Αγορά Εργασίας: Εγκαταλείποντας συστηματικά τις αποχρώσεις του γκρι

Για να ανέβουμε θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη χρειάζεται να διαμορφώσουμε και να ακολουθούμε συνεχώς όλοι μας ένα απλό, ξεκάθαρο, συντονισμένο πλαίσιο κανόνων που θα αφήνει μακριά ιδεοληψίες και στερεότυπα, θα απαντά αποτελεσματικά στο σύγχρονο κόσμο της αγοράς εργασίας και θα συμβάλλει έμπρακτα στο χτίσιμο της εμπιστοσύνης και την ανάπτυξη υγιών επιχειρηματικών σχέσεων.

Η μείωση της αδήλωτης εργασίας δεν αφορά απλώς μία ακόμη μνημονιακή υποχρέωση για να αυξηθούν τα έσοδα με αντικειμενικό τρόπο (φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση), αλλά μία απόλυτα λογική απαίτηση των νόμιμων εταιρειών και εργαζόμενων, ώστε να προστατευτεί η ανταγωνιστικότητά τους. Και αυτό πρέπει να γίνει με αποφασιστικό και συντονισμένο τρόπο ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους κρατικούς και μη φορείς και εταίρους. Δηλαδή χρειάζεται βούληση και γνώση. Βούληση από εκείνους που αποφασίζουν για το πλαίσιο και γνώση από όλους τους υπόλοιπους ώστε το αποτέλεσμα να είναι πράγματι αντικειμενικό και αποτελεσματικό.

Μα τι είναι αδήλωτη; Αδήλωτη εργασία είναι η εργασία που μπορεί να παρέχεται νόμιμα αλλά είτε δεν δηλώνεται καθόλου είτε δηλώνεται μερικώς.

Με την έλευση της κρίσης είχαμε το φαινόμενο της απόλυσης πολλών εργαζομένων και της επαναπρόσληψής τους αφ ένός μεν με μικρότερες αποδοχές (το πράσινο φως δόθηκε και από τους σχετικούς νόμους περί κατώτατων αμοιβών με νόμο και όχι έπειτα από διαπραγματεύσεις) και αφ’ ετέρου με μικρότερο ωράριο (εκτινάχθηκε η μερική απασχόληση στα χαρτιά). Στην πραγματικότητα, τα ασφαλιστικά ταμεία είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται και γι αυτόν το λόγο, ενώ οι κινήσεις με μετρητά «κάτω από το τραπέζι» αυξήθηκαν.

Με την έλευση των capital controls αρκετές επιχειρήσεις δυσκολεύονταν να συνεχίσουν τις πληρωμές των εργαζομένων με μετρητά. Έτσι, μετά από το πρώτο τρίμηνο αποφάσισαν να τους δηλώσουν μειώνοντας και τον δείκτη της ανεργίας. Βεβαίως τα capital controls επιτάχυναν και το κλείσιμο αρκετών εταιρειών που δραστηριοποιούνταν εκτός νομικού πλαισίου και επιβίωναν.

Εκτός από τα παραπάνω, κατά κοινή ομολογία οι παράγοντες (διαρθρωτικοί και μη) που οδηγούν προς την αδήλωτη είναι πολλοί, όπως

· Ο υψηλότατος βαθμός αυτό-απασχόλησης και μεγάλος αριθμός μικρών – οικογενειακών επιχειρήσεων

· Τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των νέων ή των άνω των 55 (από τα οποία λίγοι λαμβάνουν το επίδομα ανεργίας)

· Οι τομείς με μεγάλη εποχικότητα (όπως η γεωργία και ο τουρισμός) και πολύ μικρή κινητικότητα εντός συνόρων

· Τα υψηλότατα επίπεδα μη εργοδοτικού κόστους (και για τους εργαζόμενους και για τους εργοδότες)

· Ο μεγάλος αριθμός μεταναστών μη εγγεγραμμένων

· Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους κρατικούς μηχανισμούς και στον τρόπο διάθεσης και διαχείρισης των φόρων και των εισφορών που συλλέγονται

· Η πεποίθηση από ένα τμήμα της οικονομία ότι αποτελεί «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα»

Για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα θα πρέπει το Κράτος να σχεδιάσει μέσα από έναν πραγματικά αντιπροσωπευτικό και διευρυμένο κοινωνικό διάλογο και να αποφασίσει για μια συντονισμένη ολιστική στρατηγική που θα γεφυρώνει τα υπηρεσιακά «σιλό».

Οι στόχοι θα ορίζονται σε στρατηγικό και επιχειρησιακό επίπεδο και δεν θα είναι κατακερματισμένοι ανά Υπουργείο.

Επίσης η διακυβέρνηση θα είναι ενοποιημένη και να καθορίζει το ρόλο και το βαθμό εμπλοκής όλων όσων διαδραματίζουν ένα ρόλο στην αγορά εργασίας (πχ. ενώσεις εργοδοτών, συνδικαλισμός, ιδιωτικές και εθελοντικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση κλπ).

Ενιαίος φορέας είναι απαραίτητος προκειμένου να ανταλλάσσονται τα στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Πλατφόρμα ΕΕ για την αντιμετώπιση της αδήλωτης). Δεν είναι υποχρεωτικός να είναι ένας ακόμη φορέας, αλλά αυτό εμπίπτει στη συζήτηση για την αναδιοργάνωση του Δημοσίου.

Τα μέτρα πολιτικής για την καταπολέμηση της Αδήλωτης θα πρέπει να περιέχουν ένα ολοκληρωμένο μίγμα τόσο

- από άμεσους ελέγχους (με αποτρεπτικές ποινές, μέτρα βελτίωσης του εντοπισμού των παραβατών, προώθηση προληπτικών αλλά και διορθωτικών μέτρων)

αλλά και

- από έμμεσους ελέγχους με αλλαγή αξιών, προτύπων και πεποιθήσεων (εκστρατείες ενημέρωσης και εκπαίδευσης) αλλά και μεταρρύθμισης επίσημων θεσμών (αλλαγή του συστήματος δικαιοσύνης και μεγαλύτερη έμφαση στη διαμεσολάβηση).

Τέλος, απαραίτητη είναι η συνδρομή της τεχνολογίας ώστε να ενοποιηθούν το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ με την εφορία και το ΙΚΑ. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι προτεραιότητα.

Η ανταγωνιστικότητα μας αφορά όλους και ξεκινά από την εμπέδωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης στον εαυτό μας, στον δίπλα μας, στο σύστημα. Μόνον έτσι θα διασκεδάζουμε με τις αποχρώσεις του γκρι λογοτεχνικά και δεν θα παραβιάζουμε τους κανόνες υπονομεύοντας τις ζωές μας.

Βενετία Κουσία

Πρόεδρος της Επιτροπή Απασχόλησης, Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου