FOCUS

Το φλεγόμενο Ιτούρι, ξεχασμένες κρίσεις στην ανατολική Αφρική

Newsroom

Τρίτη, 01 Μαϊος 2018 07:41

Το φλεγόμενο Ιτούρι, ξεχασμένες κρίσεις στην ανατολική Αφρική — Mohammad Ghannam/MSF

Κονγκό, Τανζανία, Κένυα, Νότιο Σουδάν, Ουγκάντα: Κάθε χώρα και μία κρίση. Κάθε τόπος και μια πληγή. Η μακρινή σε εμάς ανατολική Αφρική βρίσκεται εδώ και χρόνια στο «κόκκινο». Μαστίζεται από βία, συγκρούσεις, αίμα, επιδημίες και εκτοπισμό. Η πιο πρόσφατη κρίση είναι αυτή που εξελίσσεται τους τελευταίους μήνες στο Ιτούρι του Κονγκό.

Η Χριστίνα Ψαρρά, βρέθηκε τέσσερις μήνες στην Ουγκάντα σε αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί αυτή τη στιγμή εκεί με τους χιλιάδες πρόσφυγες που έχουν φτάσει από το φλεγόμενο Ιτούρι, και μάς θυμίζει όλες τις ξεχασμένες κρίσεις στην ανατολική Αφρική, εκεί όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρεμβαίνουν με επείγουσες αλλά και μακροχρόνιες αποστολές.

«Η επαρχία Ιτούρι βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό κοντά στη λίμνη Άλμπερτ, όπου το Δεκέμβριο του 2017 ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων κοινοτήτων. Η βία στην περιοχή πήρε τρομακτικές διαστάσεις το Φεβρουάριο και μέχρι σήμερα έχει εκτοπίσει από τις εστίες τους περισσότερα από 300.000 άτομα. Σπίτια και χωριά έχουν καταστραφεί ολοσχερώς και περισσότερα από 200 άτομα έχουν σκοτωθεί.

Το Ιτούρι συνορεύει με το Νότιο Σουδάν και με την Ουγκάντα με αποτέλεσμα περισσότεροι από 40.000 εκτοπισμένοι να περνούν τη λίμνη Αλμπερτ με βάρκες και να αναζητούν καταφύγιο στην Ουγκάντα, την χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων αυτή τη στιγμή στην Αφρική. Το θαλάσσιο πέρασμα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο και διαρκεί από έξι έως και δέκα ώρες. Όσοι παραμένουν εσωτερικά εκτοπισμένοι βρίσκουν καταφύγιο νότια στη Μπούνια ή βόρεια στην περιοχή Μαχάγκι. Πολλές οικογένειες χωρίζονται και η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων εγκαταλείπει τις εστίες τους χωρίς καμία προμήθεια» λέει η Χριστίνα.

Η Χριστίνα Ψαρρά / Πηγή: Αρχείο Χριστίνα Ψαρρά

Ιστορίες μέσα από τις φλόγες

Οι ιστορίες των προσφύγων που καταφέρουν να διασχίσουν το επικίνδυνο πέρασμα από τη λίμνη Άλμπερτ και να φτάσουν στην Ουγκάντα είναι γεμάτες αίμα, φωτιά, βία και ξεριζωμό.

Η Αρεΐτι είναι μητέρα επτά παιδιών. Το πρωί που ξέσπασε η βία στο χωριό Τζο, δεν είχε χρόνο για να προετοιμάσει τη φυγή της οικογένειας.

«Οι άντρες που επιτέθηκαν φορούσαν μάσκες και κρατούσαν τσεκούρια, ματσέτες και όπλα με τα οποία σκότωναν τους ανθρώπους στη σπαρασσόμενη από συγκρούσεις επαρχία Ιτούρι» λέει. Η Αρεΐτι και έξι από τα παιδιά της έκαναν το επικίνδυνο ταξίδι μέχρι τις όχθες της λίμνης Άλμπερτ. Ο άντρας της και ένα από τα παιδιά έμειναν πίσω.

Για να πληρώσουν τους ψαράδες που τους πέρασαν απέναντι, αναγκάστηκαν να πουλήσουν τη μοναδική κατσίκα τους. Η Aρεΐτι και έξι από τα παιδιά της ζουν από τον Φεβρουάριο στην Ουγκάντα ως πρόσφυγες και επιβιώνουν με ελάχιστα μέσα. Για την ίδια, ο πόνος του εκτοπισμού γίνεται μεγαλύτερος από το γεγονός ότι η βία τη χώρισε από τον άντρα της και ένα από τα παιδιά της. Ελπίζουν να επανενωθούν, παρόλο που είναι δύσκολο να βρεθεί οδός διαφυγής, καθώς συνεχίζονται οι σφαγές στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Για τη Ζανέτ, μια 30χρονη μητέρα τριών μικρών παιδιών, η άφιξή της στο κέντρο υποδοχής Καγκόμα στην Ουγκάντα στις 9 Μαρτίου δεν ήταν μεγάλη ανακούφιση.

«Δεν έχουμε τίποτα, δεν έχω ούτε κούπες για να πίνουμε νερό» λέει η Ζανέτ. Ο άντρας της αγνοείται λόγω της βίας στο Ιτούρι. «Τα παιδιά μου κι εγώ υποφέρουμε εδώ. Το ένα είναι άρρωστο. Έχουμε όλοι προβλήματα» λέει, καθώς βρίσκεται σε μια κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για να ζητήσει ιατρικές συμβουλές.

Όπως τον καθένα εδώ, τη στοιχειώνουν οι εικόνες από τις βιαιοπραγίες, ενώ αγωνίζεται να κρατήσει τα παιδιά της ζωντανά και υγιή. «Πολλοί σκοτώθηκαν από σφαίρες, και μερικά από τα πτώματα ήταν κομμένα στη μέση με τσεκούρι.Άλλοι χτυπήθηκαν με βέλη» λέει. Η Ζανέτ θυμάται ότι όταν μπήκε σε μια βάρκα με τα παιδιά της και γύρισε να δει πίσω της, ολόκληρα χωριά καίγονταν.

Οι ξεχασμένες κρίσεις

Στην ανατολική Αφρική κάθε τόπος είναι και μία πληγή. «’Η καλύτερα πολλές και βαθιές πληγές. Όλη η περιοχή φλέγεται» λέει η Χριστίνα. Οι συγκρούσεις, η βία, οι επιδημίες και ο εκτοπισμός κρατούν χρόνια. «Οι άνθρωποι σε εκείνες τις γωνιές του πλανήτη ζουν μια διαφορετική καθημερινότητα. Απλά ζουν ξέροντας και νιώθοντας πως κάπου αλλού κάποιοι άνθρωποι έχουν περισσότερες ευκαιρίες χωρίς να έχουν συνεχώς το φόβο του διωγμού και της βίας» τονίζει.

«Στο Νότιο Σουδάν, το νεότερο κράτος του κόσμου, υπολογίζεται πως 7 εκατομμύρια άτομα θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια το 2018 εκ των οποίων τα τέσσερα εκατομμύρια θα χρειαστούν ιατρική φροντίδα.

Πηγή: Mohammad Ghannam/MSF

To 2017, o πληθωρισμός υπολογίζεται πως ξεπέρασε το 183% μόνο στην πρωτεύουσα της χώρας, τη Τζούμπα, ενώ παράλληλα νέες συγκρούσεις ξεκινούν κάθε μέρα με αποτέλεσμα περίπου 2 εκατομμύρια εκτοπισμένους. Τα τελευταία δύο χρόνια όλα είναι στο κόκκινο στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Περίπου 4 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένων, συνεχείς συγκρούσεις, μάχες και πολλαπλά κρούσματα ασθενειών, όπως χολέρα. Η Τανζανία φιλοξενεί έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων, προερχόμενων κυρίως από το Μπουρούντι και εφαρμόζει μια αυστηρή πολιτική κράτησης σε καταυλισμούς με αποτέλεσμα την σταδιακή αποδυνάμωση της σωματικής και ψυχικής υγείας των προσφύγων λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσης. Η Ουγκάντα φιλοξενεί το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων στην Αφρική και συνεχίζει να αδυνατεί να αντιμετωπίσει επαρκώς τις ιατρικές ανάγκες ακόμα και του ντόπιου πληθυσμού και να καταπολεμήσει ξεχασμένες ασθένειες».

Στην ανατολική Αφρική οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την πατρίδα τους για να βρεθούν και πάλι αντιμέτωποι με τα ίδια προβλήματα σε κάποια άλλη γειτονική χώρα. «Όλο αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος. Ωστόσο, οι περισσότερες κοινωνίες παρά τις δυσκολίες που ήδη αντιμετωπίζουν ανοίγουν με θέρμη τις πόρτες τους στους πρόσφυγες» τονίζει η Χριστίνα.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στην Ουγκάντα

Όπως εξηγεί η Χριστίνα Ψαρρά, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βρίσκονται σε όλες τις περιοχές της Ουγκάντα με ομάδες επείγουσας παρέμβασης. Στη Μπούνια υποστηρίζουν την παροχή βασικής φροντίδας υγείας σε τρία κέντρα υγείας, καθώς και τον πληθυσμό που ζει στον καταυλισμό με την παροχή ειδών διατροφής με προϊόντα μακράς διαρκείας και είδη πρώτης ανάγκης, όπως σαπούνια, κουνουπιέρες και κουβέρτες, αλλά και με την εγκατάσταση μηχανισμών υδροδότησης και υγιεινής του καταυλισμού. Ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βρίσκονται και στο Μαχάγκι με σκοπό επίσης την υποστήριξη των εσωτερικά εκτοπισμένων, αλλά και την διερεύνηση περαιτέρω αναγκών, καθώς ο κίνδυνος υποσιτισμού και εξάπλωσης ασθενειών, όπως η χολέρα παραμένει υψηλός. Το Φεβρουάριο ανακοινώθηκε επίσημα επιδημία χολέρας στην περιοχή Χόιμα και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημιούργησαν δύο ιατρικά κέντρα και πολλαπλές δράσεις ιατρικής φροντίδας και ψυχολογικής υποστήριξης.

Ο ρόλος της Χριστίνας Ψαρρά στην αποστολή

Η Χριστίνα είχε αναλάβει την αξιολόγηση του στρατηγικού σχεδιασμού και των δράσεων της κεντρικής μονάδας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Ουγκάντα, της «S.U.KA – Support Unit KAmpala». Η μονάδα βρίσκεται στην Καμπάλα που αποτελεί στρατηγική τοποθεσία και υποστηρίζει με διαφορετικούς τρόπους τις μακροχρόνιες αποστολές και τις επείγουσες παρεμβάσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Κεντρική και Ανατολική Αφρική.

«Η SUKA δημιουργήθηκε στις αρχές του 2000 και εξασφαλίζει την υποστήριξη των ομάδων μας μέσα σε 24 ώρες. Στην πρόσφατη επείγουσα αποστολή στην Μπουνια η SUKA έστειλε περισσότερα από 4000 κιτ πρώτης ανάγκης, τα οποία αγοράστηκαν στην Καμπάλα και στάλθηκαν με φορτηγά στα σύνορα με το Κονγκό σε λιγότερο από τρεις μέρες, ενώ περίπου 82 τόνοι φαγητού μακράς διαρκείας στάλθηκαν σε λιγότερο από 24 ώρες. Η μονάδα διοργανώνει εκπαιδευτικά σεμινάρια για το ντόπιο αλλά και το διεθνές προσωπικό και είναι σημαντικό να τονίσουμε πως τα περισσότερα μέλη από μηχανικούς αυτοκινήτων μέχρι υπεύθυνους οικονομικών τμημάτων είναι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή να αποσπαστούν για τις ανάγκες κάποιας άλλης αποστολής» τονίζει η Χριστίνα.

Για την ίδια κάθε αποστολή είναι και μια διαφορετική πρόκληση. Είτε βρίσκεσαι απευθείας στο πεδίο, είτε σε πιο συντονιστικό ρόλο η εμπειρία είναι μοναδική. «Η Ουγκάντα με έκανε να αντιληφθώ την πολυπλοκότητα των αποστολών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ιδίως όταν πρέπει να ανταποκριθούν άμεσα σε επείγουσες συνθήκες. Εκτίμησα τη συναδελφικότητα και τη συνεργασία με το ντόπιο προσωπικό. Είναι άνθρωποι που κι αυτοί ζώντας σε αυτά τα περιβάλλοντα έχουν δυσκολίες, αλλά είναι εκεί για να βοηθήσουν και να προσφέρουν. Εκτίμησα και εντυπωσιάστηκα από το εύρος των γνώσεων τους» αναφέρει η ίδια.