Αλβανία: προεκλογικός αγώνας και μετεκλογικά σενάρια

Η φαντασμαγορική αυτή εκδήλωση συμπύκνωνε τόσο το νόημα των εκλογών στην Αλβανία όσο και το σύγχρονο ιδεολόγημα του αλβανικού εθνικού προορισμού. (Η αναμορφωμένη κεντρική πλατεία των Τιράνων αποτελεί συμβολικά τον κοινό τόπο όλων των αλβανικών εδαφών, με πέτρες και δέντρα, μάλιστα, και από την Θεσπρωτία, ή τη ‘σκλαβωμένη’ Τσαμουριά -όπως διατυπώθηκε σε κάποια ΜΜΕ- και δικαιολογημένα προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Αθήνας). Το πλούσιο θέαμα έδειξε και κάτι ακόμη: το υπέρμετρα αδικαιολόγητο χρήμα που διατέθηκε.

Η ουσία του προεκλογικού αγώνα

Διεξάγεται με το βλέμμα στην επόμενη ημέρα και τον σχηματισμό κυβέρνησης. Εκείνα που ενδιαφέρουν είναι αφενός η «πίτα» της εξουσίας -δηλαδή η επιδιωκόμενη σχέση του κάθε κόμματος με τη νέα κυβέρνηση- αφετέρου το «τιμόνι» -δηλαδή ποιος θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός, ο οποίος θα ελέγχει την «πίτα». Νικητής στη ρητορική, με επίκεντρο τους όρους αυτούς, αναδεικνύεται όποιος καταφέρνει τις πιο έξυπνες ατάκες.

Παιδιά παίζουν στην αναμορφωμένη πλατεία Σκεντέρμπεϊ των Τιράνων - πηγή: REUTERS/Florion Goga

Υπό το σκεπτικό αυτό οι ψηφοφόροι δεν καλούνται να επιλέξουν μεταξύ των πολιτικών προγραμμάτων των κομμάτων, αλλά να δώσουν ψήφο είτε «κατά» -συνεπεία των αλληλοκατηγοριών που εκτοξεύονται- είτε «υπέρ» με γνώμονα τις δεσμεύσεις των πολιτικών για επίλυση προσωπικών και τοπικών κοινοτικών προβλημάτων.

Τα σενάρια διακυβέρνησης

Σενάριο 1ο: Ο Ράμα και η απίθανη αυτοδυναμία

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πρωθυπουργού Έντι Ράμα, το οποίο, όπως όλα δείχνουν, θα είναι πρώτο κόμμα, κινείται τόσο στον άξονα της αυτοδύναμης κυβέρνησης όσο και σ’ εκείνον της κυβέρνησης συνασπισμού.

Ο Ράμα διεκδικεί με όλα τα μέσα τις 71 έδρες που θα του δώσουν την αυτοδυναμία. Τον στόχο του, όμως, δεν φαίνεται να ευνοούν τα προγνωστικά -οι δημοσκοπήσεις του δίνουν μέχρι 45% με προβάδισμα 8 ποσοστιαίων μονάδων από το Δημοκρατικό. Πάραυτα εκείνος προσπαθεί να επιτύχει διακυβέρνηση δίχως τους περιορισμούς και όρους ενός κομματικού εταίρου.

Έχει υιοθετήσει ως προεκλογική αρχή «την εθνική ψήφο» για να απαλλαγεί, όπως λέει, το κράτος από τον πολιτικό έλεγχο των κομμάτων. Μια αρχή, όμως, η οποία δεν αναμένεται να αποδώσει καρπούς, αφενός διότι ο ίδιος έχει δοκιμαστεί επί τέσσερα χρόνια, αφετέρου στον Αλβανό ψηφοφόρο είναι για τα καλά ριζωμένη η πελατειακή νοοτροπία ότι για την επίλυση των προβλημάτων του απαιτείται προσωπική σχέση με τον πολιτικό του.

Έχει εξαγγείλει ένα επενδυτικό πρόγραμμα -το οποίο θεωρείται ασύλληπτο για τα αλβανικά δεδομένα και τον μικρό κρατικό προϋπολογισμό- ‘δείχνοντας’ προς το ένα δισεκατομμύριο ευρώ του ιδιωτικού τομέα το οποίο θα διοχετευτεί στο δημόσιο. Αποφεύγει, ωστόσο, να υποδείξει με σαφήνεια αφενός το ακριβές ποσόν αφετέρου την προέλευση του χρήματος. Ας μη λησμονείται ότι:

• Δημοσιεύματα στον αλβανικό τύπο κάνουν λόγο για ξέπλυμα μαύρου χρήματος μέσω του δημοσίου.
• Επί τη βάσει ότι οι εκλογές στη χώρα κινδυνεύουν από το οργανωμένο έγκλημα, τα ναρκωτικά και τη διαφθορά στους κόλπους της κυβέρνησης, η αντιπολίτευση κινείτο αρχικώς σε κατεύθυνση μποϋκοτάζ.
• Πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) χαρακτηρίζει την Αλβανία χώρα παραγωγής και διακίνησης ναρκωτικών στην Ευρώπη. Υπό αυτό το πρίσμα, ιδιαίτερο βάρος έχει δήλωση της Πρέσβεως της Ε.Ε. στα Τίρανα, Ρομάνα Βλάχουτιν, ότι προτεραιότητά της στις εκλογές είναι η διερεύνηση της διαδρομής του χρήματος.

Ο Έντι Ράμα - πηγή: REUTERS/Marko Djurica

Σενάριο 2ο: οι κυβερνητικοί συνασπισμοί

Ένα σενάριο έχει στο επίκεντρο το Σοσιαλιστικό Κίνημα Ένταξης (ΣΚΕ). Είτε να συνεργαστεί με το Δημοκρατικό κόμμα -εάν ο Ράμα δεν μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση- είτε να συμπράξει εκ νέου με το Σοσιαλιστικό. Εσχάτως το σενάριο αυτό φαίνεται χωρίς προοπτική.

Συνεπώς, περισσότερο εφικτό θεωρείται το σενάριο ενός μεγάλου συνασπισμού. Να συμπράξουν δηλαδή το νυν κυβερνών Σοσιαλιστικό και το Δημοκρατικό, όσο κι αν αυτό φαντάζει ακατόρθωτο. Οι πολιτικοί τους αρχηγοί, στις σχετικές ερωτήσεις που δέχονται από τους δημοσιογράφους, ούτε επιβεβαιώνουν ούτε διαψεύδουν.

Επιπροσθέτως, εκείνο που χαρακτηρίζει πλέον τον προεκλογικό αγώνα στην Αλβανία είναι ότι αυτός διεξάγεται υπό τους όρους της συμφωνίας της 18ης Μαΐου του Πρωθυπουργού Έντι Ράμα με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Λιουλεζίμ Μπάσια. Τα όσα ακολούθησαν της συμφωνίας τους επιβεβαιώνουν ότι η απόφαση του Δημοκρατικού Κόμματος να σταματήσει τις επί τρίμηνον διαδηλώσεις και να πάρει μέρος στις εκλογές -εγκαταλείποντας τα περί διεξαγωγής με υπηρεσιακή κυβέρνηση η οποία θα εγγυάτο ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές- δεν αφορούσε απλώς τον ευρύ ανασχηματισμό της κυβέρνησης Ράμα και τη συμμετοχή σ’ αυτήν έξι υπουργών και αντιπροέδρου που προτάθηκαν από την αντιπολίτευση. Ούτε το να εξουδετερωθούν τα μικρά κόμματα. Αφορά την συγκυβέρνησή τους.

Τα παραπάνω ενισχύονται και από την άμβλυνση των κατηγοριών που εκτόξευαν ο ένας προς τον άλλον. Μάλιστα ο Έντι Ράμα συμπεριέλαβε στο προεκλογικό λογότυπο του κόμματός του και εκείνο του Δημοκρατικού ενώ ο Μπάσια χαιρετά ως Σοσιαλιστής. Εμφανίζονται να παραμερίζουν μικροκομματικά συμφέροντα και να προτάσσουν το εθνικό «για τη σωτηρία» της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο ο Ράμα κατά τον Μπάσια δεν είναι πλέον ο πρωθυπουργός-σύμβολο του οργανωμένου εγκλήματος, της διαφθοράς, των ναρκωτικών και της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας, αλλά ο πρωθυπουργός που απλώς δεν τήρησε τις προεκλογικές του δεσμεύσεις.

Ο Λιουλεζίμ Μπάσια - πηγή: REUTERS/Florion Goga

Κατ’ όλες όμως τις εκτιμήσεις, η συγκυβέρνηση των δύο μεγάλων κομμάτων δεν πρόκειται να συμβάλλει στην καταπολέμηση των μεγάλων ασθενειών του πολιτικού συστήματος στη χώρα, όπως η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα, η πελατοκρατία, εφόσον τα ίδια είναι οι βασικοί υπεύθυνοι της κατάστασης αυτής. Περισσότερο θα λειτουργήσει για να κουκουλωθεί το νοσηρό αυτό κλίμα και να επιτευχθούν νέες ισορροπίες.

Επιβεβαίωση των ανωτέρω αποτελεί και η σκλήρυνση του αντιπολιτευτικού λόγου από το ΣΚΕ -τρίτη πολιτική δύναμη στη χώρα και σταθερός κυβερνητικός εταίρος τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ο ιδρυτής του ΣΚΕ και μέχρι πρότινος αρχηγός του, Ιλίρ Μέτα, αναγκάστηκε εσχάτως, να εγκαταλείψει την ουδετερότητα που επιβάλλει η εκλογή του στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, για να ηγηθεί εκ νέου του προεκλογικού αγώνα του κόμματός του. Στους πύρινους λόγους του, ο Μέτα καταγγέλλει τη συμφωνία της 18ης Μαΐου των Ράμα και Μπάσια ως «συνομωσία κατά της Δημοκρατίας» και κατηγορεί τους ίδιους ότι «έγιναν αδέρφια και ζητούν ψήφους ο ένας για τον άλλο» για να συγκυβερνήσουν. Ταυτοχρόνως καλεί το εκλογικό σώμα να τους καταψηφίσει, διότι «εργάζονται για λογαριασμό της ιταλικής και ευρωπαϊκής μαφίας», όπως χαρακτηριστικά λέει.

Μετά ταύτα διαψεύστηκαν όσοι πίστευαν ότι ο προεκλογικός αγώνας θα διεξήγετο σε ιδιαίτερα θερμό κλίμα με ορατό τον κίνδυνο να αποσταθεροποιηθεί η χώρα.

Η μειονότητα

Δύσκολη είναι η εκλογική πορεία της μειονότητας, η οποία αντιμετωπίζει πολιτικές αφομοίωσης. Το εκλογικό της σώμα καλείται να ψηφίσει, εν μέσω πολιτικών αντιπαραθέσεων, εκπροσώπους της που έχουν ενταχθεί σχεδόν πλήρως στα ψηφοδέλτια των αλβανικών κόμματων. Ο Βαγγέλης Ντούλες, Πρόεδρος του Κόμματος Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΚΑΕΔ), εντάχθηκε σε εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο του Δημοκρατικού κόμματος, στην περιφέρεια Αυλώνας. Μόνο που το ΚΑΕΔ θεωρείται θεσμικός εκπρόσωπος της μειονότητας και μέχρι τώρα χαρακτήριζε μειοδοσία την ένταξη ομογενών σε ψηφοδέλτια αλβανικών κομμάτων. Το ότι τίθεται εκτός αγώνος σημαίνει ότι μειώνεται το βάρος της μειονότητας. Είναι η πρώτη φορά από την κατάρρευση του καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα που ο βορειοηπειρωτικός ελληνισμός δεν διεκδικεί, αυτόνομα, πολιτική εκπροσώπηση στην αλβανική βουλή.

*Ο Παναγιώτης Μπάρκας είναι δημοσιογράφος - αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου