Για τον Κωστή Στεφανόπουλο που γνώρισα

Μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον αυθεντικού, αγωνιστικού ΠΑΣΟΚ (ο πατέρας μου ιδρυτικό στέλεχος, πιστός από το 1974 μέχρι σήμερα), άκουσα αμέσως για «τον δεξιό που δεν ξέχασε τις ρίζες του» και «στηρίζει τον αποστάτη Μητσοτάκη που πριν 5 χρόνια τον έδιωξε από τη ΝΔ». Ήταν τότε, στα 17 μου, που η δημόσια εικόνα αλλά και η έντιμη στάση ενός πολιτικού προκάλεσε τα πρώτα μου σκιρτήματα για την πολιτική.

Τον Απρίλιο της επόμενης χρονιάς βρίσκομαι λοιπόν στο 2ο συνέδριο της ΔΗΑΝΑ, στην Αθήνα. Θυμάμαι ακόμα τον Κωστή Στεφανόπουλο να μιλάει για τον «Κοινωνικό Φιλελευθερισμό», έννοια άγνωστη μέχρι τότε στο ευρύ πολιτικό ακροατήριο της Ελλάδας. Θυμάμαι επίσης τα παιδιά της Ανανεωτικής Δημοκρατικής Νεολαίας (της ΑΔΗΝ, της νεολαίας του κόμματος), να μου κάνουν εντύπωση ως πολύ δυναμικοί αλλά και αξιόλογοι άνθρωποι. Είχα ακούσει άλλωστε ότι «το Στεφανόπουλο ακολούθησαν όλα τα καλά στελέχη της ΝΔ, στο Μητσοτάκη έμειναν οι μέτριοι και οι ασυνεπείς».

Δραστηριοποιούμενος λοιπόν, μαζί με λίγα ακόμη – παλαιά και νέα – στελέχη, στη νεότερη θα έλεγα εποχή της ΔΗΑΝΑ, προσπαθούμε να διαβούμε όλοι μαζί ένα πολύ δύσκολο μονοπάτι. Είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο Κωστής Στεφανόπουλος, μετά και την απώλεια της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης από τη ‘φυγή’ (για να μην πω αυτό που πραγματικά έγινε) του βουλευτή Κατσίκη, παλεύει ανάμεσα σε Μητσοτάκη και Παπανδρέου, διεκδικώντας ζωτικό πολιτικό χώρο. «Αριστερίζων» από τη μία και «βασιλόφρων» από την άλλη, τα ‘επιχειρήματα’ του τότε πανίσχυρου δικομματισμού, απέναντι στην εντιμότητα και την ορθότητα του δικού του πολιτικού λόγου.

Αεικίνητος, υπερδραστήριος και πάντα προσηλωμένος στο στόχο, οργώνει την Ελλάδα – κι όποιος προλάβει βρίσκεται δίπλα του. Θυμάμαι μία βραδινή βόλτα μας στο γνωστό πολυχώρο ‘Μύλο’ της Θεσσαλονίκης, όπου βάδιζε στο πλακόστρωτο τόσο γοργά, που εμείς, νεολαίοι ηλικίας 20-25 χρονών, δεν τον προλαβαίναμε. Κι όταν μετά καθήσαμε για φαγητό, απέναντι στον πειρασμό όσων ‘εκλεκτών’ ερχόταν στο τραπέζι μας (ταβέρνα στη Θεσσαλονίκη γαρ), ο Πρόεδρος ζήτησε «μία γιαούρτη και μία κοκκινογούλια»: προσεκτικός (και) στο φαγητό, λιτοδίαιτος πάντα!

Απέναντι όμως στους λεγόμενους ‘δεινόσαυρους’ του τότε πολιτικού συστήματος, τους οποίους ο κόσμος κατηγορούσε μεν για τα δεινά του τόπου αλλά τελικά τους έδινε ξανά ποσοστά που άγγιζαν το 90%, προσπαθείς να αναδείξεις τα πλεονεκτήματά σου κι αφήνεις κατά μέρους την ευγένεια και την ειλικρίνεια. «Είμαι 66 ετών», είπε σε μία ομιλία του σε χωριό της ορεινής Χαλκιδικής το 1992, με όλους εμάς να ‘δαγκωνόμαστε’ και να λέμε «μην τα λες αυτά Πρόεδρε». Τα έλεγε όμως γιατί, πολύ απλά, ήταν ο Κωστής Στεφανόπουλος!

Ανεξίτηλη θα μείνει όμως στην ψυχή μας η μεγάλη μάχη των ευρωεκλογών του 1994, η οποία και αποτέλεσε το κύκνειο άσμα της ΔΗΑΝΑ. Μας είχε πει ο Πρόεδρος ότι «αν δεν πετύχουμε θα φύγουμε», χωρίς κανείς μας να θέλει να σκεφτεί κάτι τέτοιο. Το αποτέλεσμα: 2,79%, με λιγότερες από μία (ναι, μία) ψήφο ανά εκλογικό τμήμα της χώρας να μας αρκούν για να εξασφαλίσουμε το ελάχιστο για την είσοδο στην ευρωβουλή ποσοστό του 3%. Η κατάληξη: ο Κωστής Στεφανόπουλος, συνεπής στις αρχές του και ειδικότερα στη δημόσια δέσμευσή του, αναστέλλει τη λειτουργία του κόμματος. Η εικόνα του fax που ήρθε από τα κεντρικά γραφεία της 3ης Σεπτεμβρίου στην Αθήνα στα γραφεία μας στη Θεσσαλονίκη επί της Παύλου Μελά, ακόμα μπροστά στα μάτια μου. Πληροφορίες μάλιστα έλεγαν (τότε δεν είχαμε τεχνολογία που να επιτρέπει την αμεσότητα της είδησης) ότι πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί στα κεντρικά γραφεία στην Αθήνα και του ζητούσε να αναθεωρήσει την απόφασή του, να συνεχίσει. Δεν το συζήτησε καν!

Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην επιλογή του για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας το 1995 – ομολογουμένως συγκυριακά, έτσι όμως είναι η πολιτική. Και λέμε όλοι ότι οι Έλληνες ήμασταν περήφανοι για τον Πρόεδρό μας, ο οποίος πραγματικά ‘ανέβασε τον πήχη’ σ’ αυτό που είχαμε συνηθίσει να ζούμε, με το θεσμό του ‘διακοσμητικού’ Προέδρου. Μάλιστα, η ΑΔΗΝ Θεσσαλονίκης, αυτό το συμπυκνώσαμε σε μία φράση, σε πλακέτα που του δωρίσαμε, την ημέρα ακριβώς που τα πρωτοσέλιδα αναφερόταν στο ‘Νέο Πρόεδρο’: «Μέχρι σήμερα ήσασταν ο Πρόεδρός μας, από σήμερα θα είστε και Πρόεδρος όλων των ελλήνων»! Όμως αυτό που τελικά συνέβη, στην περίπτωση του Στεφανόπουλου, ήταν το λιγότερο καλό για τη χώρα: πολλά θα ήταν στην Ελλάδα διαφορετικά αν επικρατούσε αυτός και όχι ο Μητσοτάκης στη διεκδίκηση της αρχηγίας της ΝΔ ή έστω εάν (λιγότερο πιθανό σενάριο) τύγχαναν αποδοχής από το λαό οι ιδέες της ΔΗΑΝΑ. Ο ίδιος άλλωστε, όταν ρωτήθηκε από το δημοσιογράφο Γιώργο Αυτιά, αμέσως μετά τη δημόσια τοποθέτηση του Ανδρέα Παπανδρέου για την επιλογή του ως υποψηφίου Προέδρου, αν νοιώθει δικαιωμένος, απάντησε: «απλώς ικανοποιημένος»!

Κατά δε τη διάρκεια της 10ετούς παραμονής του στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα, φυσικά και δεν άλλαξε καθόλου. Εντύπωση μας έκανε πάντα το γεγονός ότι, παρά τις αμέτρητες και διόλου ευκαταφρόνητες – επίσημες και ανεπίσημες – υποχρεώσεις του, δεν ξέχασε ποτέ τους ανθρώπους που τον ακολούθησαν στη ΔΗΑΝΑ μέχρι τέλους: από την πρώτη κιόλας φορά που ‘ανέβηκε’ στη Θεσσαλονίκη για τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου, ζήτησε να μας δει, ενώ αυτό συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του με συναντήσεις αλλά και ανταλλαγή ευχών – σημειωτέον ότι έγραφε και υπέγραφε πάντα ιδιοχείρως! Ξεχωριστή ήταν για μένα και η υποδοχή και φιλοξενία στο Προεδρικό Μέγαρο, μαζί με άλλους παλαιούς συνεργάτες του, την ημέρα μάλιστα εκλογής του διαδόχου του Κάρολου Παπούλια. Παρακολουθήσαμε τη συνεδρίαση του Κοινοβουλίου, συζητώντας μαζί του, με τον Πρόεδρο να είναι λιγότερο στεναχωρημένος και σίγουρα περισσότερο άνετος από όλους μας, για την εποχή που τελείωνε με την ολοκλήρωση της θητείας του.

Ο Κωστής Στεφανόπουλος, ο Πρόεδρος της ΔΗΑΝΑ, των λίγων ρομαντικών της πολιτικής συνέπειας και του ακέραιου ήθους της εποχής 1985-1994, ο μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας όλων των ελλήνων, δεν είναι πια κοντά μας. Η αξεπέραστη ρητορική του δεινότητα – ‘Από το Δημοσθένη και τον Κικέρωνα στον Κωστή Στεφανόπουλο’ τιτλοφορείται σχετικό πόνημα – το σπάνιο πολιτικό του ήθος, η τόλμη να διατυπώνει ευθέως τις απόψεις του αλλά και ο συνεπής και ουσιαστικός πατριωτισμός του, θα μας λείψει αλλά και θα οδηγεί τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας για πάντα. Δυστυχώς, από τότε μέχρι σήμερα, η Ελλάδα δεν έκανε και πολλά βήματα στην κατεύθυνση προς την οποία ο ίδιος ήταν προσηλωμένος. Θα ολοκληρώσω μάλιστα αυτό το κείμενο – αφιέρωμα στη μνήμη του με το εξής: Σε ερώτηση που του έκανα όταν τον επισκέφθηκα στο γραφείο του στην οδό Βουκουρεστίου, κατά την περίοδο διακυβέρνησης Κώστα Καραμανλή, για το «πώς βλέπει την πολιτική κατάσταση», μου απάντησε ξεκάθαρα: «σήψη, διαφθορά και δυσοσμία Γιώργο». Αναμενόμενο! Με ανθρώπους σαν τον Κωστή Στεφανόπουλο να σπανίζουν στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας μας...

Δικηγόρου Θεσσαλονίκης, τ. στελέχους της ΔΗΑΝΑ