Τελεσίγραφο ζωής ή θανάτου η εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων

Οι διαδικασίες εφαρμογής της διακήρυξης για την πλήρη αποανθρακοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας μετά το 2050, τη συγκράτηση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη σε πολύ κάτω από δύο βαθμούς Κελσίου στο πρώτο μισό του αιώνα και η απαιτούμενη άμεση δράση για προσαρμογή απαιτούν σίγουρα επιτάχυνση και θάρρος.

Το φαινόμενο και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι εδώ. Η προστασία του πλανήτη, η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η επιβίωση του ανθρώπινου είδους δεν είναι πλέον γραφική ενασχόληση και ρομαντική θεώρηση, αλλά ένα τελεσίγραφο ζωής ή θανάτου. Κάθε μορφή ζωής και ανθρώπινης δραστηριότητας απειλείται, καθώς υπάρχουν σενάρια που κάνουν λόγο για άνοδο της θερμοκρασίας μέχρι και οκτώ βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε τροχιά αυτοκαταστροφής.

Τόσο στη Blue Zone της COP22, όσο και σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις στα πολυτελή ξενοδοχεία του Μαρρακές, οι χώρες συμφώνησαν να συνεχίσουν την κλιμάκωση των χρηματοδοτικών συνεισφορών τους προς το προσυμφωνημένο ποσό των 100 δις δολαρίων ετησίως μέχρι το 2020, με στόχο την επίτευξη μεγαλύτερης ισορροπίας μεταξύ της προσαρμογής και του μετριασμού του φαινομένου. Δεδομένου ότι απαιτούνται πολλά τρισεκατομμύρια επενδύσεων για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος, αλλά και εξαιτίας της απροθυμίας που παρατηρείται γενικά εκ΄ μέρους πολλών κρατών, διαμορφώνεται ένα κλίμα σκεπτικισμού σε σχέση με το αν τελικά η συμφωνία των Παρισίων θα είναι αποτελεσματική ή θα ακυρωθεί στην πράξη.

Πολλές χώρες ήλπιζαν σε μία ισχυρότερη διατύπωση για το θέμα της χρηματοδότησης, αν και αναγνωρίστηκαν οι επείγουσες ανάγκες των πλέον ευάλωτων αναπτυσσόμενων χωρών. Οι χώρες συμφώνησαν για ένα πενταετές σχέδιο, που θα αφορά την αντιμετώπιση των ζημιών και των απωλειών από την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα, δημιουργήθηκε και δέχτηκε ήδη μια εισφορά 50 εκατ. δολαρίων από χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Γερμανία ένα νέο ταμείο για να ενθαρρύνει τις προσπάθειες διαφάνειας

Η Διακήρυξη Δράσης του Μαρρακές, που εκδόθηκε από τους αρχηγούς των κρατών και κυβερνήσεων που συγκεντρώθηκαν στη Σύνοδο, θεωρείται ως επαναβεβαίωση της παγκόσμιας δέσμευσης για τη Συμφωνία των Παρισίων. Βεβαίως, η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, μονοπώλησε με αρνητικό πρόσημο τις συζητήσεις στο περιθώριο των συναντήσεων και έσπειρε ανασφάλεια τους συμμετέχοντες, καθώς οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ρυπαντής του πλανήτη και ίσως ο ισχυρότερος χρηματοδότης των συμφωνιών.

Στο Παρίσι, οι χώρες κλήθηκαν να καθορίσουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές απεξάρτησης από τον άνθρακα, εκθέτοντας τα σχέδιά τους για το 2050. Οι ΗΠΑ παρέδωσαν ένα χάρτη πορείας για μείωση κατά 80% των εκπομπών από τα μέσα του αιώνα. Ωστόσο, η χειρονομία μπορεί να αποτελέσει περισσότερο μια ακαδημαϊκή άσκηση, παρά μια δήλωση προθέσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις του νέου προέδρου, οι οποίες ενδέχεται να καταργήσουν στην πράξη το Clean Power Plan της κυβέρνησης Ομπάμα και να οδηγήσουν στην αναζωογόνηση της βιομηχανίας του άνθρακα.

Παρόλα αυτά, μία τέτοιου είδους κίνηση θα ενδυναμώσει τη θέση της Κίνας στη διεθνή σκηνή, γεγονός που από μόνο του, όπως εκτιμούν συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Παρόλα αυτά, κάποιες «χάρες» σε φίλους και γνωστούς του κ. Τραμπ πρέπει να θεωρούνται αναμενόμενες, χωρίς όμως να μπορεί να εκτιμηθεί το κατά πόσο αυτές θα μπορέσουν να ανακόψουν την πορεία της Συμφωνίας των Παρισίων. Πάντως τεχνικά και κυρίως πολιτικά η πλήρης αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία είναι σχεδόν αδύνατη.

Τις εθνικές στρατηγικές τους εξέθεσαν επίσης η Γερμανία, το Μεξικό και ο Καναδάς, ενώ, όλες οι χώρες που κύρωσαν τη συμφωνία υποχρεούνται να καταθέσουν εθνικά δεσμευτικούς στόχους. Στο εγχείρημα συμμετέχουν επίσης μητροπόλεις, οργανισμοί, αλλά και πολυεθνικές εταιρείες.

Εν τω μεταξύ, 47 από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, οι οποίες έχουν ομαδοποιηθεί ως το φόρουμ των πλέον ευάλωτων από το κλίμα χωρών, δεσμεύονται να παράγουν το 100% της ενέργειάς τους από ανανεώσιμες πηγές, το συντομότερο δυνατό. Δεσμεύτηκαν επίσης να ενημερώσουν τις εθνικά καθορισμένες συνεισφορές τους πριν από το 2020 και να προετοιμάσουν μακροπρόθεσμες στρατηγικές.

Η Ελλάδα ως χώρα μέλος της ΕΕ έχει να επωφεληθεί σημαντικά από τις εξελίξεις, καθώς ως Μεσογειακή και νησιωτική χώρα, εάν επιδείξει πολιτική βούληση και προθυμία μπορεί όχι μόνο να προετοιμαστεί κατάλληλα για τις αλλαγές του κλίματος, αλλά ταυτόχρονα να ενισχύσει τη θέση της στον γεωπολιτικό χάρτη και να αποκτήσει μία πολύ ισχυρή δυναμική διαμορφώνοντας ένα νέο παραγωγικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης.

Τέλος, όπως έγινε γνωστό, είκοσι παγκόσμιοι επενδυτές που εκπροσωπούν κεφάλαια ύψους 3,2 τρις έχουν ήδη προγραμματίσει επενδύσεις ύψους 600 δισ. Με δεδομένο βέβαια το γεγονός ότι η ανθρωπότητα σπαταλά έμμεσα ή άμεσα περί τα 13,6 τρις ετησίως για αμυντικές δαπάνες, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι τα περιθώρια συνεργασιών και ανακατανομής πόρων προς βιώσιμες κατευθύνσεις είναι μονόδρομος, στο πλαίσιο της εφαρμογής των Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ, αλλά και την επείγουσα ανάγκη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Είναι επιτέλους καιρός για υπεύθυνες αποφάσεις και δράση. Η περιβαλλοντική κρίση, η φτώχεια, και οι ανισότητες λειτουργούν σα βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια του πολιτισμού μας. Το χρονικό περιθώριο του τελεσιγράφου φαίνεται να εκπνέει.

*Ο Ηλίας Παλιαλέξης είναι δημοσιογράφος