Μόνο έτσι θα σταματήσουν οι θάνατοι στη Μεσόγειο

Ο πραγματικός αριθμός των θανάτων είναι πιθανώς πολύ υψηλότερος. Δεν έχουμε ιδέα πόσες λέμβοι υπερφορτωμένες με τρομοκρατημένους επιβάτες αποπλέουν από τη Λιβύη με κατεύθυνση την Ιταλία κάθε μέρα και πόσες από αυτές βυθίζονται χωρίς να αφήνουν ίχνη πριν φτάσουν στις πολυσύχναστες πλωτές οδούς της Μεσογείου ή πριν καλέσουν σε βοήθεια. Σύμφωνα με το διεθνές ναυτικό δίκαιο, όλα τα σκάφη στην περιοχή, είτε πρόκειται για εμπορικά πλοία, πολεμικά πλοία ή σκάφη διάσωσης Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF), υποχρεούνται να παράσχουν βοήθεια και να φροντίσουν να μεταφερθούν οι διασωθέντες σε ασφαλή τοποθεσία. Σε περίπτωση όμως που δεν εντοπιστούν έγκαιρα, οι άνθρωποι βυθίζονται στον πυθμένα της θάλασσας μαζί με τις βάρκες τους. Μερικές από τις σωρούς στη συνέχεια εκβράζονται στη Βόρεια Αφρικανική ακτή ή πιάνονται στα δίχτυα ψαράδων εβδομάδες αργότερα.

Kevin McElvaney

Ένα από τα πιο δύσκολα και τρομακτικά πράγματα που κάνουν οι ομάδες μας στα πλοία διάσωσης στη Μεσόγειο είναι να ανασύρουν τις σωρούς ανδρών, γυναικών και μερικές φορές πολύ μικρών παιδιών που έχουν πνιγεί. Οι γιατροί μας βεβαιώνονται πως η κατάσταση των ανθρώπων είναι πέρα από το σημείο της ανάνηψης και ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι περισσότερο. Κατόπιν, φέρνουμε τις σωρούς στο σκάφος, εκτιμούμε την ηλικία του κάθε ατόμου, φωτογραφίζουμε κάθε έναν ξεχωριστά και στη συνέχεια οι σωροί παραδίδονται στις ιταλικές αρχές. Οι κανονισμοί των θαλάσσιων μεταφορών ορίζουν ότι σε περίπτωση θανάτου στη θάλασσα, όλα τα υπάρχοντα πρέπει να φυλάσσονται προσεκτικά με τον θανόντα. Συχνά ωστόσο δεν υπάρχουν καθόλου υπάρχοντα. Ούτε καν ένα ζευγάρι παπούτσια. Ελέγχουμε για την περίπτωση που υπάρχει ένα όνομα ή ένας αριθμός τηλεφώνου σημειωμένος πρόχειρα με στυλό πάνω στα ρούχα τους, αλλά τις περισσότερες φορές, τα πιστοποιητικά θανάτου που γράφουν οι γιατροί μας αφορούν σε άτομα αγνώστων στοιχείων. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους θα παραμείνουν ανώνυμοι για πάντα, με τις οικογένειές τους στην πατρίδα να περιμένουν με αγωνία ένα τηλεφώνημα που δεν θα έρθει ποτέ.

Kevin McElvaney

Για εκείνους που περισυλλέγονται από τη θάλασσα ζωντανοί, πολλοί χρήζουν άμεσης φροντίδας για υποθερμία και αφυδάτωση ή για χημικά εγκαύματα που προκλήθηκαν από διαρροές πετρελαίου. Ταυτόχρονα, βλέπουμε σημάδια στα σώματα των ανθρώπων, τα οποία αποτελούν μαρτυρία για το ανησυχητικό επίπεδο βίας και εκμετάλλευσης που η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων αυτών έχει βιώσει, ενώ βρισκόταν στη Λιβύη και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Θυμάμαι μια γυναίκα με σπασμένα τα μπροστινά δόντια, μία άλλη με διάτρητο τύμπανο μετά από χτυπήματα που είχε δεχθεί στην περιοχή του κεφαλιού. Βλέπουμε σπασμένα κόκκαλα, υποσιτισμό, σημάδια από βασανιστήρια, θύματα σεξουαλικής βίας, μολυσμένα τραύματα από σφαίρες, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Εν τω μεταξύ στο εσωτερικό της Λιβύης η πολιτική αστάθεια, η οικονομική κατάρρευση και η κατάλυση της έννομης τάξης δεν δείχνουν σημάδια βελτίωσης. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται σε διάφορα μέρη της χώρας. Πολλοί μετανάστες είναι αδύνατο ακόμα και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο δεν μπορούν να λάβουν προστασία, λόγω της έλλειψης ενός αποτελεσματικού συστήματος παροχής ασύλου, του περιορισμένου ρόλου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της έλλειψης ισχυρής νομοθεσίας εντός της Λιβύης για την παροχή προστασίας στους πρόσφυγες. Πολλοί άνθρωποι δεν βλέπουν καμιά άλλη επιλογή παρά μόνο να αποπειραθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο σε μια προσπάθεια να βρουν ασφάλεια στην Ευρώπη.

Kevin McElvaney

Οι προσπάθειες από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αποτροπή της απώλειας ανθρωπίνων ζωών στη θάλασσα μέσω της ενίσχυσης του ελέγχου των συνόρων, της αύξησης της στρατιωτικοποίησης και της εστίασης στην ανακοπή της δράσης των παράνομων δικτύων διακίνησης μεταναστών έχουν οδηγήσει μόνο σε περισσότερους πνιγμούς ανθρώπων και όχι σε λιγότερους. Τα αδίστακτα παράνομα δίκτυα διακίνησης ανθρώπων έχουν προσαρμόσει γρήγορα τον τρόπο λειτουργίας τους, με αποτέλεσμα η διέλευση δια μέσου θαλάσσης να έχει γίνει ακόμη πιο θανατηφόρα.

Diala Ghassan

Επίσης, δεν μπορεί να αποτελεί απάντηση στο πρόβλημα η εκπαίδευση της Λιβυκής ακτοφυλακής στην αναχαίτιση ανθρώπων στη θάλασσα και την επιστροφή τους στη Λιβύη, πόσο μάλλον αν λάβουμε υπόψη το πολυτάραχο παρελθόν της υπηρεσίας αυτής στην καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι άνθρωποι που υποχρεώνονται να επιστρέψουν στη Λιβύη αντιμετωπίζουν αυθαίρετη κράτηση σε ανθυγιεινές και απάνθρωπες συνθήκες για παρατεταμένες χρονικές περιόδους, χωρίς να έχουν ουδεμία δυνατότητα αμφισβήτησης της νομιμότητας της κράτησής τους, σχεδόν χωρίς καμία πρόσβαση στον έξω κόσμο, αντιμετωπίζοντας κακομεταχείριση και έλλειψη πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη.

Kevin McElvaney

Οποιαδήποτε πρόταση για να σταματήσουν να πεθαίνουν άνθρωποι στη Μεσόγειο σε τέτοια τεράστια κλίμακα πρέπει να περιλαμβάνει την παροχή μιας εφικτής εναλλακτικής λύσης στους ανθρώπους αυτούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να δράσει επειγόντως ώστε να παρέχει στους ανθρώπους ασφαλείς και νόμιμους τρόπους αναζήτησης ασύλου και να δημιουργήσει οδούς νόμιμης μετανάστευσης που κάνουν ευρύτερη χρήση των νόμιμων συστημάτων εισόδου. Όπως για παράδειγμα η επανένωση οικογενειών, η χορήγηση βίζας για ανθρωπιστικούς λόγους, οι απλουστευμένες προϋποθέσεις θεώρησης άδειας παραμονής, οι ολοκληρωμένες προτάσεις επανεγκατάστασης και μετεγκατάστασης. Οι άνθρωποι που αναζητούν εργασία ή αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη, θα είναι τότε σε θέση να το κάνουν νόμιμα, αντί να χρειάζεται να στραφούν σε παράνομους διακινητές. Εκείνοι που έχουν νόμιμες αξιώσεις για άσυλο ή ευκαιρίες για εργασία θα έπρεπε να μπορούν απλά να επιβιβαστούν σε ένα αεροπλάνο αντί να χρειάζεται να ξεκινούν τόσο μακρινά και επικίνδυνα ταξίδια ή να διακινδυνεύουν τη ζωή τους στη θάλασσα.

Μέχρι να τεθεί σε εφαρμογή μια ολοκληρωμένη λύση, οι μαζικοί πνιγμοί στην περιοχή της Μεσογείου θα συνεχιστούν.

*Ο Jens Pagotto είναι επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (MSF) στη Λιβύη και των δράσεων έρευνας και διάσωσης στη Μεσόγειο