Καλημέρα κύριε Προυστ

Πρόκειται, δηλαδή, για μία κατά πρώτο λόγο ψυχολογική ενδοσκόπηση με σαφείς μεταφυσικές προδιαθέσεις και βλέψεις, με απώτερο στόχο να γίνει ακραιφνώς μεταφυσική, σύμφωνα με τον Μπερξόν, τον εισηγητή της ενορατικής φιλοσοφίας.

Μια όμοια ενορατική διαδικασία φαίνεται να εμπνέει τη δημιουργία των έργων της έκθεσης “Καλημέρα κύριε Προυστ” του Άγγελου Σκούρτη (Αίθουσα Τέχνης “Έκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου”, έως 4 Ιουνίου).

Η μαντλέν πέφτει στο φλιτζάνι του τσαγιού και μέσα από τους κυματισμούς που προκύπτουν ο εικαστικός γυρίζει στα παιδικά του χρόνια. Η μη ηθελημένη μνήμη μεταφράζεται σε αρχέτυπα, όπως το φίδι ως πρώτος φόβος και τα φωτεινά σώματα που κοσμούν τον ουρανό τη νύχτα. Τα αρχέτυπα αυτά διέπουν το σύνολο των μικρών ζωγραφικών έργων σε διάτρητο καμβά. Οι φόρμες του αφορούν τις δύο διαστάσεις και ορίζονται κατά κύριο λόγο από την εναλλαγή του φωτός και της σκιάς.

Το αισθητικό αποτέλεσμα παραπέμπει στη διακοσμητική τέχνη των γηγενών της Αυστραλίας, καθώς τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα προσιδιάζουν σε μια αφαιρετική και κατακερματισμένη απόδοση της φύσης με την οποία ήρθε σε επαφή μεγαλώνοντας. Ο τρόπος με τον οποίο αποδίδεται το φίδι, πάντοτε σε προφίλ και υπερμέγεθες συγκριτικά με το περιβάλλον, θυμίζει την απόδοση των μυθολογικών τεράτων της αιγυπτιακής τοιχογραφίας.

Τα πολυάριθμα μικρά κομμάτια του καμβά στήνονται στο χώρο της έκθεσης γραμμικά, στο ίδιο ύψος και το ένα δίπλα στο άλλο, δίνοντας την αίσθηση της αφήγησης. Τον αφηγηματικό χαρακτήρα ενισχύει η παιδικότητα των πριμιτίφ μοτίβων, η οποία παραπέμπει αισθητικά στην εικονογράφηση ενός παραμυθιού.

Σε διάλογο με τα ζωγραφικά έργα στήνεται η βιντεοεγκατάσταση με τίτλο “Ζωή σε Νεκρή Φύση”. Μέσα στα σκεύη με τα φρούτα, που παραπέμπουν σε πληθώρα ζωγραφικών νεκρών φύσεων, ζουν και κινούνται αναρίθμητα σαλιγκάρια. Το λογοπαίγνιο του τίτλου αποδίδεται κυριολεκτικά και η νεκρή φύση γίνεται οικοσύστημα, όπου ο χρόνος περνάει βασανιστικά και η μονάδα μέτρησής του είναι η αργόσυρτη κίνηση των σαλιγκαριών.

Η μνήμη στην τέχνη του Άγγελου Σκούρτη, όμοια με τη μνήμη στον Προυστ, αφυπνίζεται απρογραμμάτιστα, υπακούοντας στα ανεξήγητα κελεύσματα της ανάγκης του καλλιτέχνη να δημιουργήσει τον κόσμο του κατ’ απομίμηση των βυθισμένων μέσα του παιδικών χρόνων. Καθοδηγείται από ήχους, μυρωδιές και φόρμες που δεν αναζήτησε ούτε έσπευσε αυτός ο ίδιος να συναντήσει, απεναντίας τον επισκέφτηκαν, διεκδικώντας τη ζωγραφική πλην ολοζώντανη ύπαρξή τους στο καλλιτεχνικό του σύμπαν.

* Ο Αδριανός Τρίκας-Πανδής είναι ιστορικός τέχνης.