Μπορούμε να απαλλαγούμε από τον άνθρακα; - Όχι, όσο εξαρτόμαστε απ' αυτό που μας σκοτώνει

Σχεδόν κάθε ιστορία πάνω στον πλανήτη Γη μπορεί να ειδωθεί από δύο σκοπιές: Τη μεγάλη και τη μικρή· την οικουμενική και την ατομική.

Όσο οι ηγέτες του κόσμου συζητούσαν στη Σκωτία, στο COP26, για την ανάγκη να σταματήσουμε να καίμε κάρβουνο (sic), για κάποιους ανθρώπους πολύ πολύ μακριά, ο άνθρακας είναι ο μόνος τρόπος που έχουν για να επιβιώσουν. Ταυτόχρονα είναι και αυτό που τους σκοτώνει. Όπως, υπό μια έννοια, σκοτώνει όλους μας.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Ράτζου. Ζει στο Ντανμπάντ, μια πόλη στην ανατολική Ινδία, στην επαρχία Τζακχάντ και κάθε μέρα, χωρίς να το θέλει, βάζει το μικρό του λιθαράκι στην καταστροφή του κόσμου μας.

Ο Ράτζου φορτώνει το ποδήλατό του με κάρβουνο από τα ορυχεία της πόλης, 200 κιλά τη φορά και τα πηγαίνει -κυρίως τις νύχτες, προκειμένου να αποφύγει την αστυνομία- στους εμπόρους, 16 χιλιόμετρα μακριά.

Παίρνει 2 δολάρια για κάθε φορτίο.

Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στην περιοχή κάνουν το ίδιο, ιδιαίτερα από το 2016 και μετά, που οι ετήσιες πλημμύρες αποδεκάτισαν τη γεωργία στην περιοχή.

Το μόνο που έχουν οι άνθρωποι εδώ για να επιβιώσουν είναι το κάρβουνο. Κι αυτή είναι μόνη η μια πλευρά των όσων πρέπει να αντιμετωπίσει το COP26.

Η ανάγκη να σταματήσουμε την καύση του άνθρακα είναι απελπιστική: Ο άνθρακας είναι ο μεγαλύτερος υπαίτιος για τις εκπομπές των θανατηφόρων αερίων του θερμοκηπίου.

Η μεγάλη ειρωνία είναι ότι ακριβώς οι άνθρωποι που ζουν απ' αυτόν, είναι οι ίδιοι που σκοτώνει πρώτους. Οι καταστροφικές συνέπειες της καύσης του άνθρακα στο κλίμα γίνονται πιο φανερές από πουθενά σε χώρες όπως η Ινδία. Όμως οι άνθρωποι εξακολουθούμε να βασιζόμαστε στον άνθρακα.

Απόλυτη εξάρτηση

Είναι ακόμη η βασική μας πηγή ηλεκτροδότησης και καύσιμης ύλης, ενώ από την άλλη εκατομμύρια απελπισμένοι άνθρωποι, όπως ο Ράτζου, κυριολεκτικά εξαρτώνται από αυτόν για την επιβίωσή τους. «Οι φτωχοί δεν έχουν τίποτε άλλο από θλίψη», λέει ο ίδιος στο Associated Press, «το κάρβουνο, όμως, μας σώζει τις ζωές».

Τον περασμένο Μάιο, ο Αλόκ Σάρμα, πρόεδρος της Βρετανικής αντιπροσωπείας στο COP26, είχε πει ότι ελπίζει μετά από τη Συνδιάσκεψη «ο άνθρακας να μείνει στο παρελθόν, εκεί δηλαδή που ανήκει».

Κι αν υποθέσουμε ότι αυτό είναι εφικτό για κάποια ανεπτυγμένα κράτη, για τις αναπτυσσόμενες χώρες είναι ένας σχεδόν ανέφικτος στόχος.

Αυτές οι χώρες διεκδικούν αυτό που ονομάζουν «ένα περιθώριο άνθρακα», προκειμένου να μπορέσουν να φτάσουν στο επίπεδο των ανεπτυγμένων χωρών. Αυτό, από την άλλη, στο ενδιάμεσο σημαίνει απλά περισσότερη κατανάλωση άνθρακα, ο οποίος χρησιμοποιείται κυρίως στην μεταλλουργία και την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Ο μέσος Αμερικανός χρησιμοποιεί περίπου 12 φορές περισσότερο ηλεκτρισμό από το μέσο Ινδό. Στην Ινδία, περίπου 27 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν καν πρόσβαση στο ηλεκτρικό ρεύμα.

Όταν η θεωρία συγκρούεται με την πραγματικότητα

Η ζήτηση για ενέργεια στην Ινδία αναμένεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο τα επόμενα 20 χρόνια καθώς η οικονομία της χώρας αναπτύσσεται και οι πιο ψηλές θερμοκρασίες μεγαλώνουν την ανάγκη για κλιματισμό.

Όσο, λοιπόν, ο υπόλοιπος κόσμος συζητάει να σταματήσει εντελώς τις εξωρύξεις, η Coal India, η μεγαλύτερη εταιρεία εξόρυξης στον κόσμο, σχεδιάζει να αυξήσει την παραγωγή μέχρι το 2024, σε ένα δισεκατομμύριο τόνους το χρόνο.

Και αυτό θα είναι απολύτως καταστροφικό για τον πλανήτη. Αν δεν σταματήσουμε σήμερα τις εκπομπές αερίων, όλα τα μέρη του κόσμου θα υποφέρουν από πλημμύρες, καύσωνες και φονικές καταιγίδες.

Το 2021, μια έρευνα της ινδικής κυβέρνησης αποκάλυψε ότι η επαρχία Τζακχάντ, μια από τις φτωχότερες της Ινδίας αλλά και εκείνη με τα μεγαλύτερα αποθέματα άνθρακα, είναι επίσης και η πιο ευάλωττη στην κλιματική αλλαγή.

Σήμερα, περίπου 300.000 άνθρωποι εργάζονται νόμιμα στα ορυχεία και άλλα 4 εκατομμύρια ζουν από το παράνομο εμπόριο άνθρακα.

Κι αυτό είναι μόνο η επιφάνεια. Δεκάδες βιομηχανίες στηρίζονται στον άνθρακα, ανάμεσά τους και οι Ινδικοί σιδηρόδρομοι, ο μεγαλύτερος εργοδότης της χώρας, των οποίων τα μισά έσοδα προέρχονται από τη μεταφορά άνθρακα.

«Δεν υπάρχει τίποτα εδώ: Μόνο κάρβουνο, φωτιά και πέτρες»

Για ανθρώπους όπως ο Ναρές Τσουχάν και η σύζυγός του, Ντέβι, η οικονομική κρίση στην Ινδία ενέτεινε την εξάρτησή τους από τον άνθρακα.

Οι δύο τους μεγάλωσαν και ζουν σε ένα χωριό κοντά στα ορυχεία του Ντανμπάντ. Κάποιες πυρκαγιές στα ποερίχωρα των ορυχείων, μερικές από τις οποίες έκαιγαν για δεκαετίες, κατέκαψαν και αχρήστευσαν το έδαφος. Καπνοί βγαίνουν ακόμη από το χώμα κοντά στο σπίτι τους. Σε πολλά σημεία το έδαφος είναι κούφιο και οι άνθρωποι σκοτώνονται πέφτοντας μέσα σε τρύπες.

Το ζευγάρι κερδίζει 3 δολάρια την ημέρα, πουλώντας λαθραίο άνθρακα στους εμπόρους.

Οι οικογένειες που μένουν κοντά ή ανάμεσα στα ορυχεία, πολύ σπάνια έχουν στην ιδιοκτησία τους τη γη πάνω στην οποία βρίσκονται τα σπίτια τους, ή κάποιο κομμάτι γης το οποίο μπορούν να καλλιεργήσουν. Ο Ναρές ελπίζει να μάθει ο γιος του να οδηγεί, ώστε τουλάχιστον εκείνος να μπορέσει να φύγει.

Ούτε αυτό, όμως, αποτελεί βέβαιο διαβατήριο για μια πιο αξιοπρεπή ζωή: Η δουλειά για τους ταξιτζήδες της πόλης έχει μειωθεί δραματικά, καθώς πολύ λιγότεροι τουρίστες έρχονται στην πόλη.

«Δεν υπάρχει τίποτα εδώ: Μόνο κάρβουνο, φωτιά και πέτρες», λέει.

Όσο ο κόσμος προσπαθεί να απαλλαγεί από τον άνθρακα, αυτό θα κάνει τη ζωή των ανθρώπων στο Ντανμπάντ ακόμη πιο δύσκολη. Αυτό συμβαίνει ήδη καθώς οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας γίνονται πιο προσβάσιμες και η τιμή του άνθρακα πέφτει.

Η Ινδία και άλλες χώρες που ολόκληρες περιοχές τους εξαρτώνται από τον άνθρακα, πρέπει να διαφοροποιήσουν τις οικονομίες τους ώστε οι άνθρωποι να μπορέσουν να επιβιώσουν.

Διαφορετικά, πολλοί άνθρωποι θα καταλήξουν σαν τη Μούρτι Ντέβι: Μια 32χρονη μητέρα τεσσάρων παιδιών, τα οποία μεγαλώνει μόνη της, η Μούρτι έχασε τη δουλειά της στα ορυχεία πριν από τέσσερα χρόνια. Δεν βρήκε άλλη και τώρα μαζεύει λαθραίο άνθρακα και τον πουλάει παράνομα. Τις καλές μέρες βγάζει ένα δολάριο. Τις άλλες μέρες βασίζεται στην καλοσύνη των ξένων.

«Αν υπάρχει κάρβουνο ζούμε. Αν δεν υπάρχει κάρβουνο, δεν ζούμε», λέει απλά.