Ο ρόλος του Διοικητικού Συμβουλίου στην καινοτομία της επιχείρησης

Παρόλο που η καινοτομία είναι κυρίως ευθύνη της εκτελεστικής διοίκησης, το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) έχει στρατηγική και καθοδηγητική συνεισφορά και μπορεί να διευκολύνει την καινοτομία μέσα από συγκεκριμένες ενέργειες.

Κατάλληλη σύνθεση, επάρκεια μελών και diversity

Πέραν της κατάλληλης επιλογής CEO, το Δ.Σ. θα πρέπει να έχει επαρκή αριθμό ανεξάρτητων μελών, άνδρες και γυναίκες στην σύνθεση του, όπως και μέλη με εμπειρία επιστημονική ή και συγκεκριμένα στην καινοτομία, έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί.

Ειδικά σε κλάδους όπως η φαρμακοβιομηχανία, η αυτοκινητοβιομηχανία και η ενέργεια, όπου η καινοτομία αποτελεί ουσιώδη παράγοντα για την πορεία και την εξέλιξη μίας επιχείρησης, είναι εξαιρετικά σημαντική η αριθμητική και ουσιαστική δυνατότητα του Δ.Σ. , καθώς η καινοτομία σε αυτούς τους κλάδους συνδέεται με μεγάλα κονδύλια χρηματοδότησης, και αντίστοιχα με θέματα και έγκρισεις που θα φτάσουν να
απασχολήσουν το Δ.Σ.

Κίνδυνοι σε σχέση με την καινοτομία

Ενώ τα περισσότερα Δ.Σ. αφιερώνουν αρκετό χρόνο για την εκτίμηση και μετριάση των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κανονιστικών κινδύνων της επιχείρησης, οι κίνδυνοι σε σχέση με την καινοτομία μπορεί να υποεκτιμηθούν.

Οι κίνδυνοι αυτοί είναι εσωτερικοί και εξωτερικοί και δεν περιορίζονται μόνο σε καινούρια έργα ή και στις αβεβαιότητες των νέων τεχνολογιών. Μπορεί να συνδέονται με την απώλεια κρίσιμων για την καινοτομία στελεχών στην επιχείρηση. Επίσης, οι κίνδυνοι μπορεί να βρίσκονται στο εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης – μπορεί ο ανταγωνισμός να παρουσιάσει νέα, καινοτόμα προϊόντα. Επίσης, μπορεί να μπουν νέοι
παίκτες στον κλάδο με διαφορετικά, πιο αποτελεσματικά επιχειρηματικά μοντέλα, όπως έκαναν η UBER και η AIRBNB. Το να μην καινοτομεί μία επιχείρηση είναι ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος!

Στόχοι για την καινοτομία

Το Δ.Σ. ασκεί πίεση στην εκτελεστική διοίκηση να αποδόσει, μέσω των στόχων που θέτει και των δεικτών που παρακολουθεί. Όμως, οι στόχοι εστιάζουν κυρίως στα οικονομικά αποτελέσματα της επιχειρήσης και πιο πρόσφατα περιλαμβάνουν και μη οικονομικούς στόχους, όπως αυτούς για βιώσιμη ανάπτυξη. Πολλές καινοτόμες επιχείρησεις έχουν συμπεριλάβει στόχους για την καινοτομία για τους CEO, όπως το ποσοστό των πωλήσεων μέσω νέων προϊόντων (προϊόντα που έχουν πρωτοπαρουσιαστεί εντός των τελευταίων ετών). Ή και το ποσοστό των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη για καινοτόμα έργα υψηλού κινδύνου και υψηλής απόδοσης – ένας στόχος που ενθαρρύνει τα πιο συντηρητικά στελέχη να αναλάβουν περισσότερο κίνδυνο.

Το Δ.Σ. θα πρέπει ως πρακτική να συζητάει τους στόχους για την καινοτομία με την εκτελεστική διοίκηση και να διατηρεί αυτούς που έχουν μεγαλύτερη σημασία για την επιχείρηση στη συγκεκριμένη χρονική φάση που βρίσκεται.

Δείκτες και αναφορές επιδόσεων καινοτομίας

Είναι σημαντικό να έχουν τεθεί στόχοι καινοτομίας τους οποίους το Δ.Σ. θα παρακολουθήσει και θα αξιολογήσει μία ή δύο φορές το χρόνο, βάσει δεικτών. Μια καλή πρακτική είναι οι δείκτες αυτοί να καλύπτουν διάφορες κατηγορίες.

Κάποιοι θα πρέπει να είναι υστερούντες δείκτες, δηλαδή να δείχνουν τι απέφεραν οι προσπάθειες μας, π.χ.– το ποσοστό των πωλήσεων που επιτεύχθηκε μέσω νέων προϊόντων. Κάποιοι άλλοι θα πρέπει να είναι προπορευόμενοι δείκτες και να μετρούν το επίπεδο των προσπαθειών που γίνονται σήμερα για να διασφαλιστεί η μελλοντική απόδοση σε θέματα καινοτομίας– για παράδειγμα, το ποσοστό των δαπανών έρευνας και ανάπτυξης που προορίζεται για έργα υψηλού κινδύνου/υψηλού αντίκτυπου.

Ένας ή δύο δείκτες θα πρέπει να είναι στην κατηγορία των δεικτών εν εξελίξει – π.χ. το ποσοστό των έργων καινοτομίας που κινούνται εντός χρονοδιάγραμματος και εντός προϋπολογισμού. Τέλος, είναι χρήσιμο να συμπεριλαμβάνεται κι ένας δείκτης εκμάθησης για την μέτρηση της ανταπόκρισης της διοίκησης της επιχείρησης και της ικανότητάς της να προοδεύει σε βασικά θέματα καινοτομίας.

Η καινοτομία στην ημερήσια διάταξη

Τα περισσότερα προγράμματα καινοτομίας που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις εγείρουν διάφορα ζητήματα. Μερικά από αυτά είναι διευθυντικά – πώς να κρατήσουμε ευχαριστημένα και με ενθουσιασμό τα καινοτόμα στελέχη στην εταιρία, με ποια κίνητρα και αμοιβή; Άλλα είναι οργανωτικά – πώς να αποκεντρώσουμε την έρευνα και την ανάπτυξη για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες του συνόλου του προσωπικού, που τυχόν βρίσκεται σε άλλες πόλεις ή και χώρες;

Άλλα θέματα αφορούν την πνευματική ιδιοκτησία –πώς επιτυγχάνουμε την ανοιχτή καινοτομία διαφυλάσσοντας παράλληλα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας;

Επίσης, κάποια θέματα μπορεί να αφορούν στρατηγικές συμμαχίες και συνεργασίες – πώς μοιραζόμαστε τις προσπάθειες και τους κινδύνους των νέων εγχειρημάτων με τους συνεταίρους μας;

Τα μέλη του ΔΣ οφείλουν να γνωρίζουν τα πιο σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η εκτελεστική διοίκηση της επιχείρησης όσον αφορά την καινοτομία και να βοηθούν το διευθύνοντα σύμβουλο και την ανώτατη διευθυντική ομάδα να προβληματιστούν σχετικά. Για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει κάθε φορά συγκεριμένο θέμα και συζήτηση στην ημερήσια διάταξη που να αφορά τα ζητήματα καινοτομίας.

Άμεση επαφή με την καινοτομία

Σε εταιρίες με ισχυρό προσανατολισμό στην καινοτομία, είναι σκόπιμο τα μέλη του Δ. Σ. να επισκέπτονται έστω ετήσια τα εργαστήρια και τα γραφεία όπου λαμβάνει χώρα η καινοτομία, είτε σε τοπικό επίπεδο, είτε και στο εξωτερικό. Τέτοιες επισκέψεις, που αποτελούν καλή πρακτική για πολλές εταιρίες, έχουν διπλό πλεονέκτημα.

Επιτρέπουν στα μέλη του Δ.Σ. να έχουν επίγνωση των πραγματικών ζητημάτων που αντιμετωπίζει το προσωπικό που καινοτομεί στην εταιρεία και τους παρέχουν καλή κατανόηση των κινδύνων και των ωφελειών της καινοτομίας. Επίσης, λειτουργούν θετικά και ως παρακίνηση για το προσωπικό της πρώτης γραμμής, το οποίο συχνά στερείται έκθεσης στην ανώτατη διοίκηση.

Στελέχη και κουλτούρα

Ο διορισμός νέου διευθύνοντος συμβούλου είναι αναμφίβολα μια από τις πιο ορατές και ισχυρές συνεισφορές του Δ.Σ. στην εταιρία και με μεγάλο αντίκτυπο ως προς την καινοτομία. Εάν οι ικανότητες του διευθύνοντος συμβούλου ταιριάζουν με τις στρατηγικές επιταγές της εταιρίας, μπορεί η επιλογή του να είναι ο προαγέλλος
μιας νέας και θετικής για την επιχείρηση εποχής.

Φυσικά, η δυνατότητα της επιχειρήσης για καινοτομία διαμορφώνεται από το σύνολο των στελεχών. Το Δ.Σ. αξιοποιώντας τις δυνατότητες ενός εξωτερικού συμβούλου σε συνδιασμό με τον εσωτερικό έλεγχο, μπορεί να εντοπίσει τυχόν ελείψεις στρατηγικής, διαδικασιών, πόρων και εργαλείων. Να διαπιστώσει αν η εταιρεία έχει τον κατάλληλο τύπο ανθρώπων στην έρευνα και την ανάπτυξη, κατά πόσο αξιοποιεί αποτελεσματικά τη δημιουργικότητά τους, αν καλύπτει όλα τα είδη καινοτομίας, αν τα έργα καινοτομίας έχουν την κατάλληλη διαχείριση και αν είναι υπό έλεγχο. Τέλος, να αξιολογήσει την κουλτούρα καινοτομίας στην επιχείρηση, αν ενθαρύνεται η καινοτομία, αν υπάρχουν κίνητρα και αν διαχείριζεται σωστά η αποτυχία σε καινοτόμες προσπάθειες.

Η καινοτομία είναι μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και όχι μόνο για τους κλάδους των νέων τεχνολογιών. Δεδομένου του όλο και μικρότερου κύκλου ζωής των προϊόντων, του ευμετάβλητου του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και των αλλαγών στο κανονιστικό πλαίσιο, οι επιχειρήσεις σε όλους τους κλάδους πρέπει να καινοτομούν και να εξελίσσονται, μέσα από νέα προϊόντα, υπηρεσίες και μοντέλα λειτουργίας, αυξάνοντας την αξία και τα οικονομικά τους μεγέθη.

Το Δ.Σ. ως το ανώτατο όργανο διοίκησης μπορεί και πρέπει, μέσα από συγκριμένες ενέργειες και πρωτοβουλίες, να ασκήσει τον καταλλήλο ρόλο για την καθοδήγηση και διευκόλυνση της καινοτομίας στην επιχείρηση.

* Η Βίκυ Δ. Κεφαλά είναι Μέλος του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, Μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας, Μέλος της Επενδυτικής Επιτροπής του Επενδυτικού Ταμείου InvestEU της ΕΕ και Επικεφαλής Επενδύσεων & Ανάπτυξης Έργων στην εταιρία CCC.