες υδρογονανθράκων η ανακάλυψη του κοιτάσματος Ζορ στην Αίγυπτο άνοιξε ένα νέο γεωλογικό μοντέλο στην Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο επιβεβαιώθηκε με την ανακάλυψη του κυπριακού κοιτάσματος Καλυψώ.

Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερα στοιχεία για τη συγκεκριμένη ανακάλυψη;

Ναι. Το καλοκαίρι του 2015, η ΕΝΙ άρχισε την έρευνα στο κοίτασμα Ζορ στην Αίγυπτο που βρίσκεται σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από την ΑΟΖ της Κύπρου. Αυτή η ανακάλυψη βασίζεται σε ανθρακική πλατφόρμα που είναι κάτι καινούργιο στην περιοχή μας.

Όταν λοιπόν έγινε γνωστή η ανακάλυψη του Ζορ, οι γεωεπιστήμονες της ΕΥΚ, εκτίμησαν την προοπτική ύπαρξης τέτοιων δομών εντός της δικής μας ΑΟΖ οπότε και διαπιστώθηκε ότι υπήρχε προοπτική. Η δουλειά που έγινε συνετέλεσε στο να προχωρήσει η κυβέρνηση στον τρίτο γύρο αδειοδότησης κατά τον οποίο παραχωρήθηκαν άδειες έρευνας για τα τεμάχια 6, 8 και 10.
Το 2017 είχαμε τις έρευνες στο τεμάχιο 11 από την Total έχοντας στόχο την ανθρακική πλατφόρμα. Κατά την γεώτρηση αυτή υπήρξε τεχνική ανακάλυψη, αλλά όχι εμπορική , για να διαπιστώσουμε ότι όντως υπάρχει αντίστοιχου τύπου κοίτασμα στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Στη συνέχεια, είχαμε την ερευνητική γεώτρηση στο τεμάχιο 6 από την ΕΝΙ όπου ανακαλύψαμε το κοίτασμα Καλυψώ που είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Έχει μια περίπλοκη γεωλογία και χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να εκτιμήσουμε τον όγκο του.
Στην παρούσα φάση η ExxonΜobil διενεργεί έρευνες στο τεμάχιο 10.
Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι αυτή την περίοδο αξιολογούνται αιτήσεις που υποβλήθηκαν για παραχώρηση άδειας έρευνας για το τεμάχιο 7.

Και τι θα πρέπει να αναμένουμε από εδώ και στο εξής;

Αναφορικά με την εκμετάλλευση, βρισκόμαστε σε διαπραγματεύσεις για το κοίτασμα Αφροδίτη που περιλαμβάνει και το σχέδιο ανάπτυξης και στη συνέχεια θα υπάρξουν τα συμβόλαια εκμετάλλευσης. Παράλληλα θα γίνεται η προετοιμασία για τις αποφάσεις που θα αφορούν την τελική επένδυση, κάτι που θα πάρει λίγο χρόνο και αφού γίνει και αυτό, υπολογίζουμε ότι θα χρειαστούν περίπου τρία χρόνια για να έχουμε την πρώτη παραγωγή φυσικού αερίου.
Άλλα θέματα που αφορούν στο κοίτασμα Αφροδίτη είναι ο αγωγός εξαγωγής στην Αίγυπτο. Οι δύο κυβερνήσεις υπέγραψαν διακρατική συμφωνία για τον αγωγό. Η ΕΥΚ θέτει το πλαίσιο για να προχωρήσουν τα εμπορικά ζητήματα. Στην συνέχεια, θα έχουμε τη συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων και των εμπορικών εταίρων που θα θέτει και την εμπορική δομή του αγωγού.
Αναφορικά με τις έρευνες, αναμένουμε την παραχώρηση άδειας έρευνας για το τεμάχιο 7 και πως θα επηρεάσει αυτό τις δραστηριότητες στα γειτονικά τεμάχια 6 και 8. Όσον αφορά το τεμάχιο 10 ο μεγάλος ανταγωνισμός που υπήρξε μεταξύ των εταιρειών κατά την διεκδίκηση του στον σχετικό γύρο αδειοδότησης παρέχει θετικά μηνύματα για το υψηλό δυναμικό του τεμαχίου 10.
Αλλά με τις έρευνες ξέρουμε ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες για αρνητικά αποτελέσματα παρά για θετικά. Μόνο οι γεωτρήσεις μπορούν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη κοιτασμάτων και το μέγεθος αυτών.

Μετά τις προγραμματιζόμενες ερευνητικές δραστηριότητες στα ανωτέρω τεμάχια θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα για τους όγκους του αερίου στην εν λόγω περιοχή και τότε θα μπορούμε να προσδιορίσουμε ποιες μπορούν να είναι οι εμπορικές επιλογές εκμετάλλευσης. Για το κοίτασμα Αφροδίτη έχουμε το σχέδιο εξαγωγής του φυσικού αερίου στην Αίγυπτο. Για κάθε νέα ανακάλυψη υδρογονανθράκων έχουμε μια ενεργή στάση αξιολόγησης κάθε δυνατής επιλογής που θα έχουμε στη διάθεσή μας ανάλογα με τους όγκους των υδρογονανθράκων, τις αγορές και τα κόστη ανάπτυξης.

Μία από τις δυνατότητες εκμετάλλευσης η οποία συζητείται πολύ είναι ο αγωγός East Med. Βλέπουμε μια ενεργή προσέγγιση στο θέμα από τις κυβερνήσεις της περιοχής όπως επίσης και από την ΕΕ όσον αφορά στην αξιολόγηση της επιλογής αυτής, η οποία ευθυγραμμίζεται με την πολιτική της ΕΕ για την διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας ενέργειας. Είναι κάτι που μπορεί να είναι προς το συμφέρον της περιοχής ως κόμβος εξαγωγής ενέργειας. Είναι ένα σχέδιο κοινού συμφέροντος εντός της ΕΕ. Από τεχνικής άποψης θεωρούμε ότι είναι εφικτό, από εμπορικής πλευράς εξαρτάται από το που θα κινηθεί η ευρωπαϊκή αγορά σε 5 με 6 χρόνια από τώρα. Επίσης, εξαρτάται από τους όγκους των υδρογονανθράκων που θα έχουμε, από την εμπορική δομή που θα έχει ο αγωγός, δηλαδή τη συμμετοχή ιδιωτών και την στήριξη που θα λάβει από τις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις και την ΕΕ. Πρόκειται για μια πιθανή επιλογή εκμετάλλευσης την οποία αξιολογούμε, όπως αξιολογούμε τις υπόλοιπες πιθανές επιλογές εκμετάλλευσης γηγενών κοιτασμάτων.

Εδώ και χρόνια υπάρχει μια συζήτηση για την δημιουργία σταθμού υγροποιημένου αερίου στην Κύπρο συγκεκριμένα στο Βασιλικό. Το τερματικό υγροποίησης αποτελούσε μια βιώσιμη επιλογή το 2011. Πλέον οι διεθνείς αγορές έχουν αλλάξει και το μέγεθος των ανακαλύψεων στην Κυπριακή ΑΟΖ δεν μπορεί να στηρίξει την δημιουργία του. Ως εκ τούτου, το τερματικό συνεχίζει να αποτελεί εθνική στρατηγικά αλλά με τα σημερινά δεδομένα έχει βγει από το τραπέζι αυτή τη επιλογή. Τώρα αν έχουμε σημαντικές ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στα χρόνια που έρχονται, αυτή η επιλογή μπορεί να ξαναέρθει στο τραπέζι.

Άλλη επιλογή εκμετάλλευσης νέων κοιτασμάτων είναι η εξαγωγή τους στην Αίγυπτο, αν υπάρχει βέβαια η δυνατότητα απορρόφησης τους.

Αναφερθήκατε στις δυνατότητες εμπορικής αξιοποίησης του φυσικού αερίου αλλά δεν μου βάλατε στην εξίσωση την προμήθεια της ΕΕ με φυσικό αέριο από τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό θα μπορούσε ίσως να καταστήσει τον East Μed μη ανταγωνιστικό; Έχετε κάνει κάποιες προβλέψεις σχετικά με αυτό και με το πως θα μπορούσε να εξελιχθεί η προμήθεια από τις χώρες που ανέφερα;

Είναι μια καλή ερώτηση. Αναφορικά με τον East Med είπαμε ότι είναι μια βιώσιμη επιλογή βασισμένη στο ότι θα βρούμε τις απαιτούμενες ποσότητες φυσικού αερίου στην περιοχή μας. Έχουμε λοιπόν έναν πρόγραμμα έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Κυπριακή ΑΟΖ. Θα χρειαστεί χρόνος μέχρι να μπορεί κάποιος να επιβεβαιώσει εάν υπάρχουν αυτές οι ποσότητες. Υπολογίζουμε πέντε με έξι χρόνια το συντομότερο, αν έχουμε σημαντικές ανακαλύψεις.
Το ερώτημα λοιπόν εδώ είναι που θα βρίσκεται η ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας σε πέντε με έξι χρόνια από σήμερα. Ένα άλλο κομμάτι της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια είναι αυτή η προσπάθεια διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας της ενέργειας. Βλέπουμε για παράδειγμα πολλές επενδύσεις στην επαναεριοποίηση φυσικού αερίου, βλέπουμε τη δημιουργία πολλών τέτοιων σταθμών στην Ευρώπη που για εμάς σημαίνει ότι υπάρχει ακόμη πρόθεση για περαιτέρω διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας αερίου.

Εν κατακλείδι, ο αγωγός EastMed δεν είναι ένα έργο στο οποίο μπορείς να επενδύσεις σήμερα, ωστόσο μελετάτε ως μελλοντική πιθανή επιλογή εκμετάλλευσης κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Υπάρχει ακόμη αρκετός χρόνος για να δούμε προς ποιά κατεύθυνση θα κινηθεί η ΕΕ και επίσης που θα βρισκόμαστε εμείς με τα κοιτάσματά μας. Δεν πιστεύω λοιπόν ότι υπάρχει μια τελική απάντηση τώρα. Υπάρχουν οι αμφιβολίες που είπατε ωστόσο εμείς σαν Εταιρία Υδρογονανθράκων Κύπρου, πάντα ενθαρρύνουμε περαιτέρω αξιολόγηση για κάθε εμπορική επιλογή. Έτσι όταν θα ξέρουμε που θα βρισκόμαστε από άποψη ποσοτήτων, θα έχουμε ήδη μια προχωρημένη τεχνοοικονομική ανάλυση αυτής της επιλογής ανάπτυξης.