Βιβλιοκριτική: "Πικρούτσικα Πικρούτσικα"

Ο Θάνος Κάππας άρχισε να γράφει είκοσι μέρες μετά τον θάνατο του πατέρα του, όπως σημειώνει – μετατρέποντας το πένθος της απώλειας σε χαρμολύπη της νέας ζωής: με τη γραφή και με τους άλλους. Αυτοί οι άλλοι, οι αναγνώστες του ιστολογίου του, των κειμένων του που δημοσιεύονταν σε άλλα ιστολόγια, σε ανθολογίες, σε έντυπα, είχαν (έχουν) ρόλο διπλό. Ήταν (είναι) οι πρώτοι αναγνώστες των αφηγημάτων του και μαζί οι σύντροφοί του στη γραφή, με την καλή κουβέντα, την κοφτερή παρατήρηση. Κι οι ιστορίες ξεδιπλώνονται, η μία μετά την άλλη, αναμνήσεις κι εντυπώσεις, εικόνες ενός ενιαίου χρόνου που ανήκει, εντέλει, στο παρόν και στο μέλλον.

Ακόμη κι αν ήσαστε σε μια φυλακή, λέει ο Ρίλκε, που οι τοίχοι της έπνιγαν κάθε θόρυβο από τον έξω κόσμο, δεν θα είχατε πάντα όμως την παιδική σας ηλικία, αυτόν τον ανεκτίμητο, βασιλικό πλούτο, τον θησαυρό των αναμνήσεων; Ο Κάππας είναι πολύ διανοούμενος για να παραδοθεί αμαχητί στη νοσταλγία που στίζει τα κείμενά του, ακόμη κι όταν αυτή επελαύνει με ταρκοφσκικό ένδυμα και ξάφνου χιονίζει μες στο καλοκαίρι στον ακάλυπτο. Οι ιστορίες του έχουν δυο όψεις. Η μία επιθυμεί την ταυτότητα, γυρίζει πίσω για να βρει ρίζες, να φωτίσει τις ψηφίδες που συγκρότησαν την ταυτότητα αυτή και την υποστηρίζουν. Η άλλη ξέρει ότι ταυτότητα δεν υπάρχει, ότι ο εαυτός είναι μετέωρος, όχι όμως σαν τις ευτυχείς ιπτάμενες μορφές του Σαγκάλ, σε διαρκή διαπραγμάτευση, με και χωρίς τους άλλους, μες στο λαμπρό φως και στο πιο μαύρο σκοτάδι. Οι αναμνήσεις έρχονται ως ανέφικτη παραμυθία, τίποτε δεν μπορεί να γυρίσει πίσω καθαυτό, τίποτα δεν γιατρεύει τον χρόνο που περνά και πριονίζει κι αυτές ακόμη τις άγιες αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας, φωτίζοντάς τις ειρωνικά. "Ερημιές, παντού." Και μια ομορφιά που δεν περιέχει και δεν χρειάζεται να περιέχει πάντα τον άνθρωπο.

Ο Κάππας μοιράζεται με τους αναγνώστες του τον χωροχρόνο της γραφής, αλλά και εκείνον των ιστοριών του. Είκοσι ιστορίες για εμμονές και καθηλώσεις. Άλλες είκοσι για την tragicomedia moderna. Σαράντα ιστορίες ζωής μοιρασμένης, κοινής εμπειρίας μιας γενιάς, που αποτυπώνεται έτσι, αλλά θα μπορούσε και εντελώς διαφορετικά. Η ιστορία της δεκαετίας του '80 και του '90, της μεταπολίτευσης, με τις υποσχέσεις και τις διαψεύσεις της, όπως την έζησαν οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους, όπως χαράχτηκε στο πετσί του καθενός, με ιδιαίτερο τρόπο – όπως κι η κρίση σήμερα, που δεν σβήνει τους μώλωπες ούτε καταλαγιάζει την επιθυμία. Γιαγιάδες, θείοι, φίλοι, έρωτες, τραγούδια, ακρογιαλιές, εφορίες, μετανάστες, σχολικές εκθέσεις και γιορτές, μοναστήρια και ντισκοτέκ, πόκα και διαλεχτικός υλισμός. Σαρκασμός κι αυτοσαρκασμός, ειρωνεία και τρυφερότητα, ποίηση και στοχαστικότητα. Αυτά είναι τα απλά υλικά της ανήσυχης γραφής του Κάππα, που έρχεται από μια παράδοση στη γλώσσα των νέων μέσων, ψάχνει τη θέση και τον ρυθμό της και μιλάει, στιγμές-στιγμές, στην ψυχή. Κυρίως, υπόσχεται να συνεχίσει.

*Η Τιτίκα Δημητρούλια είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ και κριτικός λογοτεχνίας.