Όταν το «όχι» δεν σημαίνει «όχι»: Γιατί πρέπει να αλλάξει ο ορισμός του βιασμού στην Ελλάδα

Και αυτό γιατί το «όχι» στην Ελλάδα δεν είναι αρκετό για να αρνηθεί μια γυναίκα να συνευρεθεί σεξουαλικά με κάποιον –τουλάχιστον όχι από νομικής άποψης.

Αυτός είναι και ο λόγος που το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας ξεκίνησε καμπάνια για να αλλάξει ο ορισμός του βιασμού στη χώρα μας και να αναθεωρηθεί το σχετικό άρθρο του ποινικού κώδικα. Η ελληνική νομοθεσία να ορίζει δηλαδή τον βιασμό με βάση την απουσία της συναίνεσης στη σεξουαλική πράξη, έτσι ώστε να είναι σύμφωνη με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Η δημόσια συζήτηση περί βιασμού και των σεξουαλικών επιθέσεων έχει ανοίξει πάρα πολύ και στην Ελλάδα. Τους τελευταίους μήνες αποτελούν αφορμή εξαιρετικά αρνητικά περιστατικά, τα οποία έχουν οδηγήσει ακόμη και σε δολοφονίες γυναικών» λέει στο CNN Greece η κ. Ειρήνη Γαϊτάνου, υπεύθυνη εκστρατειών του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.

Μέσω της νέας αυτής καμπάνιας, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση επιχειρεί να αφυπνίσει την ελληνική κοινωνία για τις σεξουαλικές επιθέσεις και παράλληλα προχωρά και στη συλλογή υπογραφών επί του ζητήματος, με στόχο να σταλεί σχετική επιστολή στον υπουργό Δικαιοσύνης Μιχάλη Καλογήρου με το σχετικό αίτημα.

Τα στατιστικά της ντροπής και τα ελληνικά προβλήματα

Οι αριθμοί είναι αποκαρδιωτικοί… Έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας αναφέρει ότι μια στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βιαστεί (εννέα εκατομμύρια γυναίκες) ενώ μια στις 10 έχει βιώσει κάποια μορφή σεξουαλικής βίας. Ακόμη πιο αποκαρδιωτικό είναι όμως το γεγονός, ότι τα στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα είναι ελάχιστα και δεν μπορούν να δώσουν μια σφαιρική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί.

«Στην Ελλάδα εμφανίζονται τα εξής δύο ζητήματα. Το πρώτο είναι ότι δεν υπάρχει κεντρικός φορέας καταγραφής τέτοιων εγκλημάτων, που θα λειτουργεί με ευθύνη του κράτους. Υπάρχει το 15900 που είναι η τηλεφωνική γραμμή που καλούν οι γυναίκες και τα αντίστοιχα συμβουλευτικά κέντρα. Δεν υπάρχει όμως ούτε μια επί της ουσίας καμπάνια ενημέρωσης αλλά ούτε και παραγωγή επίσημων στατιστικών στοιχείων. Υπάρχουν κάποια επί μέρους στατιστικά στοιχεία που έχουν δοθεί είτε από έρευνες είτε από την Ελληνική Αστυνομία. Ακόμη και η ΕΛ.ΑΣ. λέει ότι τα στοιχεία που παρέχει και ορίζουν ότι γίνεται ένας βιασμός περίπου ανά 1,5 μέρα δεν είναι αξιόπιστα και πως τα πραγματικά περιστατικά είναι περισσότερα» αναφέρει η κ. Γαϊτάνου.

Όπως εξηγεί ίδια, το δεύτερο προβληματικό σημείο σε σχέση με τα στατιστικά στοιχεία είναι πως είναι χαμηλός ο αριθμός των καταγγελιών.

Πολλές γυναίκες φοβούνται ή ντρέπονται να ζητήσουν βοήθεια σε περίπτωση βιασμού. Άλλες δεν καταγγέλλουν τα εγκλήματα εναντίον τους, φοβούμενες τον στιγματισμό και τη δημόσια διαπόμπευση.

Βρίσκονται δε, αντιμέτωπες και με επιβλαβείς νόμους που δεν αναγνωρίζουν μια απλή πραγματικότητα –ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός.

Τι ορίζει ο ελληνικός ποινικός κώδικας

Η ελληνική νομοθεσία, και πιο συγκεκριμένα το άρθρο 336 του ποινικού κώδικα, ορίζει ως βιασμό τη συνουσία που προκύπτει μέσω σωματικής βίας ή με απειλή «σπουδαίου και άμεσου κίνδυνου».

Ωστόσο, το άρθρο φαίνεται να αγνοεί πως πολλοί βιασμοί γίνονται χωρίς τη χρήση βίας αλλά και πάλι χωρίς τη συναίνεση των γυναικών.

«Η σημερινή νομοθεσία για τον βιασμό στην Ελλάδα είναι απαρχαιωμένη. Το άρθρο 336 του ποινικού κώδικα προβλέπει ότι ο βιασμός ορίζεται με βάση τη χρήση βίας ή την απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου» λέει η Ειρήνη Γαϊτάνου, και συμπληρώνει: «Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας πολύ περιοριστικός ορισμός του βιασμού, που προαπαιτεί την απόδειξη της χρήσης βίας για να μπορέσει να αποδεχτεί ο βιασμός. Αυτό το οποίο ζητάμε, που έρχεται σε συμφωνία με όλα τα πρότυπα διεθνών δικαιωμάτων και με τις συμβάσεις τις οποίες έχει υπογράψει η χώρα μας και τη δεσμεύουν, είναι να θεμελιωθεί ένας ορισμός με βάση τη συναίνεση. Να ορίζεται δηλαδή ο βιασμός ως εκείνο το έγκλημα, το οποίο σηματοδοτεί σεξουαλική πράξη χωρίς τη συναίνεση και των δυο μερών. Στην προκειμένη περίπτωση των γυναικών, γιατί σύμφωνα και με τα στατιστικά στοιχεία η συντριπτική πλειοψηφία των βιασμών αφορά γυναίκες και κορίτσια. Αυτό είναι που προβλέπουν και όλα τα διεθνή πρότυπα και συγκεκριμένα η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, που είναι δεσμευτικής ισχύος για όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2014. Τον Μάρτιο του 2018, η Ελλάδα κύρωσε τη σύμβαση αλλά δεν άλλαξε τον όρο του βιασμού…».

Άρθρο 336

Βιασμός. 1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία εξώγαμη ή σε ανοχή ή επιχείρηση ασελγούς πράξης τιμωρείται με κάθειρξη.
2. Αν η πράξη της προηγούμενης παραγράφου έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.

Ταμπού

Για την ελληνική κοινωνία, ο βιασμός παραμένει εν έτει 2019, ταμπού. Μήπως η γυναίκα προκάλεσε τον βιαστή; Τι φορούσε όταν δέχτηκε την επίθεση; Σε τι κατάσταση βρισκόταν;

«Η υπάρχουσα νομοθεσία δεν προστατεύει στην πραγματικότητα τις γυναίκες, άρα δεν ωθούνται να κάνουν την καταγγελία. Και φυσικά υπάρχει και το ευρύτερο κοινωνικό ζήτημα που ξέρουμε πολύ καλά ότι λέει πως η γυναίκα φέρει την ευθύνη να αποδείξει ότι έχει υποστεί βιασμό. Και να φέρει και όλο το βάρος της απόδειξης ότι δεν ήταν δική της ευθύνη» λέει η κ. Γαϊτάνου, αναφερόμενη στην προβληματική συζήτηση που ξεκινά μετά από μια καταγγελία σεξουαλικής επίθεσης και στρέφεται πάντα κατά της γυναίκας.

«Για εμάς είναι πάρα πολύ ξεκάθαρο ότι ο μόνος υπεύθυνος σε έναν βιασμό είναι ο δράστης» αναφέρει η κ. Γαϊτάνου.

Αυτό, όμως, δεν ισχύει για μεγάλο μέρος της κοινωνίας…

«Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η συζήτηση για τον βιασμό και τη δολοφονία της Ελένης στη Ρόδο που έγινε πρόσφατα. Ειδικά τις πρώτες ημέρες υπήρξε μια πάρα πολύ επιθετική τοποθέτηση και από μερίδα των ΜΜΕ αλλά και της κοινωνίας και προσπαθούσε να οικοδομήσει μια εικόνα της γυναίκας ως υπεύθυνης. Ότι ήταν προκλητική, ότι είχε προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά ενώ συζητήθηκε και το τι φορούσε» λέει η κ. Γαϊτάνου, και συνεχίζει: «Μέχρι που όλα αυτά κατέρρευσαν και μέσα από τα στοιχεία που είδαν το φως. Είναι μια πλευρά ενός συντηρητισμού που δυστυχώς αποτυπώνεται σε κομμάτια της κοινωνίας και αφορά και ομοφοβικά και σεξιστικά αντανακλαστικά».

Υπάρχει, όμως, και μια αχτίδα φωτός…

«Είναι σαφές ότι τα τελευταία χρόνια γενικότερα υπάρχει και μια πιο οργανωμένη αντίδραση από την πλευρά των γυναικών, των γυναικείων κινημάτων και οργανώσεων αλλά και ενός κομματιού της κοινωνίας που αντιστέκεται σε μια τέτοια αφήγηση και αυτό ενδυναμώνει τις γυναίκες και να βγουν μπροστά και να αντιμετωπίσουν τέτοιες επιθέσεις» εξηγεί η κ. Γαϊτάνου.

Τι είναι η συναίνεση στο σεξ;

Η αστυνομία του Τέιμς Βάλεϊ στη Βρετανία δημιούργησε πριν από μερικά χρόνια ένα ευφυέστατο βίντεο για τις σεξουαλικές σχέσεις, ξεκαθαρίζοντας ακριβώς τι είναι αποδεκτό και τι όχι.

Σε μια προσπάθεια να παρουσιάσει μια φυσιολογική σεξουαλική συμπεριφορά, παρομοιάζει μια πρόταση για σεξουαλική συνεύρεση με την προσφορά ενός φλιτζανιού με τσάι.

Εξηγεί πως για να κάνει κάποιος σεξ θα πρέπει να έχει πρώτα βεβαιωθεί ότι ο παρτενέρ του συμφωνεί και θέλει να συνευρεθεί μαζί του. Όπως ακριβώς θα τον ρωτούσε εάν θέλει να πιει ένα φλιτζάνι τσάι.

Αναφέρει πως όταν κάποιος είναι αναίσθητος/η ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί ούτε να συναινέσει σε οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη.

Και φυσικά δείχνει πως όταν κάποιος δεν θέλει… ένα φλιτζάνι τσάι, δεν τον αναγκάζουμε να το πιει με το ζόρι.