Το «ντέρμπι του πάθους»

Όπως όλα στον αθλητισμό, εξαιτίας του ποδοσφαίρου γεννήθηκε ο όρος «ντέρμπυ αιωνίων» τη δεκαετία του 1930. Και σταδιακά μεταπήδησε σε κάθε άθλημα που οι δύο δημοφιλέστεροι σύλλογοι της Ελλάδας είχαν αντιπροσωπευτική ομάδα. Και παρότι οι ταξικές διαφορές της Ελλάδας του Μεσοπολέμου, είναι σύμφωνα με τους ιστορικούς, η αιτία της μεγάλης κόντρας, αυτή εξελίχθηκε τα επόμενα χρόνια σε μια απίστευτη αντιπαλότητα.

«Ντέρμπι ακόμη και στο τάβλι»!

Μπόκα-Ρίβερ, Σέλτικ-Ρέιντζερς, Μάντσεστερ Γιουν.-Λίβερπουλ, Ίντερ-Μίλαν, Ρόμα-Λάτσιο, Ρεάλ Μ.-Μπαρτσελόνα. Ζευγάρια «εχθρών» για εθνικούς, κοινωνικούς, θρησκευτικούς, πολιτιστικούς ή τοπικιστικούς λόγους το καθένα, περνούν στην ιστορία του αθλητισμού. Κανένα όμως από αυτά δεν μπορεί να φτάσει το Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός. Πολύ απλά, γιατί όλα αναφέρονται μόνο στο ποδόσφαιρο (πλην του Ισπανικού Clasico, που υπάρχει και στο μπάσκετ). Αντίθετα, το «Ελληνικό ζευγάρι» διχάζει την Ελληνική κοινωνία για χρόνια, σε ΟΛΑ τα σπορ. Σε άνδρες και γυναίκες. Χαρακτηριστικά λένε οι αναλυτές, ότι και τάβλι να παίζουν, αποκλείεται να αντέξει κάποιος από τους δύο την ήττα.

Όταν λοιπόν η βασική έννοια του αθλητισμού, νίκη-ήττα, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή σε κανένα από τα δύο στρατόπεδα, εύκολα κανείς μπορεί να εξηγήσει, ακόμη και αν διαφωνεί κάθετα, τον μεγάλο φανατισμό των αγώνων. Πριν καν μπουν σε ένα γήπεδο, ανοικτό ή κλειστό, άνθρωποι «κανονικοί» στην υπόλοιπη κοινωνική τους έκφραση, μεταμορφώνονται. Βάζουν τα οπαδικά κόκκινα ή πράσινα γυαλιά και όσα θα εξελιχθούν τις επόμενες 2 ώρες, εξετάζονται αποκλειστικά κάτω από το οπαδικό πρίσμα.

Άλλος πιο έντονα, άλλος πιο ψύχραιμα, πάντως σίγουρα παθιασμένα, θα φωνάξει για την ομάδα του. Θα υπερβεί τα όρια της «κοσμιότητας» στην λεκτική του έκφραση. Θα παρασυρθεί από την ένταση. Θα διαμαρτυρηθεί έντονα σε μια απόφαση του διαιτητή. Α, ο διαιτητής…Ας κάνουμε μια παρένθεση.

Και στη μέση ο διαιτητής

Αυτός είναι χαμένος από χέρι. Το λάθος που θα κάνει (διότι δεν είναι μηχανή) δεν συγχωρείται. Μικρό ή μεγάλο, ανούσιο ή καθοριστικό για την έκβαση, απλά δεν είναι αποδεκτό. Και ανάλογα με το παρελθόν του, θα κριθεί αυστηρά ή … πιο αυστηρά. Ποτέ με λογική και επιείκεια, ότι είναι άνθρωπος (παρότι υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, αλλά λίγες, των περίεργων διαιτησιών, είναι μέρος του παιχνιδιού σε όλο τον κόσμο). Θα είναι «ο υπάλληλος σε διατεταγμένη υπηρεσία», «ο ανίκανος, που σφυρίζει με μέσον», «ο μόνος υπαίτιος της ήττας». Και αυτός, όσο πιο αγχωμένος, τόσο πιο εύκολα μπορεί να κάνει το λάθος.

Αναζητώντας το «ευ-συμπεριφέρεσθαι»

Έχω δει όλα αυτά τα χρόνια σε γήπεδα, ανθρώπους-επιστήμονες, ανθρώπους-καλλιεργημένους, ανθρώπους απλούς της μεσαίας ή της εργατικής τάξης, ανθρώπους «φυσιολογικούς» (υπό την έννοια ότι δεν εμφανίζουν παραβατική συμπεριφορά) να εμφανίζουν την ίδια ακριβώς εικόνα, όταν ξεκινά το παιχνίδι. Και πάντα προσπαθώ να μην σταθώ υπερβολικά στην αντίδραση της στιγμής. Να μην κρίνω αυστηρά την λεκτική βία ή την χειρονομία, που δε συνάδει με την έννοια του ευ αγωνίζεσθαι στο γήπεδο. Το «ιδανικό» είναι ο στόχος, αλλά στην πραγματικότητα δεν θα το φτάσει ποτέ κανένας φίλαθλος. Μακάρι να μπορούσαμε. Πουθενά στον κόσμο όμως δεν συμβαίνει. Ακόμη και στα Αμερικανικά γήπεδα του NBA ή του NFL, υπάρχουν οι στιγμές, που κάποιοι ξεφεύγουν. Είναι βέβαια η εξαίρεση. Είπαμε όμως. Το Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός δεν είναι ένα απλό παιχνίδι.

«Μαζί δεν κάνουν και χώρια δεν μπορούν»

Επιστήμονες, κοινωνιολόγοι, Πανεπιστήμια, έχουν κάνει εργασίες, έρευνες και διαλέξεις για την συμπεριφορά του ατόμου στο γήπεδο. Ανάλογα με το μέρος, τη χώρα, το άθλημα. Αναλύσεις πολλές. Και για το «ντέρμπυ των αιωνίων». Συμπεράσματα επίσης πολλά και αρκετές φορές αντικρουόμενα. Το «πάθος» είναι η «ευχή και η κατάρα» για τις αναμετρήσεις αυτές. Δύο σύλλογοι που ο ένας θέλει πάντα να νικά τον άλλον. Αν όμως για κάποιο λόγο, ο ένας από τους δύο «εξαφανιστεί», τότε θα παρασύρει με μαθηματική ακρίβεια και τον έτερο. Ο ένας «υπάρχει για τον άλλον». Αυτή είναι η πραγματικότητα της Ελληνικής κοινωνίας. Τουλάχιστον σήμερα. Από την κόντρα τους τροφοδοτείται το υπόλοιπο οικοδόμημα. Τεράστιοι σύλλογοι υπάρχουν και άλλοι στον Ελληνικό αθλητισμό. Και σε περιπτώσεις αθλημάτων, και μεγαλύτεροι των «αιωνίων». Χωρίς όμως αυτούς τους δύο, δεν μπορεί κανείς να φανταστεί τουλάχιστον τα δημοφιλέστερα των σπορ.

Κριτική και βελτίωση, όχι στοχοποίηση και στιγματισμός

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλα βήματα από τους αθλητές των δύο ομάδων, ώστε να μην τροφοδοτούν με την συμπεριφορά τους την έξαρση της αντίδρασης της κερκίδας. Και από τους παράγοντες επίσης κάποια δειλά βήματα, αλλά πάντως προς την σωστή κατεύθυνση. Όσο πιο γρήγορα μάλιστα αντιληφθούν ότι δεν έχουν ανάγκη τους ολιγάριθμους «στρατούς», αλλά την πλειοψηφία των φιλάθλων-οπαδών, που θα επιστρέψουν στο γήπεδο (όταν δουν να φεύγει η προβληματική μειοψηφία) τότε θα βελτιώσουν και εκείνοι την συμπεριφορά τους. Είναι όμως υποκριτικό να τους ζητάμε να μην είναι φίλαθλοι, να μην εκφράζουν τα συναισθήματά τους την ώρα του αγώνα και πάντα να είναι στο μικροσκόπιο της «ιεράς εξέτασης». Με τη δήθεν δικαιολογία, ότι «προκαλούν» (ακόμη και με την παρουσία τους πολλές φορές στην αντίπαλη έδρα). Έχουν κάποιες φορές «ξεφύγει» σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό άπαντες και θα το ξανακάνουν. Να βελτιωθούν; Ναι, πρέπει. Να προσπαθήσουν να αυτοσυγκρατηθούν; Ασφαλώς. Αλλά να γίνουν οι «Βόρειοι τεχνοκράτες» είναι αδύνατον. Στη Μεσόγειο είμαστε…

Ας μην πυροβολούμε λοιπόν. Κανέναν. Κριτική; Ναι και μάλιστα αυστηρή, ώστε κάθε φορά να γίνεται και ένα βήμα προς το καλύτερο και το «ιδανικό». Στοχοποίηση όμως όχι. Είτε σε διαιτητές, είτε σε αθλητές ή σε παράγοντες. Και ας αναλογιστεί ο καθένας, μήπως και εκείνος, σε κάποια φάση της ζωής του, είχε μια παρόμοια αντίδραση. Και ας μην ήταν ένα ντέρμπυ Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού. Εντέλει υπάρχει και ο «χρυσός κανόνας» (που πρέπει να έχει εφαρμογή όχι μόνο στο γήπεδο, αλλά και στη ζωή μας): μην κάνεις αυτό που δεν θα θελες να σου κάνει ο άλλος, μην συμπεριφέρεσαι στον άλλον με τρόπο, που δεν θα ανεχόσουν εσύ να σου συμπεριφερθούν.

ΥΓ1 Από τα παραπάνω εξαιρώ την μικρή μερίδα των «επαγγελματιών ταραχοποιών». Δεν είναι όλο το οπαδικό κίνημα των οργανωμένων κατακριτέο, όμως στις τάξεις του υπάρχουν εκείνοι, που εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα και επιδιώξεις (χωρίς να σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς να βρει «ταραξίες» και ανάμεσα στους «κουστουμάτους των VIP θέσεων»).

Για αυτούς τους λίγους δεν υπάρχει ανοχή. Ακριβώς επειδή η «έκρηξή» τους στην κερκίδα, έχει γενεσιουργό αιτία όχι τη συλλογική αντιπαλότητα του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού, αλλά τη δική τους ατζέντα, που εξυπηρετείται μέσω της οπαδικής κόντρας.

ΥΓ2 Ασφαλώς και η λεκτική βία, επίσης δεν είναι αποδεκτή. Μέχρι όμως να φτάσουμε στο σημείο να την ελαχιστοποιήσουμε, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να εξαλείψουμε την όποια (ακόμη και απόπειρα) σωματικής βίας. Εκεί δεν υπάρχει ανοχή για κανέναν. Ακόμη και αν φορά κουστούμι και γραβάτα.

ΥΓ3 Ένταση και πάθος στο Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός υπήρχε πάντα. Η έξαρση της τελευταίας 15ετίας είναι που πολλές φορές μας έχει φέρει στο επίκεντρο της κριτικής, ακόμη και σε διεθνές επίπεδο. Μη νομίζετε πάντως ότι και στα ντέρμπυ των άλλων χωρών ή ηπείρων, πηγαίνουν με λουλούδια στο γήπεδο και απευθύνονται σε πληθυντικό ευγενείας στον αντίπαλο της κερκίδας. Απλά εκεί πέτυχαν να κρατούν ένα μίνιμουμ συμπεριφοράς (ανάλογα με τη χώρα). Αυτό που δεν μπορεί να επιτευχθεί στην Ελλάδα. Όχι όμως μόνον στο γήπεδο. Αλλά ούτε στην ίδια την κοινωνική δραστηριότητα…Η Ελληνική κοινωνία έχει απασφαλίσει σε κάθε επίπεδο και η «αντίδραση» (μικρή ή μεγάλη, δικαιολογημένη ή αδικαιολόγητη) είναι παρούσα κάθε λεπτό.