Το τοπίο της ψηφιακής ενημέρωσης στην Ελλάδα και τον κόσμο

Η άνοδος της χρήσης κοινωνικών δικτύων για ενημερωτικούς σκοπούς καθώς και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των χρηστών με τη διαδικτυακή διαφήμιση, είναι δύο από τα σημαντικότερα συμπεράσματα του 5ου ετήσιου Digital News Report του Ινστιτούτου Reuters για τη μελέτη της Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό χρηστών φέρεται πρόθυμο να πληρώσει για να διαβάζει ειδήσεις online, ενδεχομένως θα έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στα Μέσα Ενημέρωσης στο μέλλον. Τα ευρήματα βασίζονται σε μια διαδικτυακή δημοσκόπηση δείγματος 50.000 ατόμων σε 26 χώρες. Οι δυναμικές αυτές είναι ακόμα πιο έντονες στην Ελλάδα, όπου η εμπιστοσύνη στα M.M.E. και στη δημοσιογραφία κυμαίνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ενώ η χρήση κοινωνικών δικτύων για ενημέρωση και η χρήση προγραμμάτων ad-blocking βρίσκονται σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι σε άλλες χώρες.

Ενδεικτικά, μόνο το 7% των Ελλήνων χρηστών του διαδικτύου υποστηρίζει πως τα Μέσα Ενημέρωσης είναι ανεξάρτητα από αθέμιτη πολιτική επιρροή, ενώ μόνο το 5% πως δεν επηρεάζονται από επιχειρηματικά συμφέροντα. Η Ελλάδα ήταν η τελευταία χώρα απο τις 26 και στις δύο αυτές μεταβλητές.

Οι Έλληνες που ενημερώνονται στο διαδίκτυο στρέφονται προς καινούργιες ενημερωτικές σελίδες που δημιουργήθηκαν online (digital-born outlets) αντί να επισκέπτονται τις σελίδες των παραδοσιακών brands, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις περισσότερες χώρες. Από την άλλη πλευρά, το τοπίο των ενημερωτικών σελίδων δεν είναι εξ ολοκλήρου καινούριο, εφόσον πολλά από αυτά τα μέσα ανήκουν σε δημοσιογράφους που έγιναν γνωστοί κατά την περίοδο της παντοκρατορίας της ιδιωτικής τηλεόρασης.

Σημείωση: Η έρευνα ήταν διαδικτυακή. Η διείσδυση του διαδικτύου στην Ελλάδα είναι σχετικά χαμηλή (63%), πράγμα που περιορίζει την αντιπροσωπευτικότητα των αποτελεσμάτων σχετικά με τη χρήση παραδοσιακών μέσων (αριστερή στήλη).

Οι Έλληνες επίσης διαβάζουν (74%) και σχολιάζουν ειδήσεις στα κοινωνικά δίκτυα σε υψηλότερο βαθμό από όσο οι χρήστες σε άλλες χώρες, γεγονός που αποδίδεται εν μέρει στην απαξίωση των παραδοσιακών μέσων, αλλά και στην ένταση της πολιτικής και οικονομικής ειδησεογραφίας τα τελευταία χρόνια. Το 86% αντιδρά στις ειδήσεις σχολιάζοντας, κάνοντας like ή στέλνοντας τις μέσω email ή social media.

Η αύξηση του διαμοιρασμένου περιεχομένου στα social media και ο ρόλος του Facebook

Οι μισοί χρήστες διαδικτύου στις 26 χώρες που διενεργήθηκε η έρευνα (51%), χρησιμοποιούν τα social media για την ενημέρωσή τους, ενώ για το 12% τα κοινωνικά δίκτυα είναι η κύρια πηγή ενημέρωσης. Για τους νέους 18-24 ετών, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν την κύρια πηγή ενημέρωσής (28%), προσπερνώντας για πρώτη φορά την τηλεόραση (24%). Η τηλεόραση, παραμένει η κυρίαρχη πηγή ενημέρωσης για τα κοινά μεγαλύτερης ηλικίας αν και η συνολική χρήση της έχει πτωτικές τάσεις.

Ο ρόλος του Facebook είναι αξιοσημείωτος. Το 44% το χρησιμοποιεί για να βρεί, να διαβάσει, να παρακολουθήσει, να μοιράσει ή να σχολιάσει ειδήσεις. Το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο από εκείνο του YouTube (19%) και του Twitter (10%) το οποίο, ωστόσο παραμένει ιδιαίτερα σημαντικό μέσο για τους χρήστες οι οποίοι δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ειδησεογραφία. Μια από τις επιπτώσεις της αύξησης της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για ενημέρωση, είναι ότι οι χρήστες δεν προσέχουν απο ποιο μέσο προέρχεται η είδηση. Ενδεικτικά, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στον Καναδά μόνο οι μισοί μόνο χρήστες προσέχουν την πηγή, όταν διαβάζουν ειδήσεις στα κοινωνικά δίκτυα.

Η έρευνα κατέγραψε, επίσης, την προτίμηση των χρηστών (σε ποσοστό 36%) σε νέα τα οποία έχουν επιλεχθεί μέσω αλγορίθμων βάσει του ιστορικού τους ανάγνωσης ειδήσεων έναντι ειδήσεων οι οποίες έχουν επιλεχθεί από δημοσιογράφους ή συντάκτες (30%).

Άλλα ευρήματα της διεθνούς μελέτης δείχνουν πως:

· Η χρήση smartphones για ανάγνωση ειδήσεων αυξάνεται ραγδαία, ενώ η χρήση tablet έχει σταθεροποιηθεί. Οι φορητές συσκευές (smartphones και tablets μαζί) είναι πλέον οι κύριες συσκευές για ενημέρωση, ξεπερνώντας τους υπολογιστές στο Ηνωμένο Βασίλειο.

· Η χρήση προγραμμάτων ad-blocking είναι αρκετά υψηλή, ιδιαίτερα στους χρήστες κάτω των 35 ετών. Στην Ελλάδα, το 51% των χρηστών κάτω των 35 έχει εγκαταστήσει πρόγραμμα ad-blocking.

· Η κατανάλωση ενημερωτικών βίντεο στο διαδίκτυο δεν αυξάνεται τόσο γρήγορα, όσο αναμενόταν. Ενώ αρκετά μέσα ενημέρωσης επενδύουν στην παραγωγή βίντεο για τις σελίδες τους και τα κοινωνικά δίκτυα, η μεγάλη πλειοψηφία των χρηστών (76%) δεν παρακολουθεί ενημερωτικά βίντεο στο ίντερνετ, κυρίως επειδή βρίσκει την ανάγνωση άρθρων πιο βολική, αλλά και επειδή ενοχλείται απο τις διαφημίσεις που προηγούνται.

Το report βασίζεται σε δεδομένα που συνέλεξε η YouGov plc και συντάχθηκε από τους : Nic Newman, Richard Fletcher, David Levy και Rasmus Kleis Nielsen. Μπορείτε να το βρείτε στη σελίδα www.digitalnewsreport.org. Η σελίδα για το ελληνικό τοπίο ψηφιακής ενημέρωσης είναι εδώ: www.digitalnewsreport.org/survey/2016/greece-2016.

Το φθινόπωρο θα εκδοθεί το αναλυτικό report για το ψηφιακό τοπίο της ενημέρωσης στην Ελλάδα από το τμήμα Δημοσιογραφίας & Μ.Μ.Ε. του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Reuters του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

*Ο Αντώνης Καλογερόπουλος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Reuters του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.