Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού: Το «στοίχημα» των πράσινων επενδύσεων και της βιωσιμότητας

Για φέτος, το θέμα που επιλέχθηκε για την Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού φέτος είναι «Πράσινος Τουρισμός και Πράσινες Επενδύσεις».

Πρόκειται για ένα θέμα με ρητή αναφορά στον άνθρωπο, τον πλανήτη και την ευημερία, στο πλαίσιο του οποίου παρατίθενται κατωτέρω ορισμένοι προβληματισμοί σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος διεθνώς αλλά και στη χώρα μας.

Ως στελέχη του τουρισμού, αλλά και ως κοινωνία καλούμαστε να απαντήσουμε σε μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις: εποχικότητα, γεωγραφική διαφοροποίηση, παγκόσμιος ανταγωνισμός, βιωσιμότητα, τεχνολογία και ψηφιακός μετασχηματισμός, καθώς και κρίσεις και απρόβλεπτα γεγονότα.

Όσον αφορά το τελευταίο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η πρωτοφανής κρίση που προκλήθηκε από τον κορονοϊό άφησε βαθιά σημάδια στον τομέα, με πληγές που δεν έχουν ακόμη επουλωθεί: υπερχρέωση, πώληση περιουσιακών στοιχείων, δυσκολία εύρεσης εργαζομένων.
Υπό αυτή την έννοια, αρκετές μελέτες, όπως αυτή των Gössling & Schweiggart (2022), αποκαλύπτουν ότι υπάρχουν πολύ περιορισμένες ενδείξεις ότι η κρίση του Covid 19 έχει αλλάξει ή θα αλλάξει τον τουρισμό.

Δεν προκύπτουν δηλαδή μαζικές δράσεις που εφαρμόζουν επιχειρήσεις για να μειώσουν, για παράδειγμα, σημαντικά το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.

Αντίθετα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, τουρισμό υπάρχει μια πίεση και επιθυμία για την ανάκαμψη προς τα εμπρός, δηλαδή προς την κατεύθυνση της αλλαγής του μοντέλου.

Και ταυτόχρονα, μια πραγματικότητα που ωθεί προς την ανάκαμψη προς τα πίσω, δηλαδή την επιστροφή στη «συνήθη λειτουργία». Ως προς το τελευταίο, αρκεί να εξετάσουμε τις επανειλημμένες δηλώσεις, ιδίως από τις δημόσιες αρχές, οι οποίες συνεχίζουν να τονίζουν την αύξηση του αριθμού των ταξιδιωτών, των διανυκτερεύσεων και των νέων τουριστικών προορισμών.

Σε κάθε περίπτωση, και ανεξαρτήτων πιθανών σεναρίων και εκβάσεων οι στρατηγικές των εταιρειών και των τουριστικών προορισμών περνούν από τρεις βασικούς πυλώνες:

• Ασφάλεια στην υγεία -που επιδεινώνεται από το τραύμα της πανδημίας- αλλά και στον κυβερνοχώρο.
• Βιωσιμότητα, που αποτελεί συνέπεια της κλιματικής αλλαγής και δέσμευση στην κυκλική οικονομία.
• Έξυπνος τουρισμός που συνδέεται άμεσα με την ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογική επανάσταση, η οποία προσφέρει την ικανότητά παραγωγής δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων, την εξατομίκευσή τους και την προσαρμογή τους στις συνθήκες της κάθε στιγμής.

Τα παραπάνω στοιχεία μας ωθούν στο να προχωρήσουμε σε οργανισμούς που είναι περισσότερο εστιασμένοι στον πελάτη/τουρίστα, πιο ψηφιακοί και αυτοματοποιημένοι, πιο ευέλικτοι. Και παράλληλα πιο βιώσιμοι οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά, με την τελευταία να είναι η πιο αδύναμη διάσταση μέχρι στιγμής.

Ταυτόχρονα, παρατηρώντας την τουριστική πραγματικότητα οδηγούμαστε αναπόφευκτα στον εντοπισμό προβλημάτων όπως, μεταξύ άλλων, υπερπληθυσμός, υπερτουρισμός, τουριστικοφοβία (όχι ακόμα στην Ελλάδα).

Προβλήματα που υπήρχαν ήδη πριν από την πανδημία, αλλά που έχουν επιδεινωθεί μετά και την αλματώδη ανάκαμψη των τελευταίων ετών. Και είναι προφανές ότι τα σύνθετα προβλήματα, όπως αυτά, δεν έχουν απλές λύσεις.

Για παράδειγμα, το πρόβλημα της υπερχείλισης του τουρισμού αντιμετωπίζεται στον κόσμο με μέτρα διαφόρων τύπων. Σε αυτά περιλαμβάνονται η εφαρμογή φορολογικών εργαλείων (για παράδειγμα τουριστικοί φόροι), την καθιέρωση μέγιστης χωρητικότητας σε ορισμένους προορισμούς ή χώρους (όπως συμβαίνει πλέον στη Βενετία) ή ακόμη και το προσωρινό κλείσιμό τους (νήσος Χρυσή στην Κρήτη).

Επιπλέον στη «φαρέτρα» των ρυθμιστικών αρχών περιλαμβάνεται η χρήση μεταβλητής τιμής για τη ρύθμιση της ζήτησης σε ορισμένα τουριστικά αξιοθέατα, η χρήση τεχνολογικών εργαλείων που βοηθούν στην ανακατεύθυνση των τουριστικών ροών, προσπαθώντας να διασκορπίσουν τις μάζες προς άλλα αξιοθέατα χωρίς κόσμο, αλλά και η επιβολή κυρώσεων σε συμπεριφορές που θεωρούνται αθέμιτες, περιορίζοντας τις επιλογές διαμονής ή την ανάπτυξη.

Μέσα σε αυτή την πολυπλοκότητα βρίσκεται και η έννοια της Φέρουσας Ικανότητας, η οποία από κοινωνική άποψη επιτυγχάνεται όταν ξεπεραστεί το επίπεδο ανοχής της τοπικής κοινωνίας.

Και όταν συμβαίνει αυτό, αρχίζει να εκδηλώνεται η εχθρική αντίδραση που είναι γνωστή ως τουριστικοφοβία. Στην περίπτωση αυτή, όσοι διαμένουν μόνιμα σε έναν τουριστικό τόπο αρχίζουν να νιώθουν ότι η τριβή με τους τουρίστες ενοχλεί και βλάπτει υπερβολικά τη ζωή τους, με δεδομένο μάλιστα ότι δεν είχαν καμία επιρροή στις αποφάσεις που οδήγησαν σε αυτό το σημείο ανισορροπίας.

Επομένως, το μέλλον του τουριστικού τομέα εξαρτάται από αυτό που δεν θέλουμε να δούμε ή να κάνουμε: τη διαμόρφωση μιας δομής που υποστηρίζεται από μια συμμαχία με την ευρύτερη Κοινωνία αντανακλώντας αξίες όπως η αλληλεγγύη με τις κοινότητες υποδοχής και η κεντρική θέση των ανθρώπων που αποτελούν μέρος της, όχι μόνο του τουρίστα/πελάτη.

Χωρίς να ξεχνάμε την ανάγκη ενίσχυσης της ικανότητας διαχείρισης (και αντίδρασης) με σχέδια έκτακτης ανάγκης που προβλέπουν κινδύνους (όπως αυτοί που σχετίζονται με την ασφάλεια, μεταξύ άλλων), ανάπτυξη τεχνολογίας και γνώσης και διαφοροποίηση δράσεων με στόχο την ανθεκτικότητα.

Έχουμε μάθει κάτι από την πολύ πρόσφατη πανδημία, ή το έχουμε ήδη ξεχάσει σαν να ήταν απλώς ένας εφιάλτης από τον οποίο έχουμε ξυπνήσει ή μια παρένθεση που έχει ήδη κλείσει;

Ας συνειδητοποιήσουμε ότι μια κοινωνία που επικεντρώνεται στον τουρισμό πρέπει να είναι μια κοινωνία εκπαιδευμένη για τον τουρισμό και αφοσιωμένη στην ανάπτυξη και τη λειτουργία του.

Ώστε, όπως είπε ο Ισπανός συγγραφές Miguel de Unamuno: «Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να γίνουμε οι γονείς του μέλλοντός μας αντί για τους απόγονους του παρελθόντος μας».

* Η Uxue Azpiroz είναι Vice President Tourism & Hospitality της TÜV HELLAS (TÜV NORD)