Αγία Σοφία, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς - η UNESCO σε «εγρήγορση»;

Η ετήσια Σύνοδος της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς πραγματοποιείται αυτή την εβδομάδα στην Πολωνία υπό τη σκιά του γεγονότος αυτού χωρίς να έχει συμπεριληφθεί στην ημερησία διάταξη η εξέταση της κατάφωρης παραβίασης της Σύμβασης και η υιοθέτηση σχετικής απόφασης.

Η ανάδειξη της Αγίας Σοφίας ως Παγκόσμιου Μνημείου περιλαμβάνεται στις ιστορικές ζώνες της Κωνσταντινούπολης που έχουν εγγραφεί στον «κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς» το 1985.

Η αλλαγή της χρήσης του μνημείου, που λειτουργεί ως μουσείο από το 1935, δεν συνάδει με τα κριτήρια της κήρυξης, προσβάλλει την έννοια Παγκόσμιο Μνημείο, αλλοιώνει την αυθεντικότητά του ως προς στις άυλες αξίες, τη χρήση και τη λειτουργία του.

Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Ελληνικής Κυβέρνησης, η Γενική Διευθύντρια κα Ιrina Bokova δεν τοποθετήθηκε δημόσια όπως σε άλλες περιπτώσεις καταστροφών ή επεμβάσεων σε Μνημεία (Παλμύρα, Χάτρα, Χαλέπι). Η Γραμματεία του Οργανισμού περιορίσθηκε σε εσωτερικές γραφειοκρατικές διαδικασίες που δεν είναι δεσμευτικές και δεν παρέπεμψε adhoc το θέμα, ως όφειλε, στη διακυβερνητική Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς αρμόδια για την πιστή εφαρμογή της Σύμβασης.

Η Επιτροπή αυτή εξετάζει αυστηρά περιπτώσεις ενεργειών από Κράτη- Μέλη που αλλοιώνουν άμεσα ή έμμεσα ένα Παγκόσμιο Μνημείο στα πλαίσιο του καταστατικού της ρόλου χωρίς να λαμβάνει υπόψη θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες παραμέτρους. Η άποψη αυτή στηρίζεται στην αποκτηθείσα μέχρι σήμερα εμπειρία από τις εργασίες της Επιτροπής.

Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα στον Ελληνικό τύπο θα αναληφθούν πρωτοβουλίες για παρεμβάσεις των Εθνικών Επιτροπών UNESCO στην παραπάνω Επιτροπή. Οι Ε.Ε. UNESCO δεν έχουν καμιά ανάλογη αρμοδιότητα, θα μπορούσαν μόνο επικουρικά να ενημερώσουν τις χώρες τους για το θέμα της Αγίας Σοφίας.

Κατά τη διάρκεια της προσεχούς Γενικής Διάσκεψης του Οργανισμού και της Γενικής Συνέλευσης των Κρατών-Μελών της Σύμβασης Παγκόσμιας Κληρονομιάς (Οκτώβριος 2017) είναι δυνατόν να αναδειχθεί το θέμα αυτό με κατάλληλους χειρισμούς δεδομένου ότι το διεθνές πολιτικό περιβάλλον είναι σήμερα ευνοϊκότερο και υπάρχει παγκόσμιο ενδιαφέρον για την αναχαίτιση ενεργειών που ενισχύουν τον φανατισμό και παρεμποδίζουν την ειρηνική συνύπαρξη των λαών.

Το καταστατικό της UNESCO κυρώθηκε το 1946 με την υπογραφή 20 χωρών μεταξύ των οποίων της Ελλάδος και της Τουρκίας. Ο σκοπός του Οργανισμού είναι να συμβάλει στην ειρήνη και την ασφάλεια, μέσω της εκπαίδευσης, της επιστήμης και του πολιτισμού με στόχο το σεβασμό του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών όλων των λαών.

*Η Ελένη Μεθοδίου είναι αρχαιολόγος, πρ. αντιπρόεδρος της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς