Προς μία νέα παγκόσμια ενεργειακή τάξη πραγμάτων;

Ήταν η αρχή μιας από τις σημαντικότερες γεωπολιτικές συμμαχίες των τελευταίων 80 ετών, στην οποία η ασφάλεια των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή «ανταλλάχθηκε» με πετρέλαιο, συνδεδεμένο σε δολάρια. Τα «πετροδολάρια» κυριαρχούν στις αγορές ενέργειας όλα αυτά τα χρόνια.

Σήμερα ένα νέος «παίχτης» θέλει να αλλάξει αυτή την σχέση. Είναι γνωστό πως η Κίνα αγοράζει εδώ και αρκετό καιρό αυξανόμενες ποσότητες πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου από το Ιράν, τη Βενεζουέλα, τη Ρωσία και περιοχές της Αφρικής στο δικό της νόμισμα.

Όμως, η συνάντηση του προέδρου Σι Τζινπίνγκ με τους ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ) τον Δεκέμβριο του 2022 σηματοδότησε μία καμπή.

Η προσπάθεια αυτή εντάσσεται σε μία ευρύτερη προσπάθεια της Κίνα για την απο-δολαριοποίηση των λεγόμενων χωρών BRIC, δηλαδή της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας και πολλών άλλων περιοχών του κόσμου. Μετά την συνάντηση του προέδρου της όμως με τους ηγέτες του ΣΣΚ, η ιδέα του «πετρογουάν» (petroyuan) αναζωπυρώθηκε για τα καλά. Γιατί;

Διότι η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα αντιπροσωπεύουν ήδη το 40% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου του OPEC+ και όλοι τους πωλούν πετρέλαιο στην Κίνα με μεγάλη έκπτωση. Οι χώρες του ΣΣΚ αντιπροσωπεύουν άλλο ένα 40% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων. Το υπόλοιπο 20% βρίσκεται σε περιοχές εντός ρωσικής και κινεζικής επιρροής.

Συνεπώς, η αγορά πετρελαίου αρχίζει να κυριαρχείται από τους Κινέζους. Κάποιος μπορεί να εικάσει πως θα πάρει χρόνο για να αλλάξουν τα πράγματα.

Ίσως όμως οι ταχύτητες των αλλαγών να είναι μεγάλες. Παράλληλες κινήσεις έχουν ήδη εκκινήσει. Οι Κινέζοι έχουν προσφέρει κάτι σαν οικονομικό δίχτυ ασφαλείας σε νέους οικονομικούς συνεργάτες, καθιστώντας το νόμισμά τους μετατρέψιμο σε χρυσό στα χρηματιστήρια χρυσού της Σαγκάης και του Χονγκ Κονγκ. Ειδικά όσον αφορά στον χρυσό, η οπλοποίηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων δολαρίων από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έκανε πολύ επιθετική την κεντρική τράπεζα της Κίνας.

Η τελευταία επιδίδεται σε ένα μπαράζ αγορών χρυσού το τελευταίο διάστημα, προσπαθώντας να φτιάξει ένα γερό «απόθεμα», περιορίζοντας την εξάρτησή της από το αμερικανικό δολάριο και από πιθανό αντίκτυπο κυρώσεων της Δύσης (όπως συνέβη και στη Ρωσία).

Οι αθρόες εισαγωγές από τη Λαϊκή Τράπεζα του Πεκίνου (PBOC) ξεκίνησαν μόλις τον περασμένο Νοέμβριο, όταν αγοράστηκαν 32 τόνοι χρυσού, επιπλέον των συνηθισμένων μηνιαίων αγορών. Ακόμη 30 τόνοι «έξτρα» χρυσού ακολούθησαν τον Δεκέμβριο, ενώ μόνο τις πρώτες ημέρες του 2023 αποκτήθηκαν 100 τόνοι. Σ’ αυτό συνδράμει και η ευρύτερη συγκυρία στις αγορές, καθώς το δολάριο βαίνει ολοένα και φθηνότερο, κάτι που βοηθάει την Κίνα να αγοράζει το πολύτιμο μέταλλο σε χαμηλότερες τιμές.

Ακόμα, η προοπτική φθηνής ενέργειας προσελκύει ήδη τις δυτικές βιομηχανικές επιχειρήσεις στην Κίνα. Σκεφτείτε την πρόσφατη κίνηση της γερμανικής BASF να συρρικνώσει το κύριο εργοστάσιό της στο Ludwigshafen και να μεταφέρει τις χημικές δραστηριότητες στο Zhanjiang. Ήταν μία κίνηση στη λάθος κατεύθυνση.

Από τα παραπάνω είναι σαφές πως το 2023 μπορεί να δούμε αυτή την νέα παγκόσμια ενεργειακή τάξη να διαμορφώνεται.

Τι πρέπει να κάνουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι ηγέτες των επιχειρήσεων στην Ευρώπη και στην χώρα μας; Οι εταιρίες ίσως χρειαστεί να προσπαθήσουν να περιφερειοποιήσουν ή / και να τοπικοποιήσουν περισσότερο μέρος της παραγωγής τους για να αντισταθμίσουν μια πολυπολική αγορά ενέργειας. Είναι για παράδειγμα επικίνδυνο, σε αυτό το ασταθές περιβάλλον, στρατηγικές επενδύσεις να «κλειδώνουν» προς την κινεζική κατεύθυνση, ειδικά σε θέματα ενέργειας και κρίσιμων υποδομών και δικτύων.

Είναι επίσης παράδοξο να προωθούνται τεχνολογίες (π.χ. αυτοματισμοί εξοικονόμησης ενέργειας) που κατασκευάζονται 100% από την Κίνα, ειδικά από κρατικά ελεγχόμενες εταιρίες. Επιπλέον, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην πρόσβαση σε ενεργειακά και λοιπά δεδομένα σε εταιρίες εκτός Ελλάδας/ Ευρώπης.

Ίσως χρειάζεται παλιές αποφάσεις να ξαναειδοθούν στο νέο περιβάλλον, και όπου χρειάζεται να υπάρξει αλλαγή πορείας.

Η πιθανή άνοδος του «πετρογουάν» πρέπει να αποτελέσει ένα επιπλέον κίνητρο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, ιδίως στην χώρα μας, να σκεφτούν τρόπους να επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση, με όρους όμως εθνικής προστιθέμενης αξίας.