Το μεταναστευτικό συνταράσσει συθέμελα την ΕΕ
Μέρα με τη μέρα η Ευρώπη βλέπει το μέλλον της με μεγαλύτερη απαισιοδοξία και έχει κάθε λόγο: αφενός λόγω της οικονομικής κρίσης, αφετέρου της γεωπολιτικής πρόκλησης της παράνομης μετανάστευσης, κυρίως από χώρες του μουσουλμανικού κόσμου.
Η εν λόγω πρόκληση αφορά στον τομέα της πολιτικής ενότητας, της γεωπολιτικής και εσωτερικής ασφάλειας με κύριο ζήτημα την συσχέτιση του προσφυγικού με τις πρόσφατες επιθέσεις στο Παρίσι. Ζητούμενο αποτελεί η διατήρηση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
Η μία μετά την άλλη οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης υψώνουν φράχτη για να σταματήσουν την ανεξέλεγκτη προσφυγική ροή. Κύριο χαρακτηριστικό της εν λόγω δράσης είναι η μονομερής δραστηριοποίηση κάθε χώρας με αποκλειστικό γνώμονα το εθνικό της συμφέρον. Προφανώς από αυτή την διαδικασία απουσιάζει η έννοια της ευρωπαϊκής συλλογικότητας. Η κάθε χώρα βλέποντας το προϋπάρχον κενό πολιτικής, και όχι μόνο, ενότητας δρα προληπτικά για να αποτρέψει μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων να εισέλθουν στην επικράτειά της. Παράλληλα η κάθε χώρα κοιτά αμήχανα τις άλλες και περιμένει την ανταπόκριση των Ευρωπαίων εταίρων της στο ζήτημα της υλοποίησης της πολυπόθητης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Η τελευταία όμως απουσιάζει προς το παρόν με κάποιες φωνές να θέτουν το ζήτημα επί τάπητος έστω και σε πρώιμο στάδιο.
Οι πρόσφατες δηλώσεις της Μέρκελ περί πολεμικής εμπλοκής στα Βαλκάνια αλλά και του Σόιμπλε για την ανάγκη επαρκούς φύλαξης των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων ως του μόνου δραστικού μέσου αντιμετώπισης της πρόκλησης του προσφυγικού στέλλουν το μήνυμα της αναγκαίας ενότητας για τους Ευρωπαίους. Είναι αδιανόητο να κλείνονται τα σύνορα στην κεντρική Ευρώπη την στιγμή που τα εξωτερικά της σύνορα με την Τουρκία να παραμένουν ξέφραγα και μαζί με αυτά ανεξέλεγκτη η προσφυγική ροή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τίθενται δύο ζητήματα:
Πρώτον ο κίνδυνος εγκλωβισμού εκατοντάδων χιλιάδων μουσουλμάνων προσφύγων στις βαλκανικές χώρες, οι οποίες είναι κράτη-περάσματα και όχι κράτη-προορισμοί για τους πρόσφυγες δημιουργούν τις προϋποθέσεις αποσταθεροποίησης των Βαλκανίων σε περιοχές με γηγενή μουσουλμανικά πληθυσμιακά στρώματα. Σε αυτή την περίπτωση είναι ορατή η πιθανότητα πολιτικής και κοινωνικής πόλωσης των μουσουλμανικών και μη πληθυσμών, ιδιαίτερα σε εποχή οξύτατης οικονομικής κρίσης και πολιτικών διενέξεων στην περιοχή.
Δεύτερον, πληγώνεται βαρύτατα η ήδη βαλλόμενη από την οικονομία έννοια της ευρωπαϊκής ενότητας ιδιαίτερα μεταξύ ευρωπαϊκού βορρά και νότου. Εάν το 2008-9 η οικονομική κρίση δοκίμαζε τα αντανακλαστικά της Ευρώπης και τόνιζε την ανάγκη για τραπεζική και δημοσιοοικονομική ενοποίηση, αντίστοιχα η λαθρομετανάστευση σήμερα στέλνει παρόμοιο μήνυμα για την ανάγκη ανάδειξης πολιτικής ηγεσίας της ΕΕ και ενός νέου σχήματος διακυβέρνησής της ώστε να της προσδώσει συντεταγμένη εξωτερική και εσωτερική πολιτική και ασφάλεια. Αν η Ευρώπη χάσει το στοίχημα στο μεταναστευτικό και δεν ανταποκριθεί στην πολιτική πρόκλησή του, τότε η ΕΕ μετράει μέρες...
* Ο Ευάγγελος Βενέτης είναι Υπεύθυνος Ερευνητικού Προγράμματος Μέσης Ανατολής - ΕΛΙΑΜΕΠ