«Έξω η Gucci από την Ακρόπολη!»: βλέποντας το δέντρο και χάνοντας το δάσος

Την Τρίτη 14 Φεβρουαρίου 2017, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) αποφάσισε ομόφωνα να μην γίνει η παραχώρηση. Η απόφαση αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Ο ιδιαίτερος πολιτιστικός χαρακτήρας των μνημείων της Ακρόπολης δεν συνάδει με τη συγκεκριμένη εκδήλωση, καθώς πρόκειται για μοναδικά μνημεία και σύμβολα παγκόσμιας κληρονομιάς, μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco».

Η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ, Μαρία Ανδρεαδάκη - Βλαζάκη ανέφερε:

«Η Ακρόπολη είναι όχι απλώς ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά ένα σύμβολο για όλη την ανθρωπότητα, που δεν μπορεί να μπαίνει σε εμπορικές συναλλαγές. Ο Παρθενώνας είναι το logo της Unesco, επίσης γνωρίζετε όλοι την προσπάθεια και τον αγώνα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Μπορεί η χώρα μας να βρίσκεται σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δίνουμε με αυτό τον τρόπο το σύμβολο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς για μια επίδειξη μόδας, που μπορεί να είναι υψηλής ραπτικής, αλλά δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του χώρου. Είμαστε πάντα πρόθυμοι σε χορηγίες, τα μνημεία χρειάζονται συντήρηση και ανάδειξη. Υπάρχουν τα έργα που διεξάγονται μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, έχουμε και χορηγίες από άλλους φορείς.»

Από τη συζήτηση που ακολούθησε αξίζουν να σημειωθούν κάποιες επισημάνσεις των μελών του ΚΑΣ. Όπως εκείνη του καθηγητή Μανόλη Κορρέ, που απευθυνόμενος στους εκπροσώπους της εταιρείας ανέφερε ότι η φωτογράφηση της Nelly's το 1928, στην οποία έκανε αναφορά το υπόμνημα ως παράδειγμα παραχώρησης της Ακρόπολης, ήταν μια καλλιτεχνική δημιουργία, που δεν πλήρωσε κανένα αντάλλαγμα. Ο κ. Κορρές αναφέρθηκε επίσης σε ένα φιλοσοφικό ζήτημα: Αν το ΚΑΣ έπρεπε να παραχωρήσει την Ακρόπολη σε έναν ενδιαφερόμενο, ποιος θα ήταν αυτός; «Ποιος θα ήθελε να ισχυριστεί ότι είναι ο πρώτος φορέας πολιτισμού ή επιστήμης στον κόσμο;», ρώτησε ο καθηγητής, αναφέροντας το παράδειγμα της τελευταίας θέσης της στρογγυλής τράπεζας που προορίζεται στον καλύτερο και μοναδικό, γι' αυτό και παραμένει πάντα άδεια.

Μετά την απόφαση του ΚΑΣ, ο οίκος Gucci εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει:

«Επιβεβαιώνουμε ότι πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τις ελληνικές αρχές για να διερευνήσει τη δυνατότητα μιας μακροπρόθεσμης πολιτιστικής συνεργασίας. Αυτό το είδος της πρωτοβουλίας δεν είναι νέο για μας. Τα τελευταία χρόνια η Gucci έχει καθιερώσει τέτοιες πολιτιστικές συνεργασίες με το Palazzo Strozzi στην Φλωρεντία, το Μουσείο Mingshen στη Σαγκάη, το Chatsworth House στην Αγγλία και το LACMA στο Λος Αντζελες. Οι εικασίες σχετικά με την υποτιθέμενη οικονομική πρόταση, άμεση ή έμμεση, είναι απολύτως λανθασμένες και δεν έχουν καμία επιβεβαίωση από εμάς».

Μια πρώτη ανάλυση

Όπως φαίνεται και στις δηλώσεις, το θέμα έχει πολλές διαστάσεις. Θα προσπαθήσω στη συνέχεια να αναδείξω κάποιες από αυτές, τις πιο σημαντικές.

«... ένα σύμβολο για όλη την ανθρωπότητα, που δεν μπορεί να μπαίνει σε εμπορικές συναλλαγές»

Στην διατύπωση αυτή έχουμε δύο στοιχεία, το «σύμβολο» και τις εμπορικές συναλλαγές. Η θέση είναι ότι ένα (τόσο σπουδαίο) σύμβολο για την ανθρωπότητα δεν μπορεί να μπαίνει σε εμπορικές συναλλαγές. Ισχύει όμως κάτι τέτοιο; Όλος ο κόσμος είναι εμβαπτισμένος σε εμπορικές και άλλες συναλλαγές, της Ακροπόλεως μη εξαιρουμένης.

Είναι στο χέρι καθενός που θεωρεί ότι η Ακρόπολη είναι σύμβολο να διατηρήσει πλευρές και διαστάσεις που δεν τις αγγίζουν οι εμπορικές συναλλαγές, χωρίς όμως να τις αποκλείει.

Εξίσου ενδιαφέρον είναι ότι οι Ιταλοί αρνήθηκαν ότι έκαναν οικονομική προσφορά, ότι έδωσαν δηλαδή χαρακτήρα συναλλαγής στην πρόταση τους.

“... αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δίνουμε με αυτό τον τρόπο το σύμβολο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς για μια επίδειξη μόδας, που μπορεί να είναι υψηλής ραπτικής, αλλά δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του χώρου.”

Εδώ το πρόβλημα είναι η υψηλή ραπτική, που δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του χώρου.

Η θέση επομένως είναι ότι στον χώρο της Ακροπόλεως θα πρέπει να γίνονται μόνο εκδηλώσεις που συνάδουν με τον χαρακτήρα του χώρου. Ποιος όμως αποφασίζει τι συνάδει και τί όχι; Με δεδομένο ότι η απόφαση του ΚΑΣ είναι η βαρύνουσα, με ποια κριτήρια καθίσταται το ΚΑΣ το αρμόδιο αποφασιστικό όργανο; Το ερωτώ επειδή κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το ΚΑΣ έχει εκφυλιστεί σε ένα όργανο μιας κλειστής παρέας που είναι έξω από την πραγματική ζωή και κρίνει με ένα τρόπο που δεν έχει καμμιά σχέση με την σύγχρονη ζωή.

«Μπορεί η χώρα μας να βρίσκεται σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δίνουμε με αυτό τον τρόπο το σύμβολο...»

Αυτό το επιχείρημα είναι σαθρό, αφού συνδέει την πρόταση των Ιταλών με την κρίση, φαίνεται δηλαδή να λέει ότι αν δεν είμαστε στην κρίση δεν θα κάνανε τέτοια πρόταση οι Ιταλοί. Επίσης, προβάλει την θέση «πτωχοί αλλά τίμιοι», «δεν θέλω την συμπόνοια κανενός», και άλλα σχετικά, που είχε μεγάλη πέραση στη δεκαετία του 1960, αλλά όχι σήμερα.

«... η φωτογράφηση της Nelly's το 1928, στην οποία έκανε αναφορά το υπόμνημα ως παράδειγμα παραχώρησης της Ακρόπολης, ήταν μια καλλιτεχνική δημιουργία, που δεν πλήρωσε κανένα αντάλλαγμα»

Εδώ έχουμε ένα κλασσικό επιχείρημα. Η τέχνη επιτρέπεται, η υψηλή ραπτική δεν επιτρέπεται. Αναπόφευκτα, το ερώτημα αντιστρέφεται. Τι είναι τέχνη; Για ποιόν λόγο ένα σχέδιο βραδινού φορέματος του οίκου Γκούτσι δεν είναι καλλιτέχνημα; Επειδή αγοράζεται; Επειδή δηλαδή έχει ανταλλακτική αξία; Μα το ίδιο συμβαίνει με όλα τα έργα τέχνης. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι πολύ πιο πιθανό στη διάρκεια της ζωής του ένας μέσος άνθρωπος να αποκτήσει ένα αντικείμενο Γκούτσι παρά ένα πίνακα του Πικάσσο. Ο Γκούτσι λοιπόν είναι πολύ πιο προσιτός, παρόλο ότι κοστίζει. Γιατί ο Πικάσσο κοστίζει πολύ περισσότερο.

Πέρα τούτου όμως, δεν κατανοώ πιο είναι το πρόβλημα του ανταλλάγματος. Γιατί να μην υπάρχει αντάλλαγμα; Είναι μήπως η Ακρόπολη ένας θύλακας μαγικός στον οποίο δεν υπάρχει η οικονομία, το χρήμα, οι συναλλαγές;

«Αν το ΚΑΣ έπρεπε να παραχωρήσει την Ακρόπολη σε έναν ενδιαφερόμενο, ποιος θα ήταν αυτός; «Ποιος θα ήθελε να ισχυριστεί ότι είναι ο πρώτος φορέας πολιτισμού ή επιστήμης στον κόσμο;»

Το ερώτημα είναι δομημένο με λάθος υπόθεση. Γιατί να παραχωρήσει το ΚΑΣ την Ακρόπολη ΜΟΝΟ σε ένα ενδιαφερόμενο; Γιατί να μην είναι η Ακρόπολη ανοιχτή – με κάποια κριτήρια – σε όλους που ενδιαφέρονται; Ενώ λοιπόν το ερώτημα που ακολουθεί την υπόθεση είναι εύλογο, η υπόθεση είναι λάθος, οπότε όλο το επιχείρημα καταρρέει.

Μια διαφορετική θέση

Θα μπορούσα να συνεχίσω με την ανάλυση των όσων διατυπώθηκαν, αλλά νομίζω ότι δεν χρειάζεται. Η ουσία των θέσεων αποκαλύφθηκε. Κλείνοντας θα ήθελα να διατυπώσω μια διαφορετική θέση.

Σύμφωνα με αυτήν, η Ελληνική Κυβέρνηση θα έπρεπε να δεχθεί την πρόταση του οίκου Γκούτσι, και να εισπράξει και χρήματα από την παραχώρηση της Ακρόπολης. Η Ακρόπολη είναι όχι μόνο το σύμβολο της Ουνέσκο, είναι και το σύμβολο της Ελλάδας. Η εκδήλωση Γκούτσι στον χώρο της Ακρόπολης θα ήταν ένα γεγονός που θα πρόβαλε την Ελλάδα σε όλον τον κόσμο, και δη τον κόσμο που μπορεί να την επισκεφθεί και να την απολαύσει.

Η Ελλάδα της κρίσης, η Ελλάδα της χρεωκοπίας, συνυπάρχει με την Ελλάδα της Ακρόπολης. Η προώθηση της Ελλάδας της Ακρόπολης μέσα από την εκδήλωση της Γκούτσι σε όλον τον κόσμο θα βοηθούσε την προσπάθεια των εργαζομένων στον παραγωγικό τομέα Ελλήνων να βγούμε από την κρίση.

Εκείνο που δεν κατανοούν οι άνθρωποι που έλαβαν την απορριπτική απόφαση είναι ότι η Ακρόπολη υπάρχει σε ένα παγκόσμιο πλέγμα σχέσεων και συμβόλων, και ως τέτοια είναι ένα από τα μεγαλύτερα όπλα που έχει στη διάθεση της η Ελλάδα στον αγώνα που κάνει για να βγει από την κρίση.

Το Αγγλικό ρητό «όλα είναι θεμιτά στον πόλεμο και τον έρωτα» ισχύει, και μάλιστα με το παραπάνω. Ακόμη λοιπόν και οι «ιδεολόγοι» της ιερότητας, της αγνότητας, και των σχετικών, θα έπρεπε να δεχθούν το αίτημα για το καλό της Ελλάδας. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει ανθρώπους που δέχονται και κατανοούν τις παγκόσμιες αγορές, το τι σημαίνει ανταγωνιστικότητα, τι σημαίνει μπραντ νέιμ, τι σημαίνει κρίση.

Τα σύμβολα κάθε κοινωνίας ή και του κόσμου όλου, δεν υπάρχουν σε μια γυάλα. Υπάρχουν μέσα σε κοινωνικά σύνολα με τις ιδέες τους, τις ανησυχίες τους, τα προβλήματα τους, τα γούστα τους. Το αραχνιασμένο ΚΑΣ και – δυστυχώς – πάρα πολλοί άλλοι βλέπουνε το σύμβολο μόνο μέσα στη γυάλα, στην οποία είναι μέσα και οι ίδιοι. Έτσι βλέπουνε μόνο το δέντρο και αγνοούν το δάσος που υπάρχει τριγύρω, αλλά έξω από τη γυάλα. Το κακό είναι ότι παίρνουν αποφάσεις που αφορούν όλους μας, και εμάς που είμαστε έξω από την γυάλα, χωρίς να έχουν επίγνωση των συνεπειών.

Θα έλεγα ότι είναι καιρός να αλλάξει όλο το θεσμικό πλαίσιο αυτής της μυωπικής και ξεπερασμένης προσέγγισης. Κάτι τέτοιο όμως είναι πολύ δύσκολο. Αρκεί να δει κανείς την δουλικότητα και υποταγή που σχεδόν όλοι οι «φορείς» της Ελλάδας, εκκλησιά, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, δέχθηκαν την απόφαση του ΚΑΣ.

*Ο Νίκος Μορόπουλος είναι Σύμβουλος Εταιρικών Μετασχηματισμών (MSc)