Τι σημαίνει για την Ελλάδα η συνάντηση Μπλίνκεν - Τσαβούσογλου

Σε αντίθεση με τον προκάτοχο του, Μάικ Πομπέο, ο κ. Μπλίνκεν προσεγγίζει την Τουρκία από διαφορετική οπτική γωνία. Κινείται σε μία λογική που υπαγορεύεται από τη διεθνή συγκυρία, έχουμε σε εξέλιξη τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και εξετάζει τον κόσμο υπό ένα «ψυχροπολεμικό» μοντέλο, που όμως μοιάζει παρωχημένο. Είναι πιο ευεπίφορος στο να ακούει τις ανησυχίες και τις αγωνίες που εκφράζει η τουρκική κυβέρνηση, παραβλέποντας ίσως, ότι δεν είναι μόνο ο κόσμος που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, αλλά και η Τουρκία είναι μία τελείως διαφορετική χώρα. Στις ΗΠΑ, αν εξαιρέσουμε το Κογκρέσο, τον Ρόμπερτ Μενέντεζ και άλλους γερουσιαστές που έχουν μία πολύ συγκεκριμένη και συγκροτημένη άποψη για τους κανόνες που πρέπει να ακολουθεί η Άγκυρα ώστε να παραμείνει δεμένη στο δυτικό άρμα, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ειδικότερα είναι σε φάση αμηχανίας και στερείται ολοκληρωμένης στρατηγικής έναντι της Άγκυρας.

Είναι γεγονός, όμως, ότι οι Αμερικανοί αποφάσισαν να μετατοπιστούν από τη λογική της ισορροπίας δυνάμεων στο Αιγαίο και να αλλάξουν τους συσχετισμούς στο στρατιωτικό πεδίο υπέρ της Ελλάδας. Θέλουν την Ελλάδα αρκετά ισχυρή ώστε να μην έχει επιθετικές βλέψεις η Τουρκία.

Η αμερικανική πλευρά αντιλαμβάνεται ότι η Άγκυρα εκτός από αλαζονεία έχει και αυτοπεποίθηση να ηγεμονεύσει στην περιοχή και αν βρει την ευκαιρία και έχει φυσικά και την ισχύ, θα αποτολμήσει μια επιθετική ενέργεια έναντι της Αθήνας.

Στη σημερινή συνάντηση, πρωτεύοντα ρόλο θα έχουν τα τουρκικά F-16. Αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχει μια αμερικανική επινόηση για να συνδυαστεί το ζήτημα της πώλησης και αναβάθμισης των μαχητικών που θέλει η Άγκυρα με τα ελληνικά F-35. Ένα «τέχνασμα» για μετριαστούν οι αντιδράσεις του Κογκρέσου. Αυτό που θέλει να πει ο Λευκός Οίκος στους Αμερικανούς νομοθέτες είναι ότι δεν θα δώσουμε άνευ όρων τα F-16 στη δύστροπη και προβληματική Τουρκία, αλλά θα το συνδυάσουμε με την πώληση F-35 στην Ελλάδα που είναι αξιόπιστη και σταθερή.

Με αυτόν τον τρόπο, ενδεχομένως ο Λευκός Οίκος να σκοπεύει να παρακάμψει τις αντιδράσεις που θα προκληθούν στο Κογκρέσο για την πώληση των μαχητικών χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Ωστόσο, φαίνεται και η Τουρκία να αντιδράει σε ένα τέτοιο σενάριο, γιατί αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα θα αποκτήσει αεροπορική υπεροχή.

Άλλωστε, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει με έναν παρωχημένο στόλο μαχητικών θέτοντας εν αμφιβόλω τη συμμετοχή της σε αποστολές του ΝΑΤΟ, αλλά χρειάζεται να παραμείνει αξιόμαχη αεροπορική δύναμη για ώστε να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της Συμμαχίας. Αυτό, όμως, είναι ένα μέρος της αλήθειας που κρύβει το πιο σημαντικό κομμάτι, το πως δηλαδή η Άγκυρα τοποθετείται απέναντι στο ΝΑΤΟ, αν είναι αξιόπιστη και αν ικανοποιεί τα σχέδια και τις φιλοδοξίες της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας με τον τρόπο που συμπεριφέρεται.

Τείνουμε όμως να ξεχάσουμε ότι το θέμα των F-16 συνδέεται με τους ρωσικούς S-400. Δεν φταίει η Ελλάδα δηλαδή που η Τουρκία δεν μπορεί να πάρε τα F-16. Το ότι προστέθηκε ο όρος των παραβιάσεων και των υπερπτήσεων από τον Ρόμπερτ Μενέντεζ είναι ένα άλλο θέμα, αλλά ο βασικός λόγος που η Άγκυρα αποπέμφθηκε από το πρόγραμμα των F-35 και βρίσκει την «πόρτα» του Κογκρέσου κλειστή για τα F-16, είναι η απόκτηση του ρωσικού πυραυλικού συστήματος. Πρέπει, όμως, να κατανοήσουμε πως εδώ διακυβεύεται κάτι πολύ σημαντικό για τις ΗΠΑ, η ένταξη των σκανδιναβικών χωρών στη Συμμαχία. Είναι σαφές, ότι δεν μπορεί η Τουρκία να πιστεύει πως θα πάρει τα F-16 χωρίς να δεχτεί την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, αλλά ούτε η Αμερική μπορεί να πιστεύει πως θα πετύχει την ένταξη τους χωρίς να δώσει τα μαχητικά.

Αυτό που θα έπρεπε να ενδιαφέρει κυρίως την Αθήνα, είναι η επικείμενη επίσκεψη του Άντονι Μπλίνκεν στην Ελλάδα, το Ισραήλ και την Τουρκία. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών έρχεται στις τρεις χώρες εν μέσω προεκλογικής περιόδου στις δύο από αυτές και καθώς τα «νεύρα» είναι τεντωμένα, υπάρχει έντονη αμερικανική ανησυχία για το πως οι εκλογές θα μπορούσαν να ρίξουν «λάδι» στη φωτιά της έντασης. Η Άγκυρα διατηρεί υψηλούς τόνους και φαίνεται πως θα συνεχίσει σε αυτή τη λογική. Η αμερικανική κυβέρνηση θέλει να εξασφαλίσει τα ενεργειακά της συμφέροντα, που προϋποθέτουν την απεξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από το ρωσικό φυσικό αέριο και για να συμβεί αυτό θα πρέπει να μην υπάρχουν εντάσεις και να αποσοβηθεί η πιθανότητα κρίσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Η παρουσία Μπλίνκεν στέλνει μήνυμα στην Άγκυρα, πως μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορεί να γίνει ανεκτή αλλά και σε όλους τους «παίκτες» της περιοχής ότι μέχρι να ολοκληρωθούν οι εκλογές δεν πρέπει να υπάρχουν εστίες έντασης που θα ενεργοποιούν τα αντανακλαστικά της άλλης πλευράς.

Η Ουάσιγκτον, πάντως, δείχνει ότι είναι παρούσα στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει ρόλο και λόγο και δεν πρόκειται να τον εκχωρήσει σε καμία πλευρά, παρά μόνο ενθαρρύνει την ανάπτυξη περιφερειακών σχημάτων αξιόπιστων εταίρων με κοινή οπτική στις εξελίξεις.

*Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διευθυντής Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Αναπλ. Καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος