Το Ακούγιου και οι κρυφές πυρηνικές φιλοδοξίες της Τουρκίας (vid)

Για δεκαετίες η Τουρκία προσπαθούσε ν’ αποκτήσει αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας αλλά μόλις στην αρχή αυτού του μήνα θεμελιώθηκε ο πρώτος, υπό το βλέμμα των Ερντογάν και Πούτιν, στο Ακούγιου, βορείως της Κύπρου, τον οποίο θα κατασκευάσει η ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom. Επισήμως, στόχος της Άγκυρας είναι να καλύψει τις μεγάλες ενεργειακές της ανάγκες. Είναι όμως μόνο αυτή η φιλοδοξία της, ή, στην πραγματικότητα, στόχος της είναι ν’ αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο; Αναζητούμε τις απαντήσεις με τη βοήθεια του Παντελή Οικονόμου, ο οποίος από το 1979 μέχρι το 2011 ήταν επιθεωρητής μη-διασποράς πυρηνικών όπλων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ).

«Καταρχήν διαβλέπω πίσω από τη στάση της Τουρκίας στο συγκεκριμένο αυτό θέμα ενδεχόμενη πυρηνικοποίηση στρατιωτική. Το αφήνει αυτό η Τουρκία να υπονοείται, ή να το εικάζουμε ή να το υποθέτουμε. Αυτό ταιριάζει στην όλη ρητορική τής συγκεκριμένης πολιτικής ηγεσίας της Τουρκίας, η οποία μας έχει δείξει σε πολλούς τομείς ότι έχει τάσεις να ηγεμονεύσει την περιοχή -τουλάχιστον- επομένως ενισχύει αυτήν την υπόνοια. Δεν υπάρχουν άλλες ενδείξεις που να οδηγούν προς τα εκεί; Υπάρχουν δυστυχώς. Οι κυριότερες είναι ότι τόσο η Ρωσία στη συμφωνία της με την Τουρκία για το Ακούγιου του 2010 όσο και τρία χρόνια αργότερα η Ιαπωνία σε αντίστοιχη συμφωνία της για τέσσερις αντιδραστήρες στη Σινώπη, και οι δύο εμπεριέχουν μία ευαίσθητη πρόβλεψη, δηλαδή να μπορεί η Τουρκία -αν τελικά συμφωνούν αυτά τα δύο κράτη- να παρακρατάει τα αναλώσιμα, τα καύσιμα τα οποία περιέχουν πλουτώνιο, των αντιδραστήρων τα καύσιμα, όπως επίσης να τη βοηθήσουν -ειδικά η συμφωνία με την Ιαπωνία μιλάει καθαρά για βοήθεια παροχής τεχνογνωσίας και τεχνολογίας για εμπλουτισμό. Ο Ερντογάν επέμενε ο ίδιος, ειδικά στην περίπτωση του Άμπε στην Ιαπωνία, το 2013, κινδύνεψε να πέσει η ιαπωνική κυβέρνηση εκ των έσω από την ίδια την παράταξη του Άμπε, διότι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν γιατί του έκανε την παραχώρηση. Η δικαιολόγηση ήταν ότι μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα θέλω να μπω πάλι στην πυρηνική αγορά και να μην είμαι απέξω. Η Ρωσία όμως γιατί; Δηλαδή κάνει θυσίες όχι απερίσκεπτα, εσκεμμένα, για μένα οι λόγοι είναι γεωστρατηγικοί και είναι αυτοί που με οδηγούν να υποθέτω πάντα, στο πίσω μέρος του κεφαλιού μου, να έχω μεγάλη την πιθανότητα να μην γίνει τελικά το έργο σε κάποια κρίσιμη στιγμή».

Όπως, για παράδειγμα, δεν ολοκληρώθηκαν ούτε ο ρωσικός πυρηνικός αντιδραστήρας Μπελένε στη Βουλγαρία ούτε και οι δύο σοβιετικοί στο Σιεν Φουέγκος της νότιας Κούβας. Επίσης, και η συγκεκριμένη ρωσο-τουρκική σύμπραξη που συζητάμε εδώ, αυτή στο Ακούγιου -που δεν είναι καινούργια συμφωνία, κρατάει από το 2010- ‘πάγωσε’ το 2015 όταν οι Τούρκοι κατέρριψαν ένα ρωσικό βομβαρδιστικό που επιχειρούσε κατά Τουρκομάνων ανταρτών στη βόρεια Συρία. Στη συνέχεια οι δύο τους τα ξαναβρήκαν, και τώρα παρατηρούμε το οξύμωρο η Τουρκία που επιζητά την απεξάρτησή της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου και από τη Ρωσία να παρατείνει τελικώς την εξάρτησή της απ’ αυτήν.

«H Τουρκία απ’ αυτό το έργο κερδίζει ενεργειακά, είναι μια πολύ έξυπνη συμφωνία που έχει κάνει, το έργο όμως θα είναι καθαρά ρωσικής ιδιοκτησίας. Δηλαδή, είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια τέτοια σύμβαση κατασκευής, διαχείρισης και ιδιοκτησίας του έργου. Είναι καθαρά ρωσικό. 100%. Έκανε προσπάθεια η Ρωσία τον Ιούνιο πέρυσι να πουλήσει ένα ποσοστό των μετοχών μέχρι 49%, υπέγραψε μια συμφωνία μ’ ένα κονσόρτσιουμ τουρκικών εταιρειών οι οποίες υπαναχώρησαν το Δεκέμβριο. Παρόλα ταύτα η Ρωσία δεν έκανε πίσω. Διατίθεται να κάνει μια μεγάλη δαπάνη 20 με 22 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Τουρκία είναι κερδισμένη, έξυπνη η κίνησή της, διότι θ’ αγοράζει επί 15 χρόνια την κιλοβατώρα σχετικά φτηνή χωρίς πληθωριστικές προσαρμογές, μετά την απόσβεση της επένδυσης από την πλευρά της Ρωσίας που θα πουλάει το ρεύμα, έχει συμφωνηθεί να παίρνει 20% των κερδών, επομένως, εκ πρώτης όψεως, δικαιολογείται αυτό το οξύμωρο γιατί θα συνεχίσει να εξαρτάται εξωτερικά από ενέργεια αλλά κάνει αυτήν την αλλαγή που δεν θα της κοστίσει αλλά της προσδίδει γεωπολιτικό κύρος».

-Η Ρωσία γιατί το κάνει;

«Η Ρωσία νομίζω ότι το κάνει καθαρά για να αποκομίσει στρατηγικά οφέλη. Δηλαδή το πιο απλό και κατανοητό είναι ότι με αυτό τον τρόπο διεμβολίζει τη Δυτική Συμμαχία. Το ΝΑΤΟ. Δηλαδή κάνει ένα μεγάλο έργο, το έργο δεν τελειώνει στο Ακούγιου, η Ρωσία βέβαια δεν φαίνεται στη συνέχεια, αλλά ενισχύει το πρώτο βήμα ενός πολύ μεγαλόπνοου έργου πυρηνικοποίησης ενεργειακά της Τουρκίας, διότι ακολουθεί η Σινώπη με άλλους τέσσερις αντιδραστήρες, και άλλους τέσσερις στην ανατολική Θράκη και πάει λέγοντας 12 έως 16. Γιατί το ενισχύει; Οι λόγοι νομίζω είναι καθαρά γεωστρατηγικοί για τη Ρωσία. Θα έχει εξωχώρια δικαιώματα στην περιοχή. Δηλαδή μ’ άλλα λόγια το Ακούγιου θα είναι μια ενεργειακή βάση, δεν θα είναι στρατιωτική βάση αλλά οι τεχνικοί, οι σύμβουλοι θα χαίρουν διπλωματικής ασυλίας, θα πηγαινοέρχονται και θα έχουν το πάνω χέρι στην παροχή ενέργειας σ’ ένα κράτος που αυτή τη στιγμή το 70% της ενέργειάς του το εισάγει και διψάει για ενέργεια. Δηλαδή οι ανάγκες του ανεβαίνουν πολύ».

-Να επιστρέψουμε λίγο στις ανησυχίες να μετεξελίξει το πυρηνικό της πρόγραμμα η Τουρκία για στρατιωτικούς σκοπούς. Αυτό απαιτεί κι άλλους κρίκους στην αλυσίδα του πυρηνικού καυσίμου τους οποίους, για την ώρα, η Άγκυρα δεν διαθέτει, σωστά;

«Η Τουρκία είναι από τη δεκαετία του 70, όπως και η Ελλάδα, μέλος της ΝΡΤ, της διεθνούς συμφωνίας μη εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων. Δεν είναι θεωρητικό αυτό, μια πρακτική συνέπεια είναι ότι υπάγεται, από τις αρχές της δεκαετίας του '80, και σε ελέγχους των επιθεωρητών και επιπλέον έχει υπογράψει και το επιπρόσθετο πρωτόκολλο που αναγκάζει τα κράτη -είναι δεσμευτικό- να δέχονται πολύ αυστηρούς ελέγχους. Υπάρχουν δύο περιπτώσεις να κάνει κάποιος πυρηνικά όπλα: ή να έχει την πυρηνική ικανότητα και ξαφνικά να της δώσει μία στρατιωτική διάσταση, να κάνει το break out -όπως το είπε το 2003 η βόρεια Κορέα- αυτό είναι μία πιθανότητα. Για να το κάνει όμως, πρέπει να έχει το κομμάτι της αλυσίδας που αυτή τη στιγμή δεν έχει, έχει ένα αντιδραστήρα -ακριβέστερα έχει σχέδιο να κάνει αντιδραστήρα, σήμερα έχει εδώ και μία εβδομάδα τα μπετά στα θεμέλια του πρώτου αντιδραστήρα. Όταν κάνει τους αντιδραστήρες δεν θα μπορεί να πει κάνω break out πρέπει να αναπτύξει και τους άλλους κρίκους της αλυσίδας. Η δεύτερη περίπτωση είναι το sneak out. Το καμουφλάρισμα. Δηλαδή να έχει τέτοιες δραστηριότητες πυρηνικές, οι οποίες δεν είναι γνωστές, δεν είναι έχουν γίνει αντιληπτές και δεν υπόκειται σε έλεγχο. Η Τουρκία όμως είναι μέλος και της ΝΡΤ και του επιπρόσθετου πρωτοκόλλου. Επομένως σήμερα με τα μέσα που διαθέτει ο Οργανισμός και με τη συνδρομή όλων των μεγάλων και Ρωσίας και Αμερικής και Κίνας και υπάρχει παρακολούθηση και από δορυφόρους, open source information, δηλαδή από 360 μοίρες. Επομένως αν πάει να κάνει κάτι κρυφά θα γίνει αντιληπτό».