Οι λόγοι της επιτυχίας του Game of thrones

Ειδικά φέτος, η αναμονή και η προσήλωση μοιάζουν να κλιμακώνονται μιας και η σειρά κάλυψε την αφήγηση των βιβλίων (όσων έχουν μέχρι στιγμής εκδοθεί) και επεκτείνετε πέρα από αυτά, ενώ κανείς δεν γνωρίζει πως θα εξελιχθεί ο μύθος. Ποιοι είναι όμως οι βαθύτεροι λόγοι που οδήγησαν το Game of Thrones από μια ακριβή παραγωγή με μεγάλες τηλεοπτικές αξιώσεις να καθιερωθεί ως πολιτιστικό φαινόμενο; Καταρχήν η ίδια η συνθήκη του φανταστικού.

Η συνθήκη της αφήγησης του φανταστικού

Η αφήγηση του φανταστικού αποτέλεσε προνομιακό χώρο της μυθοπλασίας. Παίρνοντας ως σύμβαση μια συνθήκη που δίδει απόλυτη ελευθερία στην αρχιτεκτονική του χώρου, του χρόνου και των μορφών, ο καλλιτέχνης μπορεί να κινηθεί με μόνο όριο τις δημιουργικές του ικανότητες. Το παρόν μπορεί να δηλωθεί στην κάθε ιστορία ως υπαινικτική αναφορά, δανείζοντας στην ιστορία επικαιρότητα, μέσα στην οικουμενικότητα της απόλυτα ελεύθερης φαντασίας.

Αυτό το οποίο το Game of thrones περιγράφει με τρόπο ξεκάθαρο (έστω και άθελά του) είναι μια τάση φυγής από το πραγματικό, μέσα από την φαντασία και τις κατασκευές της. Αυτό που η σειρά καταφέρνει απόλυτα είναι η μεταφορά του θεατή σε έναν κόσμο δομημένο στη λεπτομέρεια, ξένο αλλά ταυτόχρονα συγγενή στον εξωτισμό του.

Ο κόσμος που ζούμε είναι ο κόσμος του απόλυτου και αλύγιστου φωτός. Η άνοδος και η φετιχοποίηση της επιστήμης δεν αφήνει χώρο σε σκιές, αμφιβολίες ή μυστικά. Ο κόσμος του απόλυτα θετικού εξορίζει τις τελετουργίες, τις δεισιδαιμονίες και τους φόβους. Ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει την απόλυτη αποϊεροποίηση. Οι θρησκείες, αποτελούν σκονισμένα είδωλα του παλιού εαυτού τους, θολά και ρυτιδιασμένα, πείθοντας λιγότερο με το μυστήριο και περισσότερο με τον άκαμπτο φανατισμό τους. Όμως, το άγνωστο, αυτό που κοιμάται στο σκοτάδι, δεν αποτελεί μόνο εχθρό του ανθρώπου, αλλά ταυτόχρονα μια ουσιαστική βιοτική παράμετρο. Παράμετρο δημιουργίας, εφευρετικότητας, μια συνθήκη ζωής. Η σύγχρονη μυθοπλασία του φανταστικού έρχεται να απαντήσει ακριβώς σε αυτήν την ανθρώπινη ανάγκη. Και άσχετα με το περιεχόμενό της, το θέμα της είναι μονίμως ο αναχωρητισμός του αναγνώστη ή θεατή, από το πεζό σύγχρονο στην τελετουργία του μυθικού. Φαινόμενα όπως οι τεράστιες εκδοτικές επιτυχίες των βιβλίων του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν ή της σειράς του Χάρι Πότερ, ή ακόμα περισσότερο ταινίες όπως οι τριλογίες των «πολέμων των άστρων», η τριλογία του «άρχοντα των δαχτυλιδιών» και του «Avatar», αποτελούν ακριβείς εκφράσεις αυτού του φαινομένου.

Τα επεισόδια περνούν και τα βιβλία διαδέχονται το ένα το άλλο. Αυτό που θα αποτελεί μονίμως παρόν, είναι η επιθυμία του ανθρώπου για το άγνωστο, η απογοήτευση από τη συμμετρία της πραγματικότητας και η μόνιμη γοητεία της σκιάς.

Η μορφή και οι μορφές του Game of Thrones

Μιλώντας για μία αφήγηση είναι καλό να επικεντρωνόμαστε στον πυρήνα της προσπαθώντας να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της ως προϊόντα αυτού του κέντρου, αλλά και ως κομμάτια της ανάπτυξής του. Αν έπρεπε λοιπόν να περιγράψουμε το υλικό, το οποίο βρίσκεται στον πυρήνα του Game of thrones, αυτό θα ήταν η πολιτική, η ίντριγκα και το παιχνίδι της εξουσίας. Η βία, η πλοκή και η δράση, τα χαρακτηριστικά δηλαδή που συνοδεύουν την κάθε αναφορά στη σειρά (μαζί με την αποτύπωση της σεξουαλικής υπερδραστηριότητας) είναι όντας υπαρκτά αλλά μένουν αίολα στην επιφάνεια αν δεν συνδεθούν με το κέντρο. Έτσι, η βία αποτυπώνεται σχεδόν πορνογραφικά και υπάρχει αποκλειστικά για να προκαλέσει το εφέ του σοκ, η πλοκή ακολουθεί μια πορεία που απλώς είναι έξυπνη, καλοκουρδισμένη και πρωτότυπη ενώ η δράση υπάρχει απλά για να εξαργυρώσει με τηλεθέαση το μέγεθος της παραγωγής. Άλλωστε για μια τηλεοπτική σειρά δεν μιλάμε; Ο ηθικολόγος θα διαμαρτυρηθεί για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η βιαιότητα (ζω για την ημέρα που αυτή η συζήτηση θα καταχωρηθεί επισήμως ως βαρετή), ο σινεφίλ θα αποχωρήσει αυτάρεσκα αποδομώντας τα έξυπνα τρικ της αφήγησης, ενώ ο ρέκτης της ποιότητας θα απηυδήσει αποδοκιμάζοντας άλλη μια ακριβή αμερικανιά.

Το παρόν του Game of Thrones και το παρόν μας

Ο κόσμος του George R. R. Martin, του Game of Thrones, του φανταστικού νησιού Westeros, είναι φτιαγμένος με την ίδια σκυθρωπή ειλικρίνεια που είναι φτιαγμένος ο δικός μας κόσμος. Μακριά από τον μανιχαϊσμό του καλού και του κακού, όπως τον συναντούμε σε άλλες παρόμοιες αποτυπώσεις (π.χ. Άρχοντα των δαχτυλιδιών), ο Martin μάς προσφέρει όχι έναν κόσμο εναλλακτικό του δικού μας -όπου οι ψευδοαξίες της πιο τρέχουσας και χλιαρής ηθικολογίας θα θριαμβεύσουν στο τέλος παρά τις όποιες αντιξοότητες- αλλά ένα κόσμο παράλληλο του δικού μας, εξίσου αιχμηρό και πισώπλατο, γεμάτο ανισότητες και εκμετάλλευση, ρευστό στις εκβάσεις του και κυρίως κυνικό στα αποτελέσματά του. Άλλωστε, είναι ο κυνισμός αυτός (ο κυνισμός της ίδιας της πραγματικότητας) που αποσπά τον κόσμο από την μεσαιωνική του χροιά και τον καθιστά μονίμως σύγχρονο του δικού μας.

Βέβαια, ο μη-τόπος του ιστορικού γίγνεσθαι του Game of Thrones, έχει την ακρίβεια της ιστορίας. Με τον ίδιο τρόπο που ο Τόλκιν ανασκευάζει τη μυθολογία, ο Martin ανασκευάζει την ιστορία. Σε αντίθεση με τον πρόγονό του δεν δανείζεται από το παραμύθι, αλλά από τα γεγονότα που παρήλθαν (τον ευρωπαϊκό μεσαίωνα, τον πόλεμο των ρόδων, κ.α.) προσθέτει ως επιπλέον στοιχείο τη θρησκεία και τοποθετεί με διακριτικό και έντεχνο τρόπο τη μεταφυσική του μυθικού ως προέκτασή της, ως μία ακόμη παράμετρο του γίγνεσθαι.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο τα στοιχεία της βίας, της πλοκής και της δράσης μεταμορφώνονται. Η βία γίνεται απαραίτητη ώστε να δώσει σώμα και να κάνει υλικά τα αποτελέσματα της ακραίας άσκησης εξουσίας, της καταπίεσης και του κινδύνου. Μέσα από τις συνεχιζόμενες ανατροπές της πλοκής – τους θανάτους των κεντρικών πρωταγωνιστών- ο Μάρτιν καταφέρνει να ανατρέψει ένα μόνιμο μοτίβο και μια άτυπη παραδοχή (σύμφωνα με την οποία ο κεντρικός ήρωας ποτέ δεν πεθαίνει). Ο αναγνώστης/ θεατής δεν μπορεί ποτέ να γνωρίζει με βεβαιότητα κάποια έκβαση, με αποτέλεσμα να αγωνιά την αγωνία του ήρωα, να φοβάται όταν αυτός φοβάται και να πολλαπλασιάζει την ταύτιση μαζί του. Οι ήρωες του Game of Thrones, είναι διαμπερείς από θάνατο, άσχετα με την ηθική του στάση, άσχετα με τις προθέσεις και τα κίνητρά τους και άσχετα με τις επιθυμίες του κοινού. Η δράση κλιμακώνει αυτή τη διαδικασία και αυτή την παραδοχή δένοντας τον μεγάλο όγκο της σειράς και των βιβλίων σε ένα συμπαγές όλον, με τρόπο τέτοιο ώστε η περιπλάνηση του δέκτη ανάμεσα στους άπειρους χαρακτήρες, τις χαρτογραφήσεις και τις τοιχογραφίες της σειράς, να γίνονται με ένταση και εγρήγορση.

Ο κόσμος του Game of Thrones, με τους αρχετυπικούς χαρακτήρες, τα ιστορικοφανή γεγονότα και την ακρίβεια της λεπτομέρειας, τις συγκρούσεις και τα διλήμματα καταφέρνει να επιτύχει ακριβώς γιατί ενσωματώνει στη σφαίρα του μύθου το αρνητικό των καιρών μας. Όχι τη διαφυγή από αυτό, αλλά την παραδοχή του. Μια παραδοχή σκληρή όσο και η εικονοποιεία του.