Η αυτονομία και κοινωνική ένταξη μέσω του σκύλου οδηγού

Η φιλοσοφία της ανεξάρτητης διαβίωσης, όμως, ως στάσης ζωής και κυρίαρχης πτυχής του δικαιωματικού μοντέλου θεώρησης της αναπηρίας, αντικατοπτρίζεται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ιδίως στο αρ.19.

Ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος συνιστά η ελεύθερη δυνατότητα των ατόμων με οπτική αναπηρία να μετακινούνται αυτόνομα, είτε με τη χρήση του λευκού μπαστουνιού, είτε με σκύλο οδηγό.

Αν και η μετακίνηση με το λευκό μπαστούνι είναι πολύ πιο διαδεδομένη στη χώρα μας, η μετακίνηση με σκύλο οδηγό μεγιστοποιεί το βαθμό αυτονομίας του χειριστή, παρέχοντας του απόλυτη ασφάλεια, άνεση και ανεξαρτησία, αφού μετακινείται ευχερέστερα ακόμη και στους δρόμους της Αθήνας που δεν είναι πάντα προσβάσιμοι.

Η χρήση σκύλου οδηγού από ένα άτομο με σοβαρή οπτική αναπηρία, αφού προηγουμένως έχει λάβει την εκπαίδευση στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης συνδέεται με τη προσπάθεια υποστήριξης του στην ένταξη σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής, οικονομικής και εν γένει της δημόσιας δραστηριότητας.

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια αναπτύχθηκε και στην Ελλάδα, η μετακίνηση των τυφλών ατόμων με τη χρήση σκύλου οδηγού. Το θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας ως προς την ανεμπόδιστη πρόσβαση των σκύλων οδηγών θεωρείται από τα αναλυτικότερα και τα αρτιότερα, ίσως επειδή σε άλλες κοινωνίες η κουλτούρα της αποδοχής των σκύλων οδηγών είναι εκ προοιμίου δεδομένη και αυτονόητη, χωρίς να χρειάζεται προς τούτο ειδική νομοθετική ρύθμιση που να την προβλέπει.

Ειδικότερα, κάθε τυφλό άτομο δικαιούται να συνοδεύεται από ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο οδηγό κατά την είσοδο και παραμονή του σε όλες τις δημόσιες εγκαταστάσεις και στους χώρους συνάθροισης κοινού, καθώς επίσης και στις ιδιωτικές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες.

Επιπλέον, σύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ για τα δικαιώματα των επιβατών στις οδικές, τις ακτοπλοϊκές, τις σιδηροδρομικές και τις αεροπορικές μεταφορές, επιτρέπεται η ελεύθερη πρόσβαση των σκύλων οδηγών χωρίς να φέρουν φίμωτρο ή να βρίσκονται σε κλωβό μεταφοράς, υπό την προϋπόθεση ότι ο χειριστής τους συμμορφώνεται με την ισχύουσα νομοθεσία.

Οι ίδιοι όροι πρόσβασης ισχύουν και για τους υπό εκπαίδευση σκύλους οδηγούς. το επάγγελμα του εκπαιδευτή σκύλου οδηγού, δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί πλήρως και κατ’ επέκταση δεν έχει πιστοποιηθεί.

Η Πολιτεία οφείλει να παρέχει τα αναγκαία μέσα και με κάθε πρόσφορο τρόπο, να διασφαλίζει ότι τα άτομα με οπτική αναπηρία κινούνται απρόσκοπτα, αποτελεσματικά και με ασφάλεια.

Η μετακίνηση με σκύλο οδηγό θεωρείται ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος για τα άτομα με οπτική αναπηρία, διότι τους εξασφαλίζει απόλυτη ανεξαρτητοποίηση από το οικογενειακό τους περιβάλλον και συμβάλλει ουσιαστικά στην ενεργή κοινωνική τους ένταξη. Εμείς θεωρούμε την έμπρακτη κατοχύρωση της ανεξάρτητης διαβίωσης για κάθε άτομο με αναπηρία πρωταρχική πολιτική επιλογή, αφού συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για ένα σύγχρονο, προοδευτικό, κοινωνικό κράτος.

Στο πλαίσιο αυτό, συγκροτήθηκε στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, με την ενεργή συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων κοινωνικών ετέρων, ομάδα εργασίας, με σκοπό την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης και την υποβολή προτάσεων για το σχεδιασμό μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης πολιτικής, για την ανεξάρτητη διαβίωση και την απρόσκοπτη μετακίνηση των συμπολιτών μας με οπτική αναπηρία.

Με βάση τα ευρήματα του πορίσματος, αναδείχθηκε η ανάγκη για ενίσχυση της υποστηρικτικής υπηρεσίας του σκύλου οδηγού και αναβάθμιση του επαγγέλματος του εκπαιδευτή σκύλων οδηγών. Στην κατεύθυνση αυτήν, δρομολογούμε τις αναγκαίες θεσμικές πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στα άτομα με οπτική αναπηρία.

Συγκεκριμένα, προβλέπουμε τη θέσπιση πλαισίου για την κατάρτιση των εκπαιδευτών σκύλων οδηγών και τη δημιουργία επαγγελματικού περιγράμματος που θα διασφαλίζει το επίπεδο των προσόντων τους και ακολούθως θα εκδοθεί κανονιστικό πλαίσιο για την πιστοποίηση των εκπαιδευτών σκύλων οδηγών.

Μια περαιτέρω δυσχέρεια που διαφαίνεται από την αποτύπωση της κατάστασης, είναι η ανάγκη ευαισθητοποίησης της κοινωνίας για τη χρησιμότητα των σκύλων οδηγών για τους χειριστές τους, ώστε να γίνονται αποδεκτοί σε όλους τους χώρους. Παρά το γεγονός ότι η ανεμπόδιστη είσοδος των σκύλων οδηγών οπουδήποτε βρίσκεται ο χειριστής τους είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, παρατηρείται το φαινόμενο ορισμένοι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων να τους αρνούνται την πρόσβαση.

Έχουν ήδη εκδοθεί δύο δικαστικές αποφάσεις, με τις οποίες τα δικαστήρια δικαιώνουν τους προσφεύγοντες και αναγνωρίζουν το δικαίωμα των χειριστών σκύλων οδηγών να εισέρχονται παντού με το σκύλο τους. Όμως σκοπός μας είναι η αλλαγή τέτοιων νοοτροπιών και η καλλιέργεια κουλτούρας αποδοχής της διαφορετικότητας, χωρίς να χρειάζεται οι χειριστές να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη για να προασπίσουν το αυτονόητο δικαίωμα τους. Σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς θα συμβάλλουμε στη διεξαγωγή εκδηλώσεων και εκστρατειών ενημέρωσης της κοινής γνώμης για την αξία του σκύλου οδηγού για τα άτομα με οπτική αναπηρία.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, δύο σκύλοι οδηγοί μπήκαν στο Προεδρικό Μέγαρο, συνοδεύοντας τους χειριστές τους σε συνάντηση με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την Παγκόσμια Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία.

Η υποστήριξη των χειριστών σκύλων οδηγών πρέπει να πηγάζει και από την κοινωνία, έτσι ώστε να μην τίθενται εμπόδια στους συμπολίτες μας με οπτική αναπηρία, τα οποία παράγουν διακρίσεις και τροφοδοτούν την κοινωνική περιθωριοποίηση.

Η αποδοχή της ετερότητας και ο αμοιβαίος σεβασμός διαμορφώνουν τη βάση για μια κοινωνία προόδου και συμπερίληψης.

*Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας