Προς μια εθνική στρατηγική για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία
Η ανεξάρτητη διαβίωση και η ισότιμη κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, αποτελεί ένα θεμελιώδες δικαίωμα, το οποίο σηματοδοτεί την ποιοτική μεταστροφή της κουλτούρας και της πολιτικής μας αντίληψης από το ιατρικό στο δικαιωματικό μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας.
Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση και ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία εδράζεται στο αρ.19 της Σύμβασης των Η.Ε για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, αναγνωρίζει το δικαίωμα τους στον αυτοπροσδιορισμό και τον πλήρη έλεγχο των αποφάσεων για τη ζωή τους και εκδηλώνεται με δύο όψεις. Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία που αντανακλά την ατομική διάσταση αφενός και το δικαίωμα συμπερίληψης τους στην κοινότητα που αντικατοπτρίζει την κοινωνική διάσταση αφετέρου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Πολιτεία οφείλει να παρέχει όλα τα αναγκαία μέσα και το πλέγμα των απαιτούμενων υποστηρικτικών υπηρεσιών για τη διασφάλιση της πλήρους αυτονομίας και ισότιμης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας, με στόχο την ενίσχυση της ορατότητας τους και την ενεργή κοινωνική συμπερίληψη. Το δικαίωμα στην ανεξάρτητη διαβίωση συνίσταται στη δυνατότητα επιλογής του τρόπου διαβίωσης από τα άτομα με αναπηρία βάσει των αναγκών και επιθυμιών τους, τη διαθεσιμότητα των απαραίτητων υπηρεσιών για την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής βοήθειας καθώς και στη δυνατότητα ίσης πρόσβασης στο σύνολο των υπηρεσιών που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό.
Η Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας την ειδική μέριμνα που οφείλει να επιδεικνύει για τα άτομα με αναπηρία, σχεδιάζει τις κατάλληλες δημόσιες πολιτικές για την πλήρη και αποτελεσματική τους συμμετοχή και την αξιοποίηση των ευκαιριών ανάπτυξης που προσφέρουν οι τοπικές κοινωνίες. Η ασφαλής, ανεμπόδιστη και συμπεριληπτική διαβίωση των ατόμων με αναπηρία στην κοινότητα ενισχύεται από ένα ευρύ φάσμα θεσμικών, οργανωτικών και ουσιαστικών πρωτοβουλιών που αφορούν την εκπαίδευση και κατάρτιση, την εργασία, τη φυσική και ψηφιακή προσβασιμότητα, την ασφαλή και προσβάσιμη κατοικία κλπ.
Στην κατεύθυνση αυτήν και με στόχο την πλήρη εναρμόνιση της Χώρας με τις επιταγές της σχετικής Σύμβασης, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων σχεδιάζει και εφαρμόζει ένα πλαίσιο πολιτικών και δράσεων, όπως η θεσμοθέτηση και υλοποίηση της παροχής του προσωπικού βοηθού, η ενίσχυση των στεγών υποστηριζόμενης διαβίωσης και των δομών ανοιχτής φροντίδας, η θέσπιση προγράμματος πρώιμης παρέμβασης, η θέσπιση προγράμματος επιχορήγησης παρεμβάσεων προσβασιμότητας σε οικίες και επαγγελματικούς χώρους ατόμων με αναπηρία, καθώς και η υλοποίηση προγράμματος για την υποστηριζόμενη εργασία για άτομα στο φάσμα του αυτισμού και η επικείμενη νομοθετική κατοχύρωση του μοντέλου της υποστηριζόμενης απασχόλησης.
Στόχος μας είναι οι θεσμικές αυτές πρωτοβουλίες για την ανεξάρτητη διαβίωση και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία να διασυνδέονται μεταξύ τους και να αναβαθμιστούν περαιτέρω, ώστε να επιτευχθεί η πλήρης κοινωνική τους ενσωμάτωση.
Σε αυτό το πλαίσιο, συγκροτήθηκε στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, ομάδα εργασίας για την εκπόνηση πορίσματος, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για την κατάρτιση της εθνικής στρατηγικής για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και τη συμπερίληψη τους στην κοινότητα, για πρώτη φορά στη χώρα μας. Στόχος μας είναι η εφαρμογή συμπεριληπτικών μοντέλων διαβίωσης, με την ενίσχυση και ανάπτυξη ενός πλέγματος δομών και υπηρεσιών εξατομικευμένης υποστήριξης σε επίπεδο κοινότητας, όπως την ανάπτυξη διάφορων τύπων ανεξάρτητης, υποστηριζόμενης και ημιαυτόνομης διαβίωσης, την ενδυνάμωση και ψυχοκοινωνική στήριξη των ατόμων με αναπηρία, καθώς και την υποστήριξη τους για την ισότιμη πρόσβαση τους σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας, στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση. Επιπλέον, στοχεύουμε στη διασφάλιση συνθηκών καθολικής προσβασιμότητας, στο φυσικό, δομημένο και ψηφιακό περιβάλλον, στα αγαθά και υπηρεσίες και σε τεχνικά βοηθήματα και εξοπλισμό.
Η προαγωγή του δικαιώματος στην ανεξάρτητη διαβίωση συναρτάται με την πρόληψη και αντιμετώπιση της ιδρυματοποίησης των παιδιών και ενηλίκων με αναπηρία, αλλά και με την αποτροπή ιδρυματικών συνηθειών και συμπεριφορών, γιατί αρκετές φορές τα άτομα με αναπηρία βιώνουν συνθήκες κοινωνικής απομόνωσης και στα σπίτια τους.
Με τη συνεκτική αυτή στρατηγική και με τις πολιτικές που υλοποιούμε θέτουμε τις βάσεις για την πλήρη άρση των εμποδίων και την έμπρακτη καταπολέμηση των στερεοτυπικών πρακτικών διαχωρισμού και περιθωριοποίησης των ατόμων με αναπηρία. Για παράδειγμα, ένας ένοικος μιας ΣΥΔ θα μπορεί να ενταχθεί στην αγορά εργασίας με το μοντέλο της υποστηριζόμενης απασχόλησης.
Η αξιοποίηση του δυναμικού των ατόμων με αναπηρία συνιστά παράλληλα και κοινωνική επένδυση, συμβάλλοντας στην αποδοχή της ποικιλομορφίας και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας