Το σταυροδρόμι των εξελίξεων στην Αλβανία

Η εξέλιξη αυτή, εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ότι θα απαλύνει την πολυσχιδή αλβανική κρίση, που τελευταία εκδηλώθηκε ως διαφωνία κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στο θέμα των βουλευτικών εκλογών της 18ης Ιουνίου τρέχοντος. Στην ουσία, μόνο τυπικά εξασφαλίστηκε η συνέχιση του θεσμού του προέδρου της Δημοκρατίας. Η εκλογή του συγκεκριμένου προσώπου ενεργοποιεί διάφορα σενάρια στις εξελίξεις στη χώρα, τα νήματά των οποίων κινούνται σε ένα κράτος γονατισμένο υπό την πίεση μιας πολιτικής εν πολλοίς ελεγχόμενης από το οργανωμένο έγκλημα. Πρόκειται για ένα σύστημα που αναζητάει εξισορροπήσεις στις εσωτερικές συγκρούσεις και εξουδετερώσεις σε διάφορα επίπεδα καθώς και διεξόδους σε εθνικιστικά καταφύγια. Επωφελείται από την αδιαφορία ενός κουρασμένου λαού και μιας απογοητευμένης διανόησης και ποντάρει, κυρίως όταν πρόκειται για θέματα εθνικά, στα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα τρίτων στην περιοχή.

Η πρώτη εξέλιξη που σηματοδότησε η μονομερής εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι ότι βάζει οριστικά τέρμα στη δυνατότητα διαλόγου με την αντιπολίτευση στο θέμα των εκλογών. Στο εξής τα κόμματα που πλαισιώνουν τον κυβερνητικό συνασπισμό οδεύουν προς τις κάλπες, ενώ η αντιπολίτευση μένει στην αποχή της, εφόσον και με το νόμο έληξαν οι προθεσμίες εγγραφής των κομμάτων, συνασπισμών και υποψηφίων βουλευτών, ανοίγοντας έτσι ένα νέο κύκλο αντιπαραθέσεων και αμφισβητήσεων.

Η αντιπολίτευση επί δυόμισι μήνες διαδηλώνει με βασικό αίτημα για συμμετοχή στις εκλογές, τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης για τη διαχείριση των βουλευτικών εκλογών, επιμένοντας ότι το οργανωμένο έγκλημα, τα ναρκωτικά και η διαφθορά υπό τη διαχείριση του πρωθυπουργού Ράμα, θα εξαγοράσουν τις εκλογές. Ταυτόχρονα απειλεί ότι δεν θα υπάρξουν εκλογές χωρίς την αντιπολίτευση και καλεί γι’ αυτό τους οπαδούς της σε λαϊκή ανυπακοή.

Διαδήλωση της αντιπολίτευσης στα Τίρανα υπό τον επικεφαλής της, Λ. Μπάσια - πηγή: REUTERS/Florion Goga

Ο πρωθυπουργός Ράμα, κατηγόρησε την αντιπολίτευση ότι η επιλογή της αποτελεί άλλοθι για τη σίγουρη ήττα της και δείχνει το φόβο της από την εφαρμογή της μεταρρύθμισης στη δικαιοσύνη και την καταδίκη υψηλόβαθμων στελεχών της για διαφθορά και σχέσεις με το οργανωμένο έγκλημα.

Εδώ εστιάζεται και ο αποφασιστικός κίνδυνος για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου στη χώρα. Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ έχουν προτάξει την αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης στη δικαιοσύνη στη χώρα με στόχο την απαλλαγή του κράτους και της πολιτικής από το οργανωμένο έγκλημα, το μαύρο χρήμα και τη διαφθορά. Η κυβέρνηση, η οποία εμφανίζεται υπέρμαχος για την εφαρμογή της, κατηγορείται από την αντιπολίτευση ότι με τον τρόπο αυτό θέλει να αλώσει τη δικαιοσύνη για να καταδιώξει την αντιπολίτευση. Κατηγορείται, δηλαδή, ότι έχει συμπράξει με το οργανωμένο έγκλημα και ευθύνεται για την μετατροπή της Αλβανίας σε χώρα των ναρκωτικών (γεγονός είναι ότι τους τέσσερις τελευταίους μήνες οι ελληνικές και ιταλικές Αρχές έχουν κατασχέσει περισσότερους από 60 τόνους χασίς προερχόμενου από την Αλβανία).

Αυτό όμως δεν αρκεί για να απαλλάξει την αντιπολίτευση από την όλη ευθύνη για την κατρακύλα του κράτους. Απεναντίας, όχι μόνο της αφαιρεί το ηθικό δικαίωμα για να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην «επανίδρυση της νέας δημοκρατίας», όπως λέει, αλλά και πρακτικά κουβαλάει πολλά βαρίδια της ίδιας ένοχης πραγματικότητας. Υπό μία άλλη οπτική γωνία, η εμφανής αυτή διαμάχη φαίνεται ότι σπεύδει να κρύψει τον πόλεμο για τον έλεγχο του οργανωμένου εγκλήματος, που συνήθως έχει πολλά θύματα και εγκυμονεί τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης της χώρας. Να θυμίσουμε ότι σε μια τέτοια διαμάχη για τον έλεγχο του εμπορίου των όπλων προς το Κοσσυφοπέδιο και τα Σκόπια το 1988-89, περίοδο αλλαγής της διακυβέρνησης της χώρας, σκοτώθηκαν 250 άτομα. Στο πλαίσιο αυτό έχει νόημα ο σαρκασμός του δημοσιογράφου του αστυνομικού ρεπορτάζ Α. Χότζα, αμέσως μετά την εκλογή του Μέτα στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. «Είναι σίγουρο -είπε- ότι τώρα χασκογελά ο Κλεμέντ Μπαλίλι.» Πρόκειται για τον αποκαλούμενο από τις ελληνικές αστυνομικές Αρχές ως ο Εσκομπάρ των Βαλκανίων, ο οποίος δεν συλλαμβάνεται από την αλβανική αστυνομία, επειδή προστατεύεται από την πολιτική. Του προσάπτουν σχέσεις με τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Σε τέτοιες καταστάσεις, είθισται στην Αλβανία να αποκτά έδαφος η ιδέα περί ανάγκης ανατροπής της υπάρχουσας πολιτικής τάξης. Όντως, με την εκλογή του συγκεκριμένου Προέδρου τέτοια σενάρια ήδη διακινούνται. Όμως προς επίτευξη διαφορετικών στόχων. Η υποχρεωτική μετακίνηση του Μέτα στον Προεδρικό θώκο αυτό επιβεβαιώνει. Το κόμμα του οποίου ηγείται ο Μέτα οφείλει στον ίδιο την πολιτική του ισχύ του ως τρίτο κόμμα στη βουλή και με ρόλο μπαλαντέρ στο σχηματισμό κυβέρνησης τα οχτώ τελευταία χρόνια. Δημοσιεύματα στον αλβανικό τύπο υποστηρίζουν ότι ο Ράμα επέβαλε ως μονόδρομο στο Μέτα την επιλογή αυτή. Αυτό σημαίνει ότι το κόμμα του Μέτα, χωρίς την παρουσία του, θα εξασθενήσει. Η αποχή του Δημοκρατικού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση) από τις εκλογές θα δώσει στον Ράμα υπέρμετρη πλειοψηφία, με αποτέλεσμα να μην έχει ανάγκη το κόμμα του Μέτα στο σχηματισμό κυβέρνησης, άρα και τους σκληρούς όρους που θέτει στην κατανομή της πίτας της εξουσίας. Συνεπώς, δεν αποκλείονται οι προβλέψεις ότι αν όχι όλο, ένα κομμάτι του να καταλήγει στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Έντι Ράμα, απ’ όπου αποσπάστηκε το 2003.

Ο Ιλίρ Μέτα στη βουλή υπό το βλέμμα του Έντι Ράμα - πηγή: REUTERS/Florion Goga

Από την άλλη πλευρά είναι σίγουρο ότι η αποχή στις εκλογές του Δημοκρατικού Κόμματος έχει ενθαρρύνει τις εσωκομματικές βεντέτες και την απομόνωση από τη Δύση. Συνεπώς ο κίνδυνος διάλυσης του, ή τουλάχιστον της απώλειας του ρόλου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είναι εμφανής. Μια τέτοια εξέλιξη το μόνο σίγουρο είναι ότι θα φέρει την πολιτική υπερίσχυση του Έντι Ράμα, ο οποίος στην επόμενη θητεία θα κυβερνάει μόνος του με απόλυτη πλειοψηφία και με τύποις αντιπολίτευση, ή και διορισμένη από τον ίδιο.

Πιο έντονα ‘παίζει’ το σενάριο αποσταθεροποίησης σε δύο επίπεδα. Στο εσωτερικό της χώρας και στην ευρύτερη περιοχή (με πρόταγμα τον αλβανικό εθνικισμό). Ενδεικτικό αυτού αποτελεί το γεγονός ότι η επίκληση της πολιτικής αστάθειας στα Σκόπια κατέχει την πρώτη θέση στον πολιτικό λόγο στα Τίρανα.

Τελευταία επέσυρε την προσοχή δημόσια δήλωση του αρχηγού του Δημοκρατικού Κόμματος Λ. Μπάσια, ότι στηρίζει την αποτελεσματικότητα της λαϊκής ανυπακοής, «σε εμπειρογνώμονες παρόμοιων σεναρίων», αναφέροντας συγκεκριμένα την περίπτωση της Ουκρανίας. Δημοσιογραφικοί κύκλοι αναφέρουν ότι στα προάστια των Τιράνων έχουν εγκατασταθεί Ρώσοι στρατιωτικοί εκπαιδευμένοι για τέτοιες περιστάσεις.

Από την άλλη πλευρά ο πρωθυπουργός Ράμα, συμμερίζεται δημοσίως τις πληροφορίες ότι Ελλάδα, Σερβία και Σκόπια καταβάλλουν προσπάθεια για την αποσταθεροποίηση της χώρας. Ως γνωστόν, πίσω απ’ όλες τις δυσμενείς εξελίξεις στην Αλβανία, σ’ αυτές που συμβαίνουν ή που αναμένεται να συμβούν, βρίσκεται κατά παράδοση η Ελλάδα.

Την ίδια στιγμή ο Ράμα παραμένει πρωταγωνιστής στις δηλώσεις για την αλλαγή του ρόλου του αλβανικού παράγοντα στην περιοχή. Επανήλθε πρόσφατα στη γνωστή ιδέα του για την ένωση της Αλβανίας με το Κοσσυφοπέδιο σε περίπτωση που η Ε.Ε. δεν προσέξει την διαδικασία ένταξης της χώρας. Ακολούθησε αμέσως, στην ίδια λογική αλλά με σκληρότερες δηλώσεις, ο πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Θάτσι και υψηλόβαθμο στέλεχος των Αλβανών στο Πρέσεβο, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Επίτροπου για τη διεύρυνση της ΕΕ, Χαν.

Τα Σκόπια κατηγόρησαν ευθέως τον Ράμα ότι η ενιαία πλατφόρμα των αλβανικών κομμάτων στα Σκόπια, που συνέβαλε στην πολιτική αστάθεια στη FYROM, ετοιμάστηκε στα Τίρανα και ότι αποτελεί παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της πΓΔΜ.

Πριν από λίγες βδομάδες ο Θάτσι επιδίωξε να νομιμοποιήσει το στρατό του Κοσυφοπεδίου. Η Δύση αντέδρασε, αλλά το Σώμα Ασφαλείας στο Κόσοβο έλαβε στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ. Μεταξύ Τιράνων και Άγκυρας είναι σε ισχύ στρατιωτική συμφωνία, το περιεχόμενο και οι σκοποί της οποίας δεν είναι γνωστά. Στα Τίρανα, ΜΜΕ -επικαλούμενα υψηλόβαθμες πηγές τους- καταβάλουν επίπονες προσπάθειες για να διαψεύσουν πληροφορίες ότι η Τουρκία μέσω Αλβανίας προμηθεύει με όπλα τον αλβανικό παράγοντα στην περιοχή, ταυτοχρόνως, όμως, συχνά - πυκνά κάνουν την εμφάνισή τους ανακοινώσεις του «κινούμενου» στρατού Αλβανών για άμεση απελευθερωτική δράση «αλβανικών εδαφών».

*Ο Παναγιώτης Μπάρκας είναι δημοσιογράφος - αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου